Salihoğlu, Hamit

Salihoğlu, Hamit

Job Title

Doçent

Email Address

hamityurter@artuklu.edu.tr

Main Affiliation

Department of Basic Islamic Sciences / Temel İslam Bilimleri Bölümü

ORCID ID

0000-0003-3554-3251

Scopus Author ID

Full item page

Scholarly Output

14

Articles

4

Citation Count

0

Supervised Theses

10 Scholarly Output Search Results

Now showing 1 - 10 of 13

MÜBTEDÂ’NIN NEKRE OLARAK GELDİĞİ DURUMLAR VE KUR’ÂN’DAKİ UYGULAMALARI
(2019) Salihoğlu, Hamit
İsim cümlesinin iki temel unsuru bulunmaktadır. Bu unsurlardan biri mübtedâ diğeri ise haberdir. Dilciler tarafından birbirinden farklı şekillerde tanımlanmış olan mübtedâ, Sîbeveyhi tarafından “bir ifadenin üzerine bina edilmesi için kendisiyle başlatılan isim” olarak tarif edilmiştir. Mübtedâ cümlede müsnedün ileyh konumunda olan bir unsur olduğu için onun ma‘rife olması gerekir. Çünkü belli olmayan bir şey hakkında hüküm vermek muhataba herhangi bir fayda sağlamayacağı gibi bir şey de ifade etmez. Ancak bazı durumlarda mübtedâ nekre olarak da gelebilir. Nahiv kaynaklarında mütekaddimun ile müteahhirun olarak ifade edilen nahiv âlimlerinin bu konuya dair yaklaşımları birbirinden farklı olmuştur. Nitekim mütekaddimun olarak geçen âlimler, fayda vermesi durumunda mübtedâ’nın nekre olarak gelebileceğini zikretmiş fakat onun hangi durum ve sebeplerle fayda vereceği konusunda bazı örnekler dışında herhangi bir bilgi vermemişlerdir. Kaynaklarda müteahhirun olarak geçinen âlimler ise, mübtedâ’nın hangi sebeplerle nekre olarak gelebileceği hususuyla ilgili geniş bilgiler vermişlerdir. Fakat onlar da söz konusu sebeplerin sayısı hususunda kendi aralarında ihtilaf etmişlerdir. Nitekim onlardan bazıları, bu sebepleri umum ve husus ile ifade edilen iki ana sebebe hasrederken, onlardan çoğu ise söz konusu sebepleri belli sayılarla ifade etmiş ve onları teker teker ele alıp incelemişlerdir. Örneğin İbn Mâlik bu sebeplerin sayısını altı, İbn Hişâm on, Sabbân on beş, İbn ‘Akil yirmi dört, Ebû Hayyân yirmi yedi, Suyûtî otuz bir, İbnü’n-Nehhâs otuz iki, el-‘Unnabî ise, kırk iki olarak vermiştir. Kur’ân’nın muhtelif yerlerinde değişik sebeplerle mübtedâ’nınnekre olarak geçtiği görülmektedir. Ancak nahiv kaynaklarında yer alan söz konusu sebeplerden sadece belli bir kısmının Kur’ân’da geçtiği müşahede edilmektedir.
İbnu'l-Enbârî ve el-Vecîz fî İlmi't-Tasrîf Adlı Eseri
(2024) Salihoğlu, Hamit; Salihoğlu, Hamit
Bu çalışmada, İbnü'l-Enbârî'nin (ö.577/1181) yaşadığı dönemin siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel durumuyla beraber, hayatı ve ilmî kişiliğiyle ilgili önemli bilgiler verilmiştir. Çalışmanın temel gayesi İbnü'l-Enbârî'nin sarf ilmiyle ilgili yazmış olduğu el-Vecîz fî İlmi't-tasrîf adlı eserinin incelenmesidir. Bu nedenle eserin temel özellikleri hak-kında geniş bilgiler verilmiştir. Eserin yazılış gayesi, metodu, istişhâdı, muhtevası, kaynak-ları, ıstılah ve talilleri ele alınmış ve örnekleriyle geniş bir şekilde incelenmiştir.
Ebu'l Berekât En-nesefî'nin 'Medâruku't-tenzîl ve Hakâiku't-te'vîl' Adlı Tefsirinde Geçen Şiirlerin İncelenmesi
(2024) Salihoğlu, Hamit; Salihoğlu, Hamit
Geçmişten günümüze ilahi mesaj ve son kutsal kitap olan Kur'ân'ı anlama ve yorumlama safhasında pek çok tefsir çalışmaları yapılmıştır. Bunlardan öne çıkanlar dirâyet ve rivâyet tefsirleridir. Genellikle dirâyete dayalı bir sistemle yazılmış olan ''Ebü'l-Berekât enNesefî'nin Medârikü't-Tenzil ve Hakâiku't-Te'vil' adlı eseri bu alanda yapılan çalışmalar arasında dikkat çeken bir konuma sahiptir. Nesefî'nin Tefsirinde kullandığı yöntemlerden biri de Arap dilbilgisine hâkim olan ve bunu en iyi kullanan şairlerin şiirlerinden istişhâd yöntemini kullanmış olması ve bu yöntemle Kur'ân âyetlerinin anlam ve iʿrabını daha anlaşılır hale getirmiş olmasıdır. Giriş ve iki ana bölüm olmak üzere toplamda 116 sayfadan oluşan çalışmada bilimsel yöntem ve teknikler kullanılarak Nesefî'nin istişhâtta bulunduğu beyitler detaylı bir şekilde araştırılarak beyitlerin kelime tahlili ve analizi, bahirleri, manaları, kime ait olduğunun tespiti, varsa şiirin hikâyesi ve söylenme amacı, Nesefî'nin şiirde istişhâd veçhi ele alınmıştır. Anahtar kelimeler: Arap dili, Tefsir, Şiir, İstişhâd, Nesefî ve Medârikü't-Tenzil.
Molla Sadullah el-Fetlevî'nin 'Avnu'l-Bârî fî Halli Ba'di Müşkilâti'l-Lârî adlı eserinin tahlil ve tahkiki
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2022) Salihoğlu, Hamit; Salihoğlu, Hamit
Kadim kültür ve medeniyetleri içinde barındıran ve bölgenin en önemli kentlerinden olan Diyarbakır, öteden beri ilim ve irfana beşiklik eden önemli bir ilim merkezi olmuştur. Havzasında yer alan ilim müesseselerinde eskide olduğu gibi günümüzde de büyük âlimler yetişmiştir. Yaşadığımız dönemde bu kadim şehirde yetişen değerli âlim ve şahsiyetlerden biri, Molla Sadullah el-Fetlevî'dir. Nahiv, sarf, lügat, fıkıh, tefsir ve hadis gibi ilim dallarında ihtisas sahibi olan el-Fetlevî, nahiv ve sarf başta olmak üzere pek çok ilim dalında eser telif etmiş ve çok sayıda makale yazmıştır. Onun en önemli eserlerinden biri, Abdülgafûr el-Lârî'nin (ö. 912/1506) Hâşiye 'alâ şerhi'l-Câmî li'l Kâfiye adlı eseri üzerine kaleme almış olduğu'Avnu'l-Bârî fî Halli Ba'di Müşkilâti'l-Lârî adlı kitabıdır. Çalışmamızın konusu olan 'Avnu'l-Bârî fî Halli Ba'di Müşkilâti'l-Lârî adlı eser, 98 varaktan oluşmaktadır. Eserin mukaddimesinde pek çok edebi sanata yer veren yazar, garip ifadeler kullanmış ise de metin kısmını anlaşılır ve yalın bir dille yazmıştır. Müellif, söz konusu eserde Abdülgafûr'un ismin özelliklerinden izafet konusuna kadar olan kısmı ele alıp şerh etmiştir. Bu tez çalışmasında Molla Sadullah el-Fetlevî'nin hayatı ve ilmi şahsiyeti ile İbnü'l-Hâcib, Molla Câmî ve Abdülgafûr el-Lârî'nin hayatı ele alınmıştır. Haşiyetu 'Abdilgafûr 'ala şerhi'l-Câmî ve el-Fetlevî'nin'Avnu'l-Bârî fî Halli Ba'di Müşkilâti'l-Lârî'nin genel özellikleri hakkında bilgiler verilmiştir. Bunun ardından el-Fetlevî'nin 'Avnu'l-Bârî fî Halli Ba'di Müşkilâti'l-Lârî adlı eserin tahlil ve tahkiki yapılmıştır.
ARAP EDEBİYATI VE BELAGATI ÂLİMLERİNDEN İBNEBİ’L-İSBA‘ EL-MISRÎ
(Bingöl Üniversitesi İlahiyat FakültesiDergisi, 2020) Salihoğlu, Hamit
Mısır’ın en meşhur edip, beliğ ve şairlerinden olan İbnEbi’l-İsba‘, Eyyûbîlerin son dönemi ile Memlukların ilk döneminde Mısır’da yaşamıştır. Bu çalışmada hayatı, ilmi kişiliği ve yaşadığı ortamla ilgili kısa bir bilgi verildikten sonra özellikle onun Arap edebiyatı ve belagatı alanında öne çıkan yönleri ele alınıp incelenmiştir. Dil, edebiyat, şiir, belagat ve Kur’ân ilimlerinde uzman olan İbnEbi’l-İsba‘, çok değerli eserler ortaya koymuş ve bu eserlerinde birçok âlim, beliğ, edip ve şairi tenkit etmiştir. Yaşadığı dönemin meşhur şairi olarak bilinen bu edip, övgü, hiciv, aşk ve züht başta olmak üzere şiirin bütün dallarındaşiir söylemiş ve şiirlerini bedî‘ ilminin edebi sanatlarıyla donatmıştır. Onun nazmetmiş olduğu şiirlerinden sadece bir kısmı gönümüze ulaşmıştır. Gönümüze ulaşan bu şiirlerinden bir bölümü eserlerinde, bir bölümü de edebiyat ve tabakat kitaplarında parçalar halinde dağınık bir şekilde yer almıştır. Bedî‘ ilminde de önemli bir yer ve kudrete sahip olan bu âlim, kendisinden önce geçen âlimler tarafından keşfedilen bedî‘ ilminin edebi sanat türlerini, usûl ile furû‘ olarak nitelendirmiştir. Önceki âlimlerin yöntemlerine göre kendisinin de otuz bedî‘ sanat türünü keşfettiğini ifade etmiş ve i‘câzu’l-Kur’ân’a dair büyük katkıları olmuştur.
Seyyid Kutub'un "Fî Zilâli'l-Kur'ân" adlı tefsîrinde edebî üslûb
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2021) Salihoğlu, Hamit; Salihoğlu, Hamit
Seyyid Kutub'un "Fî Zilâli'l-Kur'ân" adlı tefsîrindeki edebî üslûbu bütün yönlerini ortaya koymayı amaçlanmıştır.
Âl-i İmrân Sûresi'ndeki Kıraât Vecihlerinin Arap Grameri Yönünden İncelenmesi
(2024) Salihoğlu, Hamit; Salihoğlu, Hamit
Bu çalışmada Âl-i İmrân Sûresi'ndeki kırâat farklılıklarının tespiti yapılarak gramer yönünden incelenmesi konu edinilmiştir. Çalışma; giriş, iki bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Giriş bölümünde; araştırmanın konusu ve amacı, önemi, yöntemi, sınırlılıkları ile kaynakları ele alınmıştır. Kur'ân'ı tam anlamak amaç, onu daha iyi anlayabilmek için Arap gramerini öğrenmek ise bir araçtır. Birinci bölümde söz konusu bu amaç ve araç bir arada işlenerek, önce araç olan Arap gramerinin iki ana unsuru olan nahiv ve sarf ilimlerinin tanımı, kurucuları, ekolleri ve tarihçeleri hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra amaç olan Kur'ân'ın kırâat farklılıkları ele alınarak kırâatın tanımı, tarihi süreci ve kırâat imamlarının hayatı incelenmiştir. İkinci bölümde ise Âl-i İmrân Sûresi ile ilgili bilgi verilerek kırâat vecihlerininin tespiti yapılmıştır. Tez çalışmasında, konu edinilen âyetlerin Arapça metinleri, meâlleri, kırâat farklılıkları ve gramer yönününden incelenmesi olacak şekilde bir sıralama izlenmiştir. Âyetlerin kırâat farklılıkları incelenirken sahih ve şaz ayrımı yapılmadan ve fonetik (ses uyumu) kısmına da değinmeden sadece gramer yönünü ilgilendiren kısımlar incelenmiştir. Çalışmanın sonunda kırâat farklılığı ile Arap grameri arasında sıkı bir ilişkinin varlığı tespit edilmiştir. Anahtar kelimeler: Arap Dili, İrab, Kur'ân, Âl-i İmrân Sûresi, Kırâat
Cahiliyye Dönemi Evsiye Şiir Ekolü
(2019) Salihoğlu, Hamit
Evsiyye şiir ekolü, Temîm kabilesine mensup cahiliye dönemi şairlerinden olan Evs b. Hacer (ö. m. 620) adındaki şaire nispetle anılan bir şiir ekolüdür. Bu şiir ekolü, cahiliye dönemi Arap kasidesinin inşasında Arap şiirinin stiline uygun hareket etmek suretiyle şiirlerin biçimine çok önem veren bir ekoldür. Bu ekol, cahiliye döneminde bir yandan bedevi hayatı bütün yönleriyle yaşayan ve onun ilham ettiği duyguları kalbin derinliklerinden hisseden, diğer yandan da başta şehir medeniyetinden ve daha sonra da Fars kültüründen etkilenen bir grup şairi içinde barındırıyordu. Bu şiir ekolünün ilk kuruyucusu ve üstadı ise Evs b. Hacer’dir. Onun en meşhur öğrencileri de Beşâme b. Gadîr, Züheyr b. Ebî Sülmâ (ö. 609), Ka‘b b. Züheyr (ö. 24/645), Büceyr, Hutay’e (ö. 59/678), en-Nâbiga ez-Zübyânî (ö. 604) ve Cemîl b. Ma‘mer (ö. 82/701)’dır. Bu ekole mensup râvî ve şairleri söz konusu mektepte bir araya getiren ortak payda ise şiir rivayetinin dışında ve mensubu oldukları kabilenin ötesinde şiirlerinde kullandıkları edebi üslup ve sanatsal özelliklerdir. Bu ekole mensup mezkûr şairler, kendilerinden sonra gelen çoğu şair tarafından taklit edilmeye çalışılmış ve şiirle ilgili ortaya koydukları edebi tenkit ve dilsel üslubun etkisi günümüze kadar devam etmiştir. Sahip olduğu üstün meziyetleriyle, şiir alanındaki mahareti ve titiz davranışlarıyla öne çıkan Evs b. Hacer’in belirlediği şiir kaideleri üzerine kurulmuş olan bu ekol, şiir sanatına önem vermeyen ve şiirlerinin kölesi olmayan şairlerin bu sanatta yükselme imkânı olmadığını düşünmektedir. Bu sebeple söz konusu ekole mensup şairler, bütün hayatlarını söyledikleri şiirlerinin hizmeti ve güzelleştirmesi için adamış ve şiirlerinin köleleri olarak tanınmışlardır. Mensubu oldukları söz konusu ekol de “‘Abîdu’ş-şiir” adıyla anılmıştır. Şiir sanatında düşünme, sabır ve teenniden yana tutum sergileyen bu ekol, şiiri bir sanat olarak benimsediği gibi yaratılış ve mizaçlarıyla şiir söylemeye kalkışan şairlere karşı çıkmış ve onların bu tür şiirlerini de reddetmiştir. Bu nedenle söz konusu ekole mensup şairlerde teşbih, mecaz, istiare kinaye ve benzeri edebi sanat çeşitleri çokça görülmektedir. Şiirin tasvirinde hayalden daha çok maddi suretlere başvuran bu ekolünün şairleri, şiirin şekil ve suretinin güzelliğine verdiği önem, onun konusuna ve manasına verdiği önemden daha az olmamıştır. Bu ekolün öne çıkan temel özelliklerinden biri teenni ve itkandır. İkincisi ise şiirlerinde geniş bir şekilde ele alınan ve yayın olarak kullanılan teşbih sanatıdır.
Hazreti Peygamberin şairlerinin şiirlerinde dini mücadele
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2020) Salihoğlu, Hamit; Salihoğlu, Hamit
Hazreti Peygamberin Şairlerinin Islam dininin savunması ve Mücadelesiyle ilgili inşad ettikleri şiirleri tespit edip incelemek.
Teftâzânî'nin Şerhu Tasrîfi'z-Zencânî adlı eserinde geçen şiirlerin incelenmesi
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2023) Salihoğlu, Hamit; Salihoğlu, Hamit
Bu çalışmada, Teftâzânî'nin (ö.792/1390) yaşadığı dönem, hayatı ve ilmî kişiliğiyle ilgili önemli bilgiler verilmiştir. Onun, Sarf ilmine dair şaheser bir biçim ve iyi bir üslupla kaleme aldığı Şerhu Tasrîfi'z-Zencânî isimli eserinde sarf kuralların ispatında şahid olarak getirdiği şiirlerin tespiti ve onların istişhâd yönleri geniş bir şekilde ele alınıp incelenmiştir. Çalışmamız, giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında; İstişhad kavramı ve istişhad kaynakları ele alınmıştır. Birinci bölümde; Teftâzânî'nin yaşadığı dönem, hayatı, ilmî kişiliği, hocaları, öğrencileri, eserleri ve Şerhu Tasrîfi'z-Zencânî adlı eserinin adı, yazılış gayesi, ihtiva ettiği konular ve istişhâd metodu incelenmiştir. İkinci bölümde ise Teftâzânî'nin Şerhu Tasrîfi'z-Zencânî adlı eserinde, Sarf kuralların ispatında istişhâd ettiği şiirlerin tespiti ve onların istişhâd yönleri tafsilatlı bir şekilde ele alınıp incelenmiştir.