Aydın, Tahirhan

Aydın, Tahirhan

Job Title

Prof. Dr.

Main Affiliation

Department of Arabic Language and Literature / Arap Dili ve Edebiyatı Bölümü

Status

Former Staff

Full item page

Scholarly Output

6

Articles

0

Citation Count

0

Supervised Theses

6 Scholarly Output Search Results

Now showing 1 - 6 of 6

Rola gîreyan di polguherîna peyvê de di kurmanciya serî devoka behdînan da
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2016) Aydın, Tahirhan; Aydın, Tahirhan
ÖZET "Sözcük Kategorilerinin Değişmesinde Eklerin Rolü" "Sözcük kategorilerinin değişmesinde eklerin rolü" isimli bu çalışmada betimleme yöntemi kullanılmıştır. Çalışma önsöz ve sonuç kısımlarından başka üç bölümden meydana gelmektedir. Birinci bölümde sözcük çeşitleri, sözcüğün sınıflandırılması, dilbilimin tarihi sürecinde sözcüklerin tasnifi, sözcüklerin cümle içerisinde uğradığı türsel değişim, Kürt dilbilimcilerinin nazarında sözcük türleri ve yapı bakımından sözcük türlerini ele aldık. İkinci bölümde ekler, eklerin özelikleri, yabancı dilbilimcilerin ekler hakkındaki düşünceleri, Kürt dilbilimcilerin ekler hakkındaki görüşleri, morfem türleri, yapım eki, çekim ekleri, ifa ettikleri görev açısından ekler, yapım ekinin özellikleri ve görevleri, çekim eklerinin vazifeleri, önek, sonek, (confix, infix),kelimenin ortasına gelen ekler ve Kürt dilinde infix olgusu gibi konuları işledik. Üçüncü bölümde sözcük kategorilerinin değişmesi olgusu ve eklerin sözcükler üzerindeki etkisi incelendi. Bunun yanı sıra bu bölümde isim, sıfat, fiil ve belirteçlerin aldıkları eklerin etkisi ile kategori değiştirmelerine ilişkin açıklamalar ve örnekler sunuldu. Araştırma sonucunda eklerin etkisi ile dört sözcük türünde değişimin yaşandığı tespit ettik.Yani eklerin isim, fiil, sıfat ve belirteçleri değişime uğrattığı ve başka sözcük kategorisine dönüştürdüğünü tespit ettik.
Serborîya hewldanên standardkırına Kurdîya Kurmancî lı Tırkîyeyê (Jı kovara Hawarê heta 2022yan)
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2022) Aydın, Tahirhan; Aydın, Tahirhan
Dilin standartlaşma süreci uzundur. Moderniteden doğan ulus-devletler standart bir dile ihtiyaç duymuştur. Standardizasyon dilin gelişmesinde en önemli faktördür. Hakeza, standart dil hem milliyetçilik hem de ortak kimlik için önemli, bir rol oynar. Kurmanci Kürtçesinin standarlaşmasının başlangıcı Hawar Dergisinin nesli tarafından gerçekleştirilen "alfabe devrimi" ne dayanır. Hemen hemen 100 yıldır Kurmanci standartlaşma sürecini yaşamaktadır. Yeni Cumhuriyetin dil politikalarından dolayı, Hawar'dan sonra standartlaşma yönlü çalışmalar kesildi ve sessizlik dönemine geçildi. Ancak 1960-70 li yıllarda kendi güçleri nispetinde bazı kişilerin çabasından bahsedilebilir. Öte yandan, son otuz yıl, Kurmanci'nin standartlaştırılması çalışmaları, kanuni düzenlemeler gibi yeni fırsatlarla yenî bir biçim aldı. Yani Kürt medyası, gazeteciliği, dergiciliği ve yayıncılığının önü açıldı. En önemlisi bugün "Kürt akademisi"nin varlığından bahsedebiliriz. Keza, dil planlaması konusunda çalışmalar yürüten sivil kurumlar kuruldu. Bu çalışmanın amacı Kurmanci'nin standardlaşma sürecine odaklanmak ki bu standartlaşma süreci nasıl gerçekleşmiştir, bunun dinamiklerini açıklamaktır.
Risteyên kompleks di Bazeberê da
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2022) Aydın, Tahirhan; Aydın, Tahirhan
Bu çalışma kompleks cümleler çerçevesinde Mela Se'îd Şemdînanî'nin Bazeber adlı eserini araştırma konusu yapmaktadır. Kompleks cümleleri alışılagelen klasik bakış açısıyla değil, modern bir bakış açısıyla ele almıştır. Kompleks cümleleri meydana getiren durumlar ayrıntılı bir şekilde açıklanmış ve Bazeber adlı eserden alınan örnek cümlelerle araştırma konusuna açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Birinci bölümde terminolojik bir konu olan cümle ve tümce arasındaki karışıklığa açıklık getirilmeye çalışılmış ve cümle "sentence", tümce ise "clause" olarak tanımlanmıştır. Ayrıca cümle ve tümce türlerinin tanımı yapılmış ve konunun pekişmesi için Bazeber adlı kitaptan ve diğer kaynaklardan örnekler verilmiştir. İkinci bölüm ise Mela Se'îd Şemdînanî'nin hayatı ve eserleri için ayrılmıştır. Sosyal ve siyasi açıdan rolü, dini ve siyasi yetkililere yaptığı danışmanlığı, Kürtler için iyi nîyet göstergesi olarak yaptığı çağrı, Birinci Dünya Savaşı döneminde Sultan Mehmet Reşad'ın emriyle çıkarılan fetvaya uymadığı için sürgün hayatı ve Basil Nikitin ile geçirdiği mesai arkadaşlığı anlatılmıştır. Üçüncü bölümde Bazeber adlı eserden alınan örneklerle kompleks cümleler anlatılmıştır. Tümce çeşitleriyle kurulan kompleks cümlelerin tanımı yapılmıştır. Bazeber'den alınan kompleks cümleler temel, bağımlı, bağlaçlı, ilgi, isim ve ara tümcelerle kurulan kompleks cümleler açısından sınıflandırılıp yorumlanmıştır. Bazeber'den alınan örnek kompleks cümleler, tümce çeşitlerinin cümlede içerisinde özne ve nesne fonksiyonu üzerinden değerlendirilmiş olup cümle ve tümceyi birleştiren ku bağlacının görevi anlatılmıştır.
Hevalnav dı navbera Zımanê Kurdî (Kurmancıya serî) û Tırkî da
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2017) Aydın, Tahirhan; Aydın, Tahirhan
Bu çalışma karşılaştırılmalı metodla yapılmıştır; Başlangıç, Giriş ve Sonuç haricinde üç bölümden oluşmaktadır. Birinci Bölüm: Bu bölüm özellikle kürtçe ile ilgilidir, şu konuları içermektedir: Sıfatın tanımı, Anlam bakımından sıfat türleri, Yapı bakımından sıfatlar, Sıfatların derecelendirilmesi, Sıfatların küçültülmesi ve pekiştirilmesi, Sıfatların isim olarak kullanımı ve ayrıca Sıfatların cümledeki görevi. İkinci Bölüm: Bu bölüm özelikle türkçe ile ilgilidir, şu konuları içermektedir: Sıfatın tanımı ve anlam bakımından sıfat türleri, Yapı bakımından sıfat türleri, Sıfatların derecelendirilmesi, Sıfatların küçültülmesi ve pekiştirilmesi, Ünvan sıfatları, Sıfatların isim yerine kullanımı, Sıfatların cümle içindeki görevi ve Sıfat-fiiller. Üçüncü Bölüm: Bu bölümde birinci bölüm ve ikinci bölümde bahsedilen iki dildeki sıfatlar, her iki dildeki benzer ve farklı noktalar karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak bu çalışmada Türkçe ve Kürtçe sıfatların karşılaştırmasini yaptik ve birkaç önemli noktayı açığa çıkarmaya gayret ettik.
Cıhê kovara Hawarê dı dîroka perwerdeya Kurdî da
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2022) Aydın, Tahirhan; Aydın, Tahirhan
Eğitim, toplumun en önemli meşkuliyetlerinden biridir. Eldeki kaynaklara göre, insanlık tarihi boyunca eğitim hep vardı. Öyle öngürülüyor ki gelekcekte dehep var olacaktır. Klasik dönemde toplum ve iktidargerekliliklerine göre eğitim şekillenip bu ihtiyaçlara göre eğitim veriliyordu. Modern çağda ise kısmen da olsa eğitimdeki bu durum değişiyor ve artık bireylerin zihinsel meraklarına göre eğitim verilmiştir.Kürt eğitimi deşüphesiz bu tarihi süreçlerden geçmiştir. Klasik dönemde Kürt medreselerinde verilen eğitim mîrliklerin çıkarları veya toplumun dini endişelerine göre veriliyordu. Fakat 19. yy sonuna gelindiğinde bu klasik anlayış değişiyor ve artık eğitim kişisel vaya çağın gerekliliklerine göre verilmiştir. Bu dönemde Kürt entellektüelleri da diğer milletlerin aydınları gibi harekete geçmişler ve toplumunu biliçlendirip aydınlanma konusunda eğitmeye çalışmışlar. Aynı zamada Kürt aydınları, toplumsal birlik ve bilinçlenme için dernekler kurmuşlar, gazete ve dergiler çıkarmışlar.Bu gazete ve dergiler da toplumsal eğitim çerçevesinde; kürtçenin öğretilmesine yönelik çalışmalar yapılmış. Aynı zamanda bu gazete ve dergilerde kürt medreselerinde verilmiş klasik eserler tanıtılmış, kürt tarihinin eski ve yakın çağlarına yönelik çalışmalar yayınlanmış, edebi ve folklorik hikayeler yayınlanmış.Özellikle 1. Dünya Savaşından sonra Kürtlerin topraklarındayeni ulusal devletler kurulmasıyla artık Kürt dili ve kültürü yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştır. Celadet Ali Bedirhan ve birkaç arkadaşı Kürt dili ve kültürüne yönelik bu tehlikeyi kendi üzerlerinde bir sorumluluk olarak görmüşler ve buna direnme çabalarına girmişler. Bu amaçla Hawar dergisini çıkarmaya başlamışlar. Hawar dergisi, Celadet Ali Bedirhan önderliğinde siyasi konular hariç Kürtlükle alaklı her konuyla ilgileneceğini beyannamesinde belirtmiştir. Hawar dergisinde çok geniş konu yelpazesiyle beraber Kürt/Kürtçeeğitimine yönelik çalışmalara da ağırlık verilmiştir.Hawar'da buna yönelik ilk defa Kürtçe latin alfabesi uygulanmış, Kürtçe dilbilgisi sistematiği konusunda temeller atılmış, çocuk hikayeleri ve pedagojik çalışmalar yayınlanmış. Dergide yayınlanmış bu çalışmalardan da anlaşılıyor ki Hawar'ın yazarları, okul disiplinine benzer şekilde Kürtçe eğitime yönelik çok yönlü ve yararlı çalışmalar içerisinde olmuşlardır.
Kurdên Merwanî dı Tarîxu Meyyafarıqîn a İbnu'l-Ezreq de
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2017) Aydın, Tahirhan; Aydın, Tahirhan
Bu tezin konusu İbnu'l-Ezrak'in Tarihu Meyyafarıqin adlı eserinde Mervani Kürtleridir. İbnu'l-Ezrak'in bu eseri Mervani Kürtleri hakkında ayrıntılı bilgi veren ilk eserdir. Tezin amacı Mervani hanedanını incelemek ve bu hanedanın özellikleri tespit etmektir. Tez İbnu'l-Ezrek'in bu eseri ile sınırlandırılmıştır ve giriş ile üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde tezin yazılış amacı, konusu, çerçevesi, yöntem ve kaynakları belirtilmiştir. Birinci bölümde bu eserin yazarı olan İbnu'l-Ezrek'in hayatı, gezdiği yerler, devlet yönetimindeki görevleri, ilmi kişiliği ve eserleri ele alınmıştır. Yine bu bölümde Tarihu Meyyafarkin hakkında bilgi verilmiş, önemi ve özellikleri ve üzerinde yapılan çalışmalar, içeriği, kaynakları ve yöntemi dile getirilmiştir. İbnu'l-Ezrak gezip gördüğü bölgeler, şehirler ve devletler hakkındaki görüş ve düşüncelerini ve oralardaki tecrübelerini yazmıştır. Biz de bu bölüm de Tarihu Meyyafarıqin ve İbnu'l-Ezrek hakkında bilgi verdik. Eserin özelliklerini, önemini, içeriğini, kaynaklarını, yöntemini ve üzerinde yapılan çalışmaları dile getirdik. İkinci bölümde Mervani Kürtleri ve bu hanedanın emirlerinin dönemleri ele alınmıştır. İkinci bölüm altı tane alt bölümden oluşmaktadır ve bu alt bölümlerin konuları şu şekildedir: Mervani Kürt yönetiminin başlaması, Emir Ebu Ali Hasan bin Mervan, Mumehidudevle Ebu Mansur, Nesruddevle Ebu Nasr Ahmed bin Mervan, VI Emir Nizameddin, Nesruddewle Mensur dönemleri ve Mervani henedanının yıkılışı. Bu bölümde emirlerin hayatları, yönetimlerinin başlangıcı, iç ve dış ilişkileri ve öümleri dile getirilmiş. Bu bilgilere göre Mervani emirliğininin temelleri Bad bin Dostık döneminde atılmış ve Emir Nasrudevle döneminde altın çağını yaşamıştır. Emir Nizamedin döneminde yavaş yavaş Selçukluların etkisine girmiş ve Emir Nesrudevle Mansur döneminde Selçuklular tarafından ortadan kaldırılmıştır. Üçüncü bölümde Mervani hanedanı döneminde Mervani Kürtlerinin oluşturdukları ve Tarihu'l-Meyyafarıkin'de geçen kültür ve medeniyet ele alınmıştır. Ayrıca bu bölümde devlet yönetimi, adalet ve yargı, bilim ve sanat, askerlik ve güvenlik, mimari ve şehircilik, ekonomi ve ticari hayat, inaç ve toplumsal hayat konuları yorumlanmıştır. Ayrıca devlet yönetiminde emirlerin özellikleri ve tahta çıkış şekilleri, vezir, vali ve divan işleri hakkında bilgi verilmiş. Mervani dönemi kadılarından bahsedilmiş ve bu kadıların özellikleri, yargılama şekilleri dile getirilmiştir. Mervani Kürtlerinin orduları, bu ordunun durumu ve özellileri ve ordunun kullandıkları silahlar hakkında bilgi verilmiş. Bu döneme ait bina, kalıntı ve mimari eserlere ait bilgiler bu bölümde verilmiş. Ayrıca bu dönemde yapılmış olan sur, burc, saray, mesire, kubbe, cami ve hastaneler hakkında bilgi verilmiş. Bunun yanında Mervani Kürtleri dönemindeki adet, gelenek, görenek ve inanışlar hakkında bilgi verilmiş. Mervanilerdeki vakıf ve yardımlaşma, ekonomi ve ticari faaliyetler hakkında bilgi verilmiş.