Yakut, Emrullah

Yakut, Emrullah

Name Variants

Yakut, Ü. Emrullah

Job Title

Doç. Dr.

Main Affiliation

Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü

Status

Current Staff

Full item page

Scholarly Output

23

Articles

14

Citation Count

0

Supervised Theses

5 Scholarly Output Search Results

Now showing 1 - 10 of 21

Zâhid bin Muhammed'in Kitâb-ı Şem?î ve Sürûrî ?Alâ Dîvân-ı Hâfız adlı eseri (Vr.225b-250a inceleme-metin)
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2022) Yakut, Emrullah; Yakut, Emrullah
Klasik Fars şiirinde hususi bir yeri olan Hafız-ı Şirazi'nin Dîvanı üzerine geçmişten günümüze pek çok şerh kaleme alınmıştır. Türk Edebiyatı'nda Sürurî, Şem?î, Sudî, Konevî bu anlamda yaptıkları çalışmalarla ön plana çıkmıştır. İncelenen eser, Zahid bin Muhammed adlı mürettip tarafından Şem?î ve Sururî'nin Hafız Dîvanı üzerine yapmış oldukları şerhlerinin bir araya getirilmesinden oluşur. Eserin bilinen tek nüshası Süleymaniye Kütüphanesi Nuruosmaniye 3962 numarada kayıtlı bulunmaktadır. Bu çalışmada Zahid bin Muhammed'in Kitab-ı Şem?î ve Sururî ?Ala Dîvan-ı Hafız adlı eserinin 225b-250a varakları transkripsiyonlu bir şekilde yazılmış ve incelenmiştir. Üç ana bölümden oluşan çalışmanın giriş bölümünde şerh ve şerh edebiyatı, Hafız'ın hayatı ve divanı hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde Osmanlı sahasında Hafız'ın dîvanını şerh eden başlıca şarihlere yer verilmiştir. İkinci bölümde eserin mürettibi Zahid bin Muhammed'in hayatı, eserin tertip metodu ile incelenen kısımda geçen Arapça, Farsça, Türkçe şiirler; ayet, hadis ve Arapça ibareler tercümeleriyle birlikte verilmiş, tertip edilen şerh metni ile Sürûrî ve Şem'î şerhleri mukayese edilmiştir. Üçüncü bölümde ise Kitâb-ı Şem"î ve Sürûrî Alâ Dîvân-ı Hâfız'ın (225b-250a) varakları transkripsiyonlu bir şekilde verilmiştir. Çalışmanın asıl gayesi, Zahid bin Muhammed'in cem edip ortaya koyduğu metnin ilgili kısmını tetkik etmek ve eserin tertip etme şeklini tespit etmektir.
Tercüme-i Dîvân-ı Hâfız
(Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2019) Yakut, Emrullah
Fars şiirinin önde gelen lirik şairlerinden ve Molla Câmî’nin “Lisânü’l-Gayb” ve “Tercümânü’l-Esrâr” olarak andığı Hâfız-ı Şîrâzî (ö. 792/1390 [?]) kendi zamanında ve kendinden sonraki dönemde hem Doğu edebiyatını hem de Batı edebiyatını derinden etkilemiştir. Şiirlerindeki çift katmanlı yapı onun hem dünyevi hem de tasavvufî bir şair kimliğine büründürmüştür. Osmanlı döneminde üç kere 16. asırda olmak üzere bir kere de 19. asrın başında toplam dört kere şerh edilen Hafız’ın divanı; şerh geleneği içinde lisânü’l-gayb olması sebebiyle şiirleri, beyitleri ve mısraları birçok kere misaller olarak eserlerde kaydedilmiştir. Ferîdî’nin manzum olarak ve birebir Türkçe’ye çevirdiği Tercüme-i Dîvân-ı Hâfız isimli eser Salâhî Abdullah Salahaddîn-i Uşşâkî (ö. 1782) tarafından, Hz. Ali’ye nispet edilen Arapça bir divanın manzum tercümesi ile birlikte Osmanlı edebiyatında müstesna bir yere sahiptir. Tercüme-i Dîvân-ı Hâfız Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi Hasan Hüsnü Paşa 992 numarada kayıtlı yazma nüsha dikkate alınarak 2 cilt halinde yayıma hazırlanmıştır.
