Akman, İlyas

Akman, İlyas

Name Variants

İlyas Akman

Job Title

Doç. Dr.

Main Affiliation

Department of Kurdish Language and Literature / Kürt Dili ve Edebiyatı Bölümü

Status

Current Staff

Full item page

Sustainable Development Goals Report Points

SDG data could not be loaded because of an error. Please refresh the page or try again later.

Scholarly Output

27

Articles

18

Citation Count

0

Supervised Theses

2 Scholarly Output Search Results

Now showing 1 - 10 of 27

The Analysis of Ehmedê Xasî’s Mawlid İn Terms of Themes and Literary Art
(2019) Akman, İlyas; Department of Kurdish Language and Literature / Kürt Dili ve Edebiyatı Bölümü
Ehmedê Xasî‟s Mawlid is the first written work in Zazaish/Zazaki literature. That is why, this work is very important for Zazas. Although this work is the first written work of Zaza literature, the author puts Zaza literature among the successful literatures with his own successful writing. I analyzed the work in terms of themes and literary arts in my article. Initially, I evaluated each section separately and show the themes in the sections. Xasî mentions subjects such as the creation of the Prophet and things, the creation of Adam, Adam's expulsion from heaven, The marriage of the Prophet's mother and father, the miracles that Amina experience, birth of the Prophet, the miracles that took place the night the Prophet was born, revelation, ascension. Then, I revealed the literary arts in the work. Xasî uses literary arts such as quotation, pun, metaphor, comparison, personification, question, repeat, alliteration, assonance.
Kurgusal Yapı ve Tematik Açıdan Her Çi Beno Sanıke (Her Şey Masal Olur) Romanı
(2017) Akman, İlyas; Department of Kurdish Language and Literature / Kürt Dili ve Edebiyatı Bölümü
Bu çalışmada, Sait Çiya'nın 2001 yılında basılan ve Zazaca yazılmış ikinci roman olma özelliğine sahip Her Çi Beno Sanıke adlı eseri, kurgusal yapı ve tematik açıdan analiz edildi. Edebî eserlerde yapı kavramı kişi, yer, zaman, anlatıcı, kurgu ve benzeri unsurlardan oluşan geniş bir muhtevayı barındırır. Makalede, konunun daha spesifik ve ayrıntılı ele alınabilmesi için yapı unsurlarından sadece kurgusal yapı konusu ele alındı. Bu konu üzerinde duruldu çünkü romanın kurgusal yapısı, alışılmış yapıların dışındadır ve eseri okumaya başlayan okurun ilk dikkatini çeken hususlardan biridir. Tematik açıdan ise sürgünlük, anadile özlem, çeşitli tarihi olaylar ile masalların, halk anlatılarının önemli motiflerinin yazar tarafından işlendiği tespit edildi
POSTMODERN MEKÂN VE ZAMAN EKSENİNDE BİLGE KARASU’NUN ESERLERİNİN ANALİZİ
(2017) Akman, İlyas; Department of Kurdish Language and Literature / Kürt Dili ve Edebiyatı Bölümü
Mekânda birliğin olmaması, eklektik anlayışın egemen olması, aşırı-uzam ve hipermekânların varlığı, postmodern dönemin önde gelen mekân özelliklerindendir. Özellikle bilişim ve teknoloji alanındaki gelişmeler, bu yeni mekân anlayışının oluşumunda temel sebeplerdir. Teknolojik gelişmeyle beraber, mekânlar arasındaki sınır, âdeta yok olma noktasına kültürlerarası geçişkenliği hızlandırır. Bu toplumsal gelişmelerin etkisi, doğrudan sanata, edebiyata da yansır. Postmodern dönem yazarları, belirli sınırlara sahip, net özelliklerle