Ensari, Abdurrahman

Ensari, Abdurrahman

Name Variants

Ensarı, Abdurrahman
ENSARİ, Abdurrahman

Job Title

Doçent

Main Affiliation

Department of Basic Islamic Sciences / Temel İslam Bilimleri Bölümü

Sustainable Development Goals Report Points

SDG data could not be loaded because of an error. Please refresh the page or try again later.

Scholarly Output

15

Articles

8

Citation Count

0

Supervised Theses

7 Scholarly Output Search Results

Now showing 1 - 10 of 15

Citation - WoS: 0
Şiî Müfessirlerin Muvâfakât-ı Ömer Örneklerine Yaklaşımı
(Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 2018) Ensari, Abdurrahman; Department of Basic Islamic Sciences / Temel İslam Bilimleri Bölümü
Kur’ân âyetlerinin nüzûlü ile ilgili olayların bilinmesi, onun doğru anlaşılmasına katkı sağlayan unsurlardan biridir. “Muvâfakât-ı Ömer” olarak isimlendirilen örnekler de Kur’ân’ın nüzûlü ile alakalı olduğundan, ilgili âyetlerin anlaşılmasına katkı sağlamaktadır. Hz. Ömer’in muvafakat örneklerinden kastedilen, onun “Rabbim’e üç şeyde muvafık oldum” gibi ifadelerinin akabinde zikrettiği hususlardır. Onun, Rabbine muvafakatı, hükmüne uygun görüş beyan etmesi demektir. Bu durum en büyük faziletlerinden ve hayatının en önemli kesitlerinden sayılmaktadır. Muvâfakât-ı Ömer ile ilgili varit olmuş bazı rivayetler, birçok muvafakat hadisesinin var olduğunu göstermektedir. Hz. Ömer’in Makâm-ı İbrahim’in namazgâh edinilmesi talebi, Peygamber eşlerinin örtünmelerini arzulaması ve Peygamber eşlerine Hz. Peygamber’i rahatsız etmeleri durumunda Allah’ın onların yerine daha iyilerini eş kılacağı ifadesi üzerine inen âyetler bu kabilden olan örneklerdir. “Muvâfakât-ı Ömer” konusuyla ilgili bazı çalışmalar yapılmıştır. Ancak bu çalışmalar genel olarak Sünnî kaynaklar çerçevesinde olmuştur. Bu araştırmada Sünnî kaynaklarda yer verilen “Muvâfakât-ı Ömer” örneklerinin, Şîa tefsir kaynaklarında ele alınış tarzı üzerinde durulmuştur. Dolayısıyla araştırma Muvâfakât-ı Ömer’in Şîa tefsir kaynaklarında ele alınış biçiminin kritiğidir.
NAMAZ ÂYETLERİ BAĞLAMINDA KUR’ÂN-SÜNNET İLİŞKİSİNE DAİR BİR TARTIŞMA
(EKEV AKADEMİ DERGİSİ, 2018) Ensari, Abdurrahman; Department of Basic Islamic Sciences / Temel İslam Bilimleri Bölümü
Yüce Allah Hz. Peygamber’e Kur’ân’ı indirmiş, sonra da ona karşı yapması gereken bir takım görevler yüklemiştir. Bu görevlerin başında, Kur’ân’ı insanlara tebliğ etmesi ve ihtiva ettiği hükümleri beyan etmesi yer almaktadır. Çünkü onun tebliği olmadan Allah’ın mesajının insanlara ulaşması mümkün olmadığı gibi, beyanı olmadan da bu mesajın ihtiva ettiği birçok hükmün nasıl uygulanacağının bilinmesi mümkün değildir. Bu çalışmada Kur’ân’da namazı emreden âyetlerle namazın kılınış şekli ile ilgili bilgi veren âyetler incelenmiştir. Bununla Sünnet’in beyanı olmadan sadece namaz âyetleriyle yetinilmesi durumunda bu ibadetin tam olarak ifa edilip edilemeyeceği sorusuna cevap aranmıştır. Namaz ibadeti diğer ibadetlere oranla hem Kur’ân’da daha fazla zikredildiğinden hem de Müslümanların günlük hayatında daha yaygın bir şekilde yer aldığından çalışma konusu olarak özellikle namaz âyetleri seçilmiştir. Çalışmada önce namazın kılınış şekli ile ilgili bilginin sınırı ve çerçevesi ortaya konmuş, sonra fıkıh mezheplerince ittifak edilen namaz şeklinin ne olduğu tespit edilmiş, daha sonra namazın Kur’ân’da belirtilen şekli ile fıkıh mezheplerinin ittifak ettiği şekli karşılaştırılarak aradaki fark tespit edilmeye çalışılmıştır. Böylece Kur’ân’da yer almayıp fıkıh mezheplerince namazın bir parçası olduğunda ittifak edilen kısım ortaya konmuştur. Daha sonra da bu kısmın nereden geldiği sorusuna cevap aranmıştır. Yapılan araştırma neticesinde bu kısmın Sünnet’in beyanı ile sabit olduğu anlaşılmıştır. Bu çalışmayla namaz âyetleri örneği üzerinden, Kur’ân’ın anlaşılmasında Sünnet’in gerekli olduğu sonucuna varılmıştır.
Haydar Hatipoğlu’nun Tefsirine Metodolojik Bir Yaklaşım
(2023) Ensari, Abdurrahman; Department of Basic Islamic Sciences / Temel İslam Bilimleri Bölümü
Haydar Hatipoğlu (ö. 1995) İslami ilimlerin farklı alanlarında birçok eser kaleme almış yakın dönem âlimlerindendir. Genel olarak yazdığı eserler yayınlanmış olmakla birlikte yayınlanmamış çalışmaları da vardır. Araştırma konusu olan tefsiri onun yayınlanmamış eserlerindendir. Hatipoğlu’nun bu çalışması Kur’an-ı Kerîm’in başından Âl-i İmrân sûresinin 138. âyetine kadar olan kısmın tefsirinden ibarettir. Yapılan bir çalışma ile ilgili temel bilgiler onun giriş kısmında yer alır. Bu çalışmada böyle bir kısım yer almamaktadır. Bu da doğal olarak çalışmayı ilim camiasına tanıtma işini alanda emek sarf etmek isteyen araştırmacılara bırakmaktadır. İşte bu araştırma ile tam olarak gerçekleştirilmek istenen budur. Bu makale giriş, iki bölüm ve sonuç kısımlarından oluşmaktadır. Giriş kısmında makalenin konusu, alanı ve ele aldığı konuya duyulan ihtiyaç kısaca ifade edilmiştir. Birinci bölümde yazarın hayatı, eserleri ve tefsiri hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde tefsirin yöntemi değerlendirilmiştir. Çalışmanın ana konusunu oluşturan bu bölümde tefsirde yer alan konular tek tek ele alınıp metodolojik açıdan incelenmiştir. Metodolojik açıdan incelenen bu tefsirdeki ana başlıklardan hareketle müfessirin belli bir düzene göre âyetleri yorumlamaya çalıştığı anlaşılmıştır. Hatipoğlu âyetin ihtiva ettiği bilgilerin muhatabın zihnine sistematik bir şekilde oturmasını sağlamak amacıyla genel olarak tefsirinde şöyle bir yöntem izlemiştir: Ayetin meali, nüzûl sebebi, ihtiva ettiği bazı kelimeler, kısa bir tefsiri, delalet ettiği fıkhi hükümler ve ayetler arasında bulunan münasebet. Bazen aynı manayı ifade eden farklı başlıkların üslup birliğini bozduğu gerçeği de müfessirin yaptığı çalışmayı tamamlamaya ömrünün kifayet etmediği dolayısıyla çalışmasını gözden geçirme imkânı bulamadığı vakıasıyla izah edilebilir.
Casiye suresi ekseninde insan, evren ve Allah ilişkisi
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2020) Ensari, Abdurrahman; Ensari, Abdurrahman; Department of Basic Islamic Sciences / Temel İslam Bilimleri Bölümü
Bu çalışma, Câsiye sûresi ekseninde insan evren ve Allah ilişkisini araştırmaktadır. Çalışmamız boyunca, tefsir temel kaynaklarının yanında, çağdaş tefsir eserlerinden de faydalanmaya çalıştık. Çalışmamız, giriş, üç bölüm ve sonuç kısımlarından oluşmaktadır. Giriş kısmında, sûrenin ismi, Mushaf'taki yeri, fazileti, Mekkî-Medenî oluşu, önceki ve sonraki sûrelerle münasebeti ve nüzûlü zamanındaki toplumun sosyolojik yapısını inceledik. Birinci bölümde 1-11. ayetlerin sebeb-i nüzûlünü, i?rabını, ayetlerde yer alan ve açıklanmasına ihtiyaç duyulan garip kelimeleri izah ettik. Ardından da, Allah'ın (c.c.) varlığını ispatlayan delilleri ve bunlara karşı insanoğlunun tutumu ekseninde ayetleri açıklamaya çalıştık. İkinci bölümde 12-22. ayetlerin sebeb-i nüzûlünü, i?rabını ve açıklamaya ihtiyaç duyan kelimeler açıklandı. Ardından da, Yüce Allah tarafından, insanoğluna sunulan evrensel nitelikteki nimetler bağlamında, ayetleri açıklamaya çalıştık. Üçüncü bölümde ise 23-37. ayetlerin sebeb-i nüzûlünü, i?rabını ve açıklanmasına ihtiyaç duyulan kelimelerini izah ettik. Ardından da materyalistlik ve mülhitlik, öldükten sonra dirilmenin inkârı ve kıyametin dehşet halleri ekseninde ayetleri açıklamaya çalıştık. Sonuç kısmında da ulaştığımız neticeleri, ana hatlarıyla sunmaya gayret ettik.
Tefsirlere yansıyan mezhebî yorumların kritiği -Halku'l-Kur'ân örneği-
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2020) Ensari, Abdurrahman; Ensari, Abdurrahman; Department of Basic Islamic Sciences / Temel İslam Bilimleri Bölümü
Ortaya çıkışı ile birlikte sıcak tartışmalara konu olan halku'l-Kur'ân meselesi, İslam düşünce ve siyasî tarihini önemli ölçüde etkileyen bir tartışmadır. Tartışmanın taraflarının görüşlerini desteklemek amacıyla öne sürdükleri deliller arasında âyetlerin de bulunması, konuyu tefsirle ilişkilendirmiştir. Müfessirlerin bu âyetlere getirdiği yorumlardaki mezhebî aidiyet, çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır. Çalışmada kelâmullah tasavvurları ortaya konulmak üzere farklı mezheplere mensup; Kâdî Abdulcebbâr, Fahreddîn er-Râzî, Tabersî ve Ettafeyyiş'in tefsirleri ele alınmıştır. Tefsirleri incelenen müfessirlerin halku'l-Kur'ân tartışmalarında delil olarak getirilen âyetler bağlamında, Kur'ân yorumundaki mezhebî aidiyetleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın neticesinde tespit edildiği üzere Kâdî Abdulcebbâr, Tabersî ve Ettafeyyiş, Kur'ân'ın mahluk olduğunu ve kelâmullahın mahallinin cisim olduğunu savunmaktadırlar. Fahreddin er-Râzî ise kelâmullahın nefsî ve lafzî olmak üzere iki boyutlu olduğunu; Allah Teâlâ'nın zâtı ile kâim kelâm sıfatı olan nefsî kelâmın kadîm, bu sıfatın beşerî formatı kabul edilebilecek lafzî boyutunun ise hâdis olduğu görüşündedir.
BAZI ŞİÎ TEFSİRLERİNDE BAKARA 196. AYETİN YORUMU BAĞLAMINDA KİMİ SAHABÎLERİN TEMETTUʿ HACCINI YASAKLADIĞI İDDİASININ KRİTİĞİ
(e-Şarkıyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 2018) Ensari, Abdurrahman; Department of Basic Islamic Sciences / Temel İslam Bilimleri Bölümü
Bakara suresi 196. ayetin yorumu bağlamında Şiî müfessirlerden Tûsî, Tabâtabâî ve Mekârim Şîrâzî’in kendi tefsirlerinde, başta Hz. Ömer olmak üzere bazı sahabîlerin Kur’an ile sabit olan temettuʿ haccını yasakladıklarını ifade etmişlerdir. Bu müfessirler kimi sahabîlerin, ilgili ayetin hükmünü ortadan kaldırdıklarına veya onu neshettiklerine delalet eden birçok rivayet zikretmişlerdir. Onlar bu rivayetlere dayanarak söz konusu sahabîlerin gerçekten temettuʿ haccını yasakladıkları veya neshettikleri sonucunu çıkarmışlardır. Daha sonra bu sahabîlerin yaptıklarının yanlış olduğunu, böyle bir neshin mümkün olmadığını ispatlama çabasına girmişlerdir. Çalışmada önce bu müfessirlerin iddialarını dayandırdıkları rivayetler incelenerek sahih olup olmadıkları tespit edilmeye çalışılmıştır. Sonra da bu rivayetlerin, söz konusu ayetin hükmünün ortadan kaldırıldığına veya neshedildiğine delalet edip etmediği incelenmiştir. Yapılan araştırma neticesinde bu rivayetlerden bir kısmının zayıf, bir kısmının da yanlış anlaşıldığı sonucuna varılmıştır. Nesih kriterleri açısından bu rivayetlerin hiçbir şekilde neshe delalet etmedikleri, sadece maslahata mebni olan bir hükmü ifade ettikleri ve bunun da Kur’an nassına muhalif olmadığı anlaşılmıştır.
أثر البيئة على المفسر عبد الكريم المدرس انموزجاً
(2024) Ensari, Abdurrahman; Ensari, Abdurrahman; Department of Basic Islamic Sciences / Temel İslam Bilimleri Bölümü
Bu çalışmanın amacı, çevrenin Şeyh Abdülkerim el-Müderris üzerindeki etkisini ortaya koymaktır. Araştırma, onun görüşleri, çıkarımları ve tercihleri aracılığıyla akidevi, fıkhi, sosyal ve siyasi açılardan çevresinin ve çağdaş gerçekliğinin etkisini belirgin bir şekilde göstermektedir. Tez, bir giriş, üç ana bölüm ve bir sonuç kısmına ayrılmıştır. Giriş kısmında, araştırmanın önemi, hedefleri, önceki çalışmalar ve araştırma planı ele alınmıştır. Birinci bölümde, Şeyh Abdülkerim el-Müderris'in biyografisi incelenmiştir. Bu bölümde adı, soyadı, doğumu, lakabı, bilimsel gelişimi, görevleri ve çalışmaları, eserleri ve alimler arasındaki konumu detaylandırılmıştır. İkinci bölüm, Şeyh Abdülkerim elMüderris'in yaşadığı dönemi ve çevresini ele almaktadır. Bu bölümde araştırma terimlerinin tanımları (müfessir üzerindeki çevrenin etkisi), Şeyh'in siyasi, ekonomik ve bilimsel çevresi ile 'Mevahibü'r-Rahman fi Tefsirü'l-Kur'an' adlı tefsirin tanıtımı yapılmıştır. Üçüncü bölüm, çevrenin Abdülkerim el-Müderris'in tefsiri üzerindeki etkisini incelemektedir. Bu bölümde, Şeyh'in akidevi, fıkhi, sosyal ve siyasi çevresi hakkında ayrıntılı bilgi verilmiştir. Sonuç kısmında ise, elde edilen en önemli bulgular ve öneriler sunulmuş, ayrıca kaynakça ve referanslar listelenmiştir. Anahtar Kelimeler: Tefsir, Mevahibü'r-Rahman, Çevrenin Etkisi, Abdülkerim elMüderris.
Tefsirde ayetler ve sureler arası münasebet (Safvetü't-Tefâsir örneği)
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2021) Beliktay, Mehmet Emin; Ensari, Abdurrahman; Ensari, Abdurrahman; Department of Basic Islamic Sciences / Temel İslam Bilimleri Bölümü
Kur'an-ı Kerim'in i'câz yönlerinden birisi hiç şüphesiz nazmının ve tertibinin bir uyum ve ahenk içerisinde olmasıdır. Ayet ve surelerin dizilişinde bir orantının olduğunu ispat etmeye çalışan en önemli ilim, Münasebetü'l-Kur'an ilmidir. Müfessirlerin eserlerinde Kur'an'ın nazmı, üslübu ve i'cazı bağlamında yaptıkları açıklamalarda münasebet ilmine az ya da çok değindikleri bilinen bir durumdur. Biz de bu çalışmamızda Sâbûnî'nin Safvetü't-Tefâsir adlı eserinde Münasebetü'l Kur'an ilmine yaklaşımını ve bu ilme verdiği önemi ele almaya çalıştık. Dolayısıyla Sâbûnî'nin değerlendirmeleri doğrultusunda konuyu başlıklara ayırıp ilgili örnekleri açıkladık. Kur'an'ın lafız ve mana yönünden mucize olduğu gibi tertip ve telif yönünden de mucize olduğunu gösterme amacıyla ele aldığımız bu çalışmanın Kur'an'a bütüncül bir bakışın ayrıca yakalanmasına mütevazi bir katkı sağlayacağını umut ediyoruz.
El-İnsâf fî Keşfil Keşşâf elyazmasından Bakara sûresi 170-286. ayetlerin tahkiki
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2020) Ensari, Abdurrahman; Ensari, Abdurrahman; Department of Basic Islamic Sciences / Temel İslam Bilimleri Bölümü
Elyazması (bu eser),ez-Zemahşeri'nin tefsiriyle ilgili olup, kitaptaki mutezilî görüşleri, dille ilgili meseleleri ve ihtilaflı konuları ele alıp tartışıyor. Ayrıca bazılarının Zemahşeri'nin İtizalî görüşlerini şiddetle tenkit ettiği halde muhalefetlerinin eserin güzel yönlerini görmeye mani olmadığını, yapılan tenkitlerin onun tefsiri ve tefsirini inceleyenler için bir bir nasihat kabilinden olduğunu ortaya koymuştur. Ancak bazı haşiye sahiplerinin ez-Zemahşeri ile olan ihtilaflarının sorunlu olduğunu, aralarında adil bir şekilde hüküm verecek birine ihtiyaç duyulduğunu da belirtmek gerekir. İşte bu işi Allame Ebu Zer'a ve Irak'ın önde gelen âlimlerinden olan babası yapmıştır. Bunlar dengeli bir tutum sergilemiş, haşiye sahiplerine adil davrandıkları gibi Zemahşeri'ye de insaflı davranmışlardır. Ayrıca ve el-Keşşaf'taki hadislerin de tahricini gerçekleştirmişlerdir.
İbn Âşûr'un Müteşâbih Âyetlere Yaklaşımı
(2024) Ensari, Abdurrahman; Ensari, Abdurrahman; Department of Basic Islamic Sciences / Temel İslam Bilimleri Bölümü
Bu çalışma son dönem İslâm tefsir geleneğinin önemli temsilcilerinden kabul edilen Muhammed Tâhir b. Âşûr'un (v. 1393/1973) muhkem ve müteşâbih ile ilgili görüşlerini ve müteşâbih âyetleri yorumla metodunu ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Nitekim tefsir tarihi boyunca muhkem ve müteşâbih konusu Ulûmü'l-Kur'ân'ın en önemli konuları arasında yer almış, müteşâbih âyetlerin te'vil edilip edilmemesi kelâmî bir mesele haline gelmiştir. Bu bağlamda bu tez çalışması giriş ve iki ana bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde İbn Âşûr'un hayatı, ilmî şahsiyeti, karakteristik yapısı, hocaları, öğrencileri ve eserleri vecîz bir şekilde aktarılmaya çalışılmıştır. Birinci bölümde 'Kur'ân'da Muhkem ve Müteşâbih Olgusu' ana başlığı altında muhkem ve müteşâbihin kavramsal çerçevesi, müteşâbih âyetlerin kapsamı ve adedi, müteşâbih âyetlerin çeşitleri, müteşâbih âyetlerin varlığının hikmetleri ve Kur'ân'a kattığı artı değer, müteşâbih âyetlerin te'viline yönelik farklı metotlar konuları hakkında detaylıca bilgi verilmiştir. İkinci bölümde ise muhkem ve müteşâbih konuları İbn Âşûr özelinde genel hatlarıyla ele alınmıştır. Bu bölümde şu konulara temas edilmiştir: İbn Âşûr'a göre Muhkem ve müteşâbihin tanımı, müteşâbih âyetlerde var olan teşâbüh sebepleri, müteşâbih âyetlerin on mertebesi, İbn Âşûr'a göre tefsir ve te'vil ve müteşâbih âyetlerin te'vili hususundaki tutumu. Öte yandan bu bölümde İbn Âşûr'un müteşâbih kabul edilen bazı âyetleri nasıl te'vil ettiği diğer müfessirlerin görüşleriyle mukâyese edilerek izah edilmeye çalışılmıştır..