Şehrî Dîvânı Şerhi (İlk 50 gazel)
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2021) Yakut, Emrullah; Yakut, Emrullah
XVII. yüzyıl şairlerinden olan Şehrî (Malatyalı Ali Çelebi) Sebk-i Hindî'nin önemli temsilcilerinden biridir. Şehrî'nin ilk 50 gazeli şerh edildiği bu çalışma için öncelikle hazırlık mahiyetinde, Cumhuriyet öncesi ve sonrasında yapılan başlıca şerhler incelenmiş, Sebk-i Hindî şairlerinin genel özellikleriyle ilgili kaynaklar taranmıştır. Şerh sürecinde Türkçe, Farsça ve Arapça genel sözlüklerin yanı sıra Divan şiiri sözlükleri, tasavvuf sözlüklerinden yararlanılmış, söz konusu beyitler dönemin dinî, tasavvufî ve içtimai hususiyetleri göz önünde bulundurularak yorumlanmaya çalışılmıştır. Sebk-i Hindî şiirinin kendine mahsus orijinal kavram ve söz kalıpları için dönemin edebî anlayışı içerisinde eser veren diğer şairlerin divanlarıyla ilgili yapılmış çalışmalara da müracaat edilmiştir. Çalışma giriş, üç bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Birinci bölümde, şerh kavramı açıklanmıştır. İkinci bölümde Şehrî hakkında bilgi verilmiş ve şerhi yapılan ilk 50 gazel çerçevesinde Şehrî'nin şiirlerinde tespit edilen Sebk-i Hindî özellikleri örneklerle sunulmuştur. Üçüncü bölüm ise 50 gazelin şerhinden oluşmaktadır.
Arpaemîni-zâde Sâmî’nin Meşhur Beytinin Farklı Bir Yorumu ve Klasik Şiirde Penbe-i Mînâ
(2022) Yakut, Emrullah
Arpaemîni-zâde Sâmî’nin “müşkilât”tan sayılan ve “ta’kîd örneği” olarak da nitelenen meşhur beyti üzerine, yazıldığı dönemden günümüze kadar birçok yorum yapılmıştır. Bahse konu olan beytin; sözdiziminde bir kuralsızlık olmasa da anlam yapısından kaynaklanan bir belirsizlik vardır ve bu sebeple farklı çağrışımlara ve yorumlara imkân vermektedir. Talat Onay’ın ifadesiyle iki yüz elli yıldır devam eden tartışma, yeni bulgularla güncelliğini korumaktadır. Bunlar arasında, M. Rûhî’nin ve kendisi de aynı zamanda şair olan Müderris-zâde Sa’dullâh ‘İzzet’in “penbe-i mînâ”ya verdikleri anlam ve dolayısıyla beyte getirdikleri yorum diğerlerinden bariz bir şekilde ayrılır. Bu makalede, daha önce ilmî neşri yapılmayan, Sa’dullâh ‘İzzet’in penbe-i mînâ kavramıyla ilgili yorumu aktarıldıktan sonra diğer yorumlarla mukayeseli bir şekilde ele alınmıştır. Birbirinden çok farklı yorumlandığı görülen söz konusu terkibin, klasik şiirdeki diğer örneklerine müracaat etme zarureti doğmuştur. Bu maksatla Türk şiirinden 150 divan, Fars şiirinden 75 divan taranmıştır. Tarama neticesinde ulaşılan beyitlere dayanarak, klasik Türk ve Fars şiirinde “penbe-i mînâ” tabiri etrafında oluşan hayallerin tespit ve tasnifi yapılmıştır. Klasik Türk ve Fars şiirinde elde edilen bulgular ışığında, beyit hakkında ortaya konulan önceki görüşlerin geçerliliği tartışılmıştır.
Taşra Taşan Mânâ: Taşın Zikri
(DBY Yayınları, 2023) Yakut, Emrullah
Abdülkadir Dağlar, Erhan Çapraz, Ertuğrul Karakuş'un editörlüğünde hazırlanan bu şerh-tahlil kitâbında, Su Kasîdesi’ne dâir, farklı kalemlerden çıkmış 56 adet müstakil yorumlama yazısı bulunmaktadır.