tanımlanabilen mekânlar kurmazlar. Bunun yerine "kolaj mekân" ismi verilen yeni bir anlayışı benimserler. Bu yeni anlayışta, daha önce yan yana gelmesi düşünülemeyen mekânların yan yanalığına şahit olunur. Hipermekân ve siber-uzam kavramları, postmodern dönemin mekân anlayışını nitelemek için kullanılan öteki kavramlardır. Özellikle internetin icadı, bu tarz mekânların varlığını kaçınılmaz kılar. İnternetin icadı ile insanların, maddi olarak mekânları kat etmesine gerek kalmaz. Sözü edilen tüm sebeplerden, postmodern mekânda, içerisi/dışarısı kategorileri önemini yitirir. Postmodern zaman ise sınırları belirlenmiş, peşi sıra akan bir yapıda değildir. Aksine, sarmal, iç içe geçen, belirlenemeyen bir zaman anlayışı vardır. Bazı yeni bilimsel gelişmeler, bu durumun ortaya çıkmasında önemli rol oynarlar. Stephen Hawking ile Einstein'in teorileri bunlardan başta gelenleridir. Bu teoriler ile birlikte, zamanın, evrende aynı akmadığı tespit edilir. Hızın artması, zamanın daha yavaş akması sonucunu doğurur. Zamanın sabit olmayıp farklı yerlerde farklı aktığının tespiti, yazarlara da yeni ufuklar açar. Sinemadaki montaj ve flash-back teknikleri de yazarları doğrudan etkiler. Bu tekniklerle zaman, bütün sınırlarını yitirir ve üzerinde kolaylıkla oynanabilen bir yapıya büründürülür. Bilge Karasu'nun, "Bir Ortaçağ Abdalı", "Dehlizde Giden Adam", "Geceden Geceye Arabayı Kaçıran Adam", "Kedili Meryem", "Ada", "Depo", "Kör Nokta", "Düş Balıkçıları: Kubadabad 1955" öykülerinde ve Kılavuz, Gece, romanlarında postmodern mekân ve zaman anlayışına yer verilir
Kurgusal Yapı ve Tematik Açıdan Her Çi Beno Sanıke (Her Şey Masal Olur) Romanı
(2017) Akman, İlyas; Department of Kurdish Language and Literature / Kürt Dili ve Edebiyatı Bölümü
Bu çalışmada, Sait Çiya’nın 2001 yılında basılan ve Zazaca yazılmış ikinci roman olma özelliğine sahip Her Çi Beno Sanıke adlı eseri, kurgusal yapı ve tematik açıdan analiz edildi. Edebî eserlerde yapı kavramı kişi, yer, zaman, anlatıcı, kurgu ve benzeri unsurlardan oluşan geniş bir muhtevayı barındırır. Makalede, konunun daha spesifik ve ayrıntılı ele alınabilmesi için yapı unsurlarından sadece kurgusal yapı konusu ele alındı. Bu konu üzerinde duruldu çünkü romanın kurgusal yapısı, alışılmış yapıların dışındadır ve eseri okumaya başlayan okurun ilk dikkatini çeken hususlardan biridir. Tematik açıdan ise sürgünlük, anadile özlem, çeşitli tarihi olaylar ile masalların, halk anlatılarının önemli motiflerinin yazar tarafından işlendiği tespit edildi.
GECEKONDU SORUNU VE 12 EYLÜL 1980 DARBESİ EKSENİNDE GÖNÜL YOLCULUĞU (BARKERDENA ZERRÎ) ROMANI
(2017) Akman, İlyas; Department of Kurdish Language and Literature / Kürt Dili ve Edebiyatı Bölümü
İlk yazılı eserini 1899 yılında veren Zaza edebiyatı, 2000 yılından sonra bir atılım gerçekleştirir. 2000’den sonra her yıl, çeşitli edebî türlerde onlarca Zazaca eser yayımlanmaya başlanır. Roman, Zaza edebiyatında gelişme gösteren türlerdendir. Zazaca roman kaleme alan yazarlardan biri de Medet Can’dır. Onun Gönül Yolculuğu (Barkerdena Zerrî) isimli romanı, 2012 yılında yayımlanır. Çeşitli nedenlerle köy ve şehirlerini terk edip İstanbul’a gelen gecekondu sakinlerinin zorlu yaşamları bu romanın merkez konularındandır. Yazar, göçün ve gecekondu sorununun ne kadar can alıcı olduğunu ortaya koymak için birçok farklı bölgenin insanına eserinde yer verir. Örneğin romanda, Erzurum’dan göç edip Bosnalı Feyza ile evlenen Mehmet karakteri vardır. Onlar, iki farklı bölgeyi temsil ederler. Biri Erzurum’u öteki de Bosna’yı temsil eder. Cemil karakteri ve ailesi ise Siverek bölgesini temsil ederler. Bu farklı insanların ortak noktası, gecekonduda yaşamaları ve birçok sorunla mücadele etmek zorunda kalmalarıdır. Gecekondu sakinlerinin yaşadıkları dışlanma, yabancılık, maddi imkânsızlıklar, dil sorunu, aidiyetsizlik, “yitik cennet” olarak gördükleri memleketlerine özlem gibi konular, 1980 darbesine giden sürecin kaotik, anarşik ortamıyla birleştirilerek anlatılır. 12 Eylül 1980 darbesi, romanın temel saç ayaklarından biridir. Yazar, darbenin birçok unsurunu eserine serpiştirir. Gerek darbeye giden süreç gerekse de darbenin kendisi romanda, üzerinde durulan başlıca konulardandır. Darbeden sonraki baskıcı ve yasaklayıcı düzen de dikkatlere sunulan izleklerdir. Bu konuların arka planında da bir aşk hikâyesi söz konusudur. Zaten roman, ismini, bu aşk hikâyesinden alır ve roman, Şiyar karakterinin sevdiği kişi olan Zeynep’e yazdığı bir şiirle son bulur.
SILEMA-I ROMANINDA DİL, TOPLUM VE TARİH
(Gece Kitaplığı, 2018) Akman, İlyas; Department of Kurdish Language and Literature / Kürt Dili ve Edebiyatı Bölümü
Yismayil Mirza’nın Zazaca kaleme aldığı ve 2004 yılında basılan romanı Sılema-I edebiyat-tarih, edebiyat-toplum ilişkisini ortaya koyması açısından önemlidir. Roman, okurlarını tarihi ve toplumsal konuların dünyasına davet eder. Okur, Osmanlı dönemindeki bazı Zaza topluluklarının yaşadıkları üzerinden bir döneme tanıklık ettiği gibi, Zazalara dair bilgi edinme fırsatı da yakalamış olur. Örneğin, Osmanlı döneminde Zazalar arasında yaygın olan aşiret yapılanmaları çeşitli yönlerden ele alınır. Ağaların köylülerin emek gücünü nasıl sömürdükleri de somutlaştırılmaya çalışılır. Köylüler de bazı yönlerden eleştirilirler. Bazı köylülerin aşağılık kompleksi içinde kent yaşamına duydukları hayranlık üzerinde durulur. Eserde politik konuların dışında folklor ve dil konuları üzerinde de durulur. Düğün ritüelleri bunlardan biridir. Halk inanışının önemli motifi Hızır’dan da söz edilir. Bu çalışmada söz konusu tarihî, toplumsal ve folklorik konular ayrıntısıyla ele alınmaya çalışılacak.
HETÊ BABETAN Û HUNERÊ EDEBÎYAN RA ANALÎZÊ MEWLIDÊ EHMEDÊ XASÎ
(2019) Akman, İlyas; Department of Kurdish Language and Literature / Kürt Dili ve Edebiyatı Bölümü
Mewlidê Xasî, edebîyatê Zazakî de esero nuştekîyo verin o. Her çiqas no mewlid, edebîyatê Zazakî de esero nuştekîyo verin bibo zî Xasî, pey hunermendîyeyê xo yo serkewte edebîyatê Zazakî, yew hemle de dekeno zereyê edebîyatanê serkewtan. Ma xebateyê xo de eserî, hetê babetan û hunerê edebîyan ra analîz kerd. Verî ma her beş ser cîya cîya vindertî û ma nawna ke beşan de kamcîn babetî est î. Xasî babetî ke sey xelqê Pêxemberî û eşyayan, xelqê Âdemî, Âdemî Cenet ra eştiş, zewacê maye û pîyê Pêxemberî, mucîzeyî ke Amîna ciwîyayî, bîyayîşî Pêxemberî, mucîzeyî ke roco Pêxemberî ameyo dinya de ameyî wucûd, nuzulê wehyî, hedîseyê Mîracî ra behs keno. Dima ra zî ma hunerê edebîyî ke mewlid de vêrenî tesbît kerdî. Ma veyna ke Xasî eserê xo de hunerê telmî‟, îktîbas, cînas, mecazo mursel, teşbîx, îstîare, teşxîs, întak, îstîfham, nîda, leff û neşr, îade, îştîkak, husnî talîl, asonans, alîterasyon, telmîh, tekrîr rê ca dono.
Modern Zaza Hikayeciliği 1
(2018) Akman, İlyas; Department of Kurdish Language and Literature / Kürt Dili ve Edebiyatı Bölümü
…
ROMANÊ KALAŞNÎKOF DE QIRKERDİŞÊ DÊRSIMÎ
(2018) Akman, İlyas; Department of Kurdish Language and Literature / Kürt Dili ve Edebiyatı Bölümü
Na xebate de ma ceribna ke Deniz Gunduzî romanê xo Kalaşnîkof de senê hewa ca da yo qirkerdişê Dêrsimî analîz bikî. Nuştox, hedîseyano raştî ra îlham girewto û eserê xo no hewa nuşto. Coka, ma ceribna ke xebate xo de hedîseyî ke cuyo reel de ameyî meydan rê zî ca bidî. Semedê nê armancî, vîrameyîşê kesî ke qirkerdişî bi xo veynayo û rojnameyê ê rojan semedê ma çimeyî muhîm bî û ma xebate de ca da înan zî. Peynî de ma veyna ke hedîseyî ke roman de vêrenî û hedîseyî ke tarîxo reel de ameyî meydan seypê yî. Mîsale, cuyê raştî de keyeyê, dewê, darîstanê, bostonê, heywanê Dêrsimijî yenî veşnayiş; yew rey de bi seyan însan kişîyenî. Gedeyê Dêrsimijî, bi taybetî zî keynekî, hetê leşkeran, karmendan sey destirme girîyenî. Însanî ke remayî eşkefteyan de xo nimnenî, pey gaz û bombayan yenî helînayiş û fekê eşkefteyî pey betonî kefelîyenî. Wendox, roman de zî nê serebutan biteferuatan veyneno.
Kitabanê hîkayeyê Zazakî yê modernî de bawerîya şarî
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2022) Akman, İlyas; Akman, İlyas; Department of Kurdish Language and Literature / Kürt Dili ve Edebiyatı Bölümü
Kültürel ve sosyal hayatın kurulumunda halk inançları önemli bir yer tutar. İnsanların toplu olarak yaşadığı her mekân ve çağda halk inançları da varolmuştur. Her ne kadar bu inançlar uzun bir süre sözel olarak nakledilmişseler de bugün artık özellikle Zazalar için bu inançların yazıya geçirilip üzerlerinde akademik çalışmalar yapılması zorunluluğu vardır. Bu çalışma da bu motivasyonla hazırlandı. "Zazaca Modern Hikâye Kitaplarında Halk İnanışı" adlı bu çalışma Giriş hariç iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde halk inançları teorisi üzerinde duruldu ve yapısı hakkında genel bilgiler verildi. İkinci bölümde ise bugüne kadar yazılmış olan bütün Zazaca hikâye kitaplarındaki halk inançları örnekleri ifade edilip değerlendirildi. Çalışmanın sonunda Zazaca hikâye kitaplarında yılan, ayı, kurt, baykuş ve köpek gibi hayvanlar hakkında halk inançları olduğu tespit edildi. Geçiş dönemleri hakkında Zazalarda halk inançlarının zengin olduğu görüldü. Doğum, evlilik, ölüm ve sünnet hakkındaki halk inançlarının Zazaca hikâye kitaplarında büyük bir orana sahip oldukları tespit edildi. Özellikle Alevi Zazası olan hikâye yazarlarında Hızır ve Duzgın gibi muqaddes kişiler hakkındaki halk inançlarının esaslı bir yer işğal ettikleri bununla beraber Munzur, Ana Fatma ve Kureyş gibi diğer zatların da halk inançlarında kendilerine yer buldukları tespit edildi. Yine metafizik varlıklar olan cin, peri, dev, xırtık, elıka şewe, mamari, pireboke ve dımkundêz û kartipoz hakkındaki halk inançlarının geniş bir skalaya sahip oldukları tespit edildi. Öte yandan Zazaca hikâye kitaplarında üç, dört, yedi, on iki ve kırk sayıları üzