Akçay, Halil

Akçay, Halil

Job Title

Doçent

Email Address

halilakcay@artuklu.edu.tr

Main Affiliation

Department of Basic Islamic Sciences / Temel İslam Bilimleri Bölümü

ORCID ID

0000-0002-1671-5073

Scopus Author ID

Full item page

Sustainable Development Goals Report Points

SDG data could not be loaded because of an error. Please refresh the page or try again later.

Scholarly Output

40

Articles

5

Citation Count

0

Supervised Theses

12 Scholarly Output Search Results

Now showing 1 - 10 of 17

Nizâr Kabbânî'nin şiirlerinde vasıf
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2021) Akçay, Halil; Akçay, Halil; Department of Basic Islamic Sciences / Temel İslam Bilimleri Bölümü
Bu çalışma, Şair Nizâr Kabbâni'nin şiirlerinde tasvir konusunu ele almaktadır. Çalışma giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde tasvir kavramı ele alınmıştır. Bu kelimenin hem sözlük hem de terim manası ortaya konmuş, sonrasında genel bir surette Arap edebiyatında tasvir sanatından söz edilmiş ve cahiliye döneminden günümüze tasvirin genel durumu ile Arap edebiyatında ön plana çıkmış tasvir örnekleri gözler önüne serilmiştir. İkinci bölümde şairin hayat aşamalarından, egitiminden, ahlakından, hocalarından, edebiyatindan, şiirlerinden, divanından ve onun hakkında yapılan değerlendirmelerden bahsedilmiştir. Üçüncü bölümde ise şairin divanında yer alan tasvir sanatı ele alınmıştır. Bu bölümde onun şiirlerinde ön plana çıkan vatan, kitap, kadın, anne, sevgili, şehir unsurlarının tasvir durumu ortaya konmuştur. Ayrıca şairin divanında geçen dil ve sanatsal üslup ele alınmıştır. Sonuç kısmında ise çalışmada varılan bulgu ve sonuçlar ortaya konmuştur.
Hz. Musa kıssasında hâl ve şibh-i hâl cümleleri
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2023) Akçay, Halil; Akçay, Halil; Department of Basic Islamic Sciences / Temel İslam Bilimleri Bölümü
Bu çalışma, Kur'ân-ı Kerîm'in dili olan Arapçaya hizmet etmek gayesiyle ortaya çıkarak Kur'ân-ı Kerîm'de Hz.Musa (a.s.) kıssasındaki hal ve şibh-i hal cümlelerini ele alıp tahlil etmektedir. Çalışma, giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın sonunda ise verilerin ortaya konduğu sonuç kısmı yer almaktadır. Giriş bölümünde Kur'ân-ı Kerîm'in nahiv ve belagat çalışmalarına etkisi ele alıyor. Birinci bölümde anlamları, çeşitleri, rükünleri, ilgi ve görevleri açılarından hâl ve şibh-i hâl cümleleri ele alınmıştır. Birinci bölümde ayrıca hâl ve şibh-i hâl cümlelerinin şartları, âmilleri, hâl sahibi ve ilgili olan cümleler de incelenmiştir. Bölümün sonunda hâl ve şibh-i hâl cümleleri belagat açısından değerlendirilmiştir. İkinci bölüm ise çalışmanın pratik yönüyle alakalıdır. Bu doğrultuda Hz. Musa (a.s.) kıssasındaki hâl ve şibh-i hâl cümleleri, nahiv ve belagat açısından incelenmiştir. Bunun yanı sıra âlimlerin bu konudaki görüşleri serdedilmiş, değerlendirilmiş ve bunlar arasında tercihlerde bulunulmuştur. Çalışmanın sonuç kısmında çalışmada elde edilen veriler ortaya konmuştur. Buna göre hâl ve şibh-i hâl cümleleri sadece nahiv açısından değil onların belagî yönü de ön plana çıkmaktadır.
Arap Dili Terminolojisinde ‘İvaḍ
(2019) Akçay, Halil; Department of Basic Islamic Sciences / Temel İslam Bilimleri Bölümü
Arap dili kaynaklarında ‘ivaḍ, çoğu zaman terim anlamı dikkate alınmadan sadece sözlük anlamında kullanılmıştır. ‘İvaḍ başlığını açan bazı eserler ise konuyu, ya sadece sarf ya da sadece nahiv yönüyle ele almışlardır. Bu nedenle literatürdeki bilgiler ışığında ta‘vîḍ (‘ivaḍ getirme) olgusunun kavramsal çerçevesinin çizilmesi önem arz etmektedir. Çalışmada sözü kısaltma (îcâz) ve basitleştirmenin (taḫfifin) bir parçası olan ‘ivaḍ hususu ele alınmıştır. ‘İvaḍ kelimesinin iştikakı incelendikten sonra sözlük ve terim anlamları verilmiş ta‘vîḍin amacı ve önemi belirtilmiştir. Daha sonra ‘ivaḍın türleri ve Arap gramerinde kullanıldığı yerler örnekleriyle beraber ortaya konmuştur.
Mollâ Câmî'nin El-fevâidu'd-diyâiyye Adlı Eserinde İstişhad Ettiği Şiirlerin Tahlili
(2024) Akçay, Halil; Akçay, Halil; Department of Basic Islamic Sciences / Temel İslam Bilimleri Bölümü
Nahiv kitaplarında zikredilen bir kuralın ispatı için istişhâda, başka bir ifade ile söz konusu olan kuralın doğruluğu için delil getirmeye önem verilmiştir. Bu maksatla getirilen her bir delile şâhid denmiştir. Şahitlerin ele alınıp tahlil edilmesi, kuralların dayanağının sağlam ve güçlü olma özelliğini ortaya koyması bakımından önemlidir. Bu doğrultuda bu çalışmada, yazıldığı günden beri büyük bir ilgiye mazhar olanel-Fevâidu'd-Diyâiyyeadlı eserin şiirleri istişhad açısından tahlil edilmiştir. Eser, müellifinin adıyla Mollâ Câmî olarak meşhur olmuş, klasik medreselerde ders kitabı olarak okutulmuş ve Arapça eğitim-öğretim veren pek çok kurumda okutulmaya devam etmektedir. Eserde geçen şâhit şiirlerin kelime, anlam ve istişhad yönü gibi hususlar açısından tahlil edilmiştir. Ayrıca şiirlerin bahirleri ve aidiyeti ortaya konup şâir hakkında dipnotta bilgi verilmiştir. Çalışmamız giriş, iki bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Giriş kısmında araştırmanın önemi amacı ve yöntemi, istişhâdın kelime tahlili, çeşitleri, Arap şiiri ve dönemleri hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde Mollâ Câmî'nin hayatına, eğitimine, hocalarına, eserlerine, talebelerine ve yaşadığı döneme ait bilgiler kısaca verilmiştir. İkinci bölümde ise el-Fevâidu'd-Diyâiyye adlı eserinde istişhâd ettiği şiirler tahlil ve tetkik edilmiştir. Sonuç kısmında ise çalışmada varılan sonuçlar belirtilmiştir. Eserde ayetlerden sonra en çok şiirden şahit getirildiği, şairlerin isimlerinin ve bahirlerinin zikredilmediği gibi bazı sonuçlar bunlardandır.
Kur'ân-ı Kerîm'de edebî sanat olarak terâdüf
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2019) Akçay, Halil; Akçay, Halil; Department of Basic Islamic Sciences / Temel İslam Bilimleri Bölümü
Teradüf (eş anlamlılık), başta Kur'an'da olmak üzere varlığını kabul edenler ile etmeyenler arasında uzun tartışmaların cereyan ettiği karmaşık dil bilim konularından sayılmıştır. Bu tartışmaları, teradüfü belagat konularına bir edebî sanat olgusu olarak dâhil ederek aşabileceğimizi gördük. Bu da müteradif (eş anlamlı) kelimelerin bir arada kullanımına yoğunlaşma şekline olabilmektedir. Müteradiflerin bir cümlede bir arada kullanımı üzerinde çalışmak, tartışmalara yol açan küllî manaya değil, ince anlam farklılıklarına ışık tutacaktır. Nitekim müteradifler arasında, düşünüldüğünde teradüf sırrını keşfedecek detay, bölüm ve derecelerinde ince farklar vardır. Bu bağlamda özellikle Kur'ân-ı Kerîm'de müteradiflerin bir cümlede kullanıldığı durumlar üzerinde çalışılması önem arz etmektedir. Bu çalışmamız giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında genel olarak teradüf kavramı el alınmıştır. Hem sözlük ve terim anlamı hem de edebî sanat açısından teradüfün anlamı, esasları, sebepleri, faydaları ve çeşitleri incelenmiştir. Birinci bölümde vasl ve fasl çeşitleri açısından teradüf ele alınırken ikinci bölümde Kur'an'da teradüf ele alınmıştır.
Hasan B. Bişr eL-Âmidi ve Arap edebiyatındaki yeri ve önemi
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2020) Akçay, Halil; Akçay, Halil; Department of Basic Islamic Sciences / Temel İslam Bilimleri Bölümü
Bu çalışmada Hasan b. Bişr el-Âmidî'nin(ö.370) hayatı ve edebi kişiliği ele alınmıştır. Âmidî, Arap edebiyatının en önemli şahsiyetlerinden biridir. Özellikle edebî tenkit konusunda ön plana çıkmıştır. Bunu açık bir şekilde el-Muvâzene beyne Ebî Temmâm ve'l-Bu?turî adlı kitabında görmekteyiz. Âmidî'nin koyduğu ölçüler, sonradan gelen münekkitler için önemli bir örnek teşkil etmiştir. Âmidî ayrıca nahiv, belagat ve tabakat sahalarında da önemli katkılar sunmuştur. Çalışma, giriş, üç bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Girişte çalışmanın önemi, nedenleri, ulaşılmak istenen hedefler, zorluklar ve kullanılan yöntem ele alınmıştır. Birinci bölümde Âmidî'nin döneminde yaşanan siyasi, ekonomik, sosyal ve dinî olaylar ele alınmıştır. İkinci bölümde Âmidî'nin hayatı ve ilmi kişiliği, üçüncü bölümde ise Âmidî'nin Arap edebiyatındaki yeri ve önemi ve tenkit, belagat ve tabakat konuları başta olmak üzere bu sahaya olan katkıları ele alınmıştır. Çalışmanın sonunda araştırmacının ulaştığı sonuçlar ortaya konmuştur.
Molla Abdulvehhâp ve "el-İ'râb ve Nazariyyetu'l-'Âmili ve'l-Ma'mûl adlı eserinin tahlil ve tahkiki
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2021) Akçay, Halil; Akçay, Halil; Department of Basic Islamic Sciences / Temel İslam Bilimleri Bölümü
Bu çalışmada son dönem ulemasından Molla Abdulvehhab'ın, nahiv alanında kaleme aldığı "el-İrâb ve nazariyetu'l-'âmili vel'-ma'mûl" adlı eserinin tahlil ve tahkiki yapılmıştır. Çalışma giriş, üç bölüm ve sonuçtan meydana gelmiştir. Giriş kısmında nahiv ilminin önemi, doğuşu ve tarihsel süreci ele alındıktan sonra ilk nahiv çalışmaları ve nahiv ekollerinden söz edilmiştir. Birinci bölümde çalışmamıza konu olan eserin Molla Abdulvehhab'ın hayatı ve ilmî kişiliği ele alınmıştır. Bu arada müellifin muhtelif alanlarda yazdığı eserler de birinci bölümde ele alınmıştır. İkinci bölümde müellifin "el-İrâb ve nazariyetul-'âmili vel'-ma'mûl" adlı eseri şekil, içerik ve üslup yönleriyle ortaya tahlil edildikten sonra eserin tahkikinde takip edilen yöntem hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde ise söz konusu eserin tahkikine yer verilmiştir. Sonuç kısmında çalışmada elde edilen bulgulara yer verilmiştir.
Hasan B. Musa ez-Zerdînî'nin Avâmil Şerhi: İnceleme ve Tahkik
(2024) Akçay, Halil; Akçay, Halil; Department of Basic Islamic Sciences / Temel İslam Bilimleri Bölümü
Bu çalışma, Hasen b. Mûsâ ez-Zerdînî'nin erken yaşlarda kaleme aldığı 'Avâmil şerhine odaklanarak, şerhin önemini ve alana katkısını vurgulamayı amaçlamaktadır. Çalışma giriş, iki bölüm, sonuç ve şerhin tahkikli neşrini hazırladığımız metin kısımlarından oluşmaktadır. Giriş bölümünde tahkikli neşri hazırlanan şerhin asıl metni olan 'Avâmil ve onun yazarı 'Abdlkâhir el-Curcânî hakkında tanıtıcı bilgiler verilmiştir. Çalışmanın ilk kısmında Hasen b. Mûsâ ez-Zerdînî'nin hayatına dair sınırlı bilgiler sunulmuş ve eserlerinin çeşitli yönleriyle tanıtımı yapılmıştır. Bunun yanı sıra yetiştirdiği şahıslar ve yazdığı eserlerin onun ilişkili olduğu çevre bakımından üzerinde durulması gereken bir şahıs olduğuna vurgu yapılmıştır. Ayrıca bu kısımda elde edilen veriler ışığında Hasen b. Mûsâ ez-Zerdînî'nin yazdığı eserlerin özellikle Şam bölgesinde başlayıp Anadolu'ya kadar yayıldığına dikkat çekilmiştir. Çalışmanın ikinci kısmında ise ez-Zerdînî'nin etkili kişiliğinin önemli bir göstergesi olan ve çalışmamızın odak noktasını oluşturan 'Avâmil şerhi derinlemesine incelenmiştir. Birçok özelliğiyle 'Avâmil'e dair yapılmış olan pek çok şerhten ayrılan bu eserin nüshaları, içeriği, kaynakları, dil ve üslup özellikleri, meseleleri izah ediş biçimi ve genel yapısı bu kısımda ele alınmıştır. Bu kısımda özellikle 'Avâmil şerhlerinde ilk defa karşılaşılan ve bu şerhe özgü bazı durumlar vurgulanmıştır. Sonuç bölümünde ise Hasen b. Mûsâ ez-Zerdînî ve onun 'Avâmil şerhinin literatür açısından önemine ve ulaşılan değerlendirmelere yer verilmiştir. Çalışmanın sonunda ise şerhin ulaşabildiğimiz iki nüshasına dayanarak tahkikli neşri verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Arap Dili, Nahiv, 'Avâmil, Şerh, Hasen b. Mûsâ ez-Zerdînî.
Citation - Scopus: 0
Arap Şiirinde Mardin’e Dair Bazı Yansımalar
(2019) Akçay, Halil; Department of Basic Islamic Sciences / Temel İslam Bilimleri Bölümü
Bu çalışmamızda, ulaşılabilen kaynaklardan tespit edilebildiği kadarıyla Mardin’le ilgili yazılan şiirler ele alınmıştır. Mardin, gerek İslam fethinden önce gerek fetihten sonra Arapların yoğun göçü sonrasında Araplar için önemli bir kent haline gelmiştir. Bu husus, Mardin’in Araplarla olan coğrafi ve ticari bağlantısını güçlendirdiği gibi kültürel anlamda da aralarında bir yakınlık oluşturmuştur. Bu ve başka yönleri itibariyle Mardin, Arap şairlerinin dikkatlerini celbetmiştir. Çalışmamızda tarihi, kültürel ve sosyal yönleriyle Mardin hakkında kısaca bilgi verildikten sonra ortaya konan şiirler, Mardin’in tarihî, ilmî, sosyal ve kültürel durumuna ışık tutan hususlar açısından incelenmiş, anlam ve ön plana çıkan edebî sanatlar yönünden değerlendirilmiştir.
Emîr Mencek Paşa el-Yûsufî'nin şiirinde tasvir
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2020) Akçay, Halil; Akçay, Halil; Department of Basic Islamic Sciences / Temel İslam Bilimleri Bölümü
Çalışmamızda Osmanlı döneminde yaşayan Suriyeli şair Emir Mencek Paşa'nın şiirlerinde tasvir konusu ele alınmıştır. Çalışmamız giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın giriş bölümünde edebî, ilmî, siyasi ve ictimaî olarak şairin yaşadığı dönem ele alınırken birinci bölümde şairin hayatı ve edebî kişiliği, ikinci bölümde ise şairin şiirlerinde tasvir incelenmiştir.