Bir Osmanlı Münevverinin Şevket Dîvânı’na Düştüğü Notlar ve Estetik Yargıları
(2022) Yakut, Emrullah
Müderris-zâde Abdülkerîm Efendi tarafından tertip edilen Dîvân-ı Belâgât-Unvân-ı Abdülkerîm adlı divan mecmuası Nâsır Alî el-Hindî Divançesi ve Şevket-i Buhârî Dîvânı’ndan oluşmaktadır. Abdülkerîm Efendi’nin oğlu Müderris-zâde Sa‘dullah ‘İzzet ise Şevket-i Buhârî Dîvânı’nın derkenarına bazı beyitlerin şerhini ve/veya tercümesini kaydetmiştir. Ancak söz konusu bu tercüme ve şerhlerin, kendisine mi yoksa Şevket-i Buhârî dersi aldığı amcası ‘Ârif Efendi’ye mi ait olduğu tartışmalı bir husustur. Divanda tercüme ve şerhten başka; a‘lâ, gâyet a‘lâ, gâyetü’l-gâyet a‘lâ anlamına gelen bazı işaretler kullanılarak beyitler estetik bir derecelendirmeye tabi tutulmuş, anlam yönünden ise nükteli, müşkil gibi tasnifler yapılmıştır. Kendisi de şair olan Sa‘dullah ‘İzzet tarafından kaydedildiği anlaşılan bu derkenar notları Hint üslubunun ve Şevket-i Buhârî’nin kendine mahsus şiir anlayışı hakkında önemli bilgiler sunmaktadır. Derkenardaki dağınık ve düzensiz notlar, içerdiği samimi yorumlar sayesinde XIX. yüzyılda yaşayan bir şiir okurunun klasik şiire nasıl baktığı, şiir karşısında neler hissettiği konusunda da ipuçları vermektedir. Bu makalede tasnife konu beyitler incelenerek bu tasniflerin neye göre yapıldığı irdelenmiş; Hint üslubunda önemli bir yer tutan “ince hayal”in tespit ve tahlili yapılmış; övgü ve beğeni ifadelerine konu olan beyitler tahlil edilerek şârih/okurun nasıl bir şiir estetiğine sahip olduğu anlaşılmaya ve resmedilmeye çalışılmıştır.
Hint Uslubunda Yabancilastirma
(RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 2019) Yakut, Emrullah
Hint üslubunun birçok özelliğini saymak mümkündür. Ancak bu üslubun en önemli ayırt edici özelliklerinden biri ma‘nâ-yı bîgâne’dir. Hint üslubu şairlerince farklı bağlamlarda kullanılabilen ma‘nâ-yı bîgâne tabirinin bir anlamı da garip, zor, karmaşık ve alışılmadık anlamlardır. 1917’de Rus edebiyat kuramcısı Shklovsky’nin ortaya attığı yabancılaştırma kuramı ise metnin algılanışının yavaşlatılması gerektiğini savunur ve bunu temin etmek için de tanıdık şeylerin bilinmeyen ve tuhaf bir biçimde sunulmasını salık verir. Hint üslubunda yabancılaştırma yollarının tedkik edildiği bu çalışmada Türk ve Fars şiirinden örnekler ele alınmış, kimi beyitlerde aşırı hayale ve girift anlam münasebetlerine dayanan bazı noktalar tahlil edilerek bu şiirin anlam dünyasına nüfuz edilmeye çalışılmıştır.
Hint Üslubu Şairlerinde Orijinalliğin Tezahürü Olarak Yeni Terkipler
(Divan Edebiyatı Vakfı, 2019) Yakut, Emrullah
Hint üslubu şairleri yeni mazmunlar üretirken eşyaya ve hadiselere yeni anlamlar yüklemişler, eşya ve hadiseler arasında yeni anlam ilişkileri kuran terkipler oluşturmuşlardır. Bu terkiplerin bazıları yeni olmakla birlikte Hint üslubu şairleri arasında yaygınlık kazanmış, bu üslubun müşterek unsurları hâline gelmiştir. Çoğu zaman böylesi müşterek terkipler bilhassa aynı dönemde yaşayan şairler arasında yaygınlık kazanmışsa, bunların hangi şaire ait olduğunu tespit etmek mümkün olmayabilmektedir. Bazı terkipler ise şairler arasında revaç bulmayıp sadece belli bir şaire mahsus kalmış veya kendisinden sonra gelen bir veya birkaç şair tarafından kullanılmıştır. Bu çalışmada Hint üslubunda yaygınlık kazanmamış, hangi şaire ait olduğu tespit edilebilen bazı yeni terkipler ele alınmış, böylece aynı üslup etkisindeki şairlerin hususiyetinin ve orijinalliğinin ortaya konulması amaçlanmıştır.
KLASİK TÜRK VE FARS EDEBİYATLARINDA İNSANIN EĞİTİLEBİLİRLİĞİ VE BİR MÜBALAĞA UNSURU OLARAK TERBİYE KUDRETİ
(Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2021) Yakut, Emrullah
Sa’dî’nin Gülistân ve Mevlânâ’nın Mesnevî adlı eserleri Osmanlı-Türk toplumunda en çok okunan Farsça metinler olmuş,toplumun ruh ve zihin dünyasını derinden etkilemiştir. Gülistân daha ziyade medreseler üzerinden, Mesnevî ise tasavvufmüesseseleri vasıtasıyla tesirini göstermiştir. Gerek toplumda ve gerekse edebiyatta uyandırdığı akisler itibariyle kurucumetin olarak nitelendirilebilecek bu eserler didaktik bir mahiyete sahiptir. Bunun yanı sıra her iki müellifin eserlerinde eğitimedair doğacı ve yetiştirmeci görüşleri tartışmaları dönemin eğitim anlayışının tespiti açısından değerli veriler sunar. Sa’dî-iŞîrâzî’nin aynı zamanda bir eğitimci olması bu görüşleri daha önemli kılmaktadır.Bu makalede Gülistân ve Mesnevî’deki eğitime dair görüşler ortaya konulduktan sonra klasik Türk ve Fars şiirinde bu meseleninne yönde tezahür ettiği tespit edilmekte ve eğitim hakkındaki bu kanaatlerin bir neticesi olarak terbiyenin şiirde nasıl birmübalağa unsuruna dönüştüğü ele alınmaktadır.
Klasik Türk Ve Fars Edebiyatlarında Tıfl-ı Mektep Kavramı
(Türkiyat Mecmuası, 2017) Yakut, Emrullah
Bu çalışmada Türk ve İranlı şairler tarafından kullanılan tıfl-ı mekteb (okul çocuğu) terkibi ve söz konusu terkip etrafında şairler tarafından oluşturulan farklı tasavvurlar ele alınmıştır. Ayrıca tıfl-ı mekteb kavramıyla işaret edilen okuldan kaçma, okul nefreti ve tatil sevinci mazmunu incelenirken, bu terkiple ilişkili kavramlar üzerinde durulmuştur. Kavramın klasik edebiyat geleneği içindeki yeri tespit edildikten sonra, geleneğin kendini yeniden üretmesi örneklerle ortaya konmuştur. Şairlerin söz konusu kavramdan yeni bir mazmun üretirken sosyal hayattan ve edebî gelenekten nasıl yararlandıkları belirlenmeye çalışılmıştır. İpucu mahiyetindeki bazı mazmun ve terkiplerin izini sürmek klasik şiirin daha iyi anlaşılmasını sağlayacağı gibi, şairlerin şiir dünyalarının birbirleriyle olan münasebetlerini somut bir şekilde ortaya koymaya yardımcı olmaktadır. Elbette bir tek kavramdan yola çıkılarak şairler arasındaki sözü edilen ilgiler hakkında kesin ve nihaî bir hükme varmak mümkün değildir. Bu tür çalışmalar, daha kapsayıcı değerlendirmelere doğru atılmış adımlar olarak değerlendirilmelidir. Çalışma yapılırken belge tarama ve analiz yöntemleri kullanılmıştır. İlgili metinler taranırken elde edilen veriler analiz edilmiş, bu kavramların arka planı ve klasik edebiyatın anlam dünyası içindeki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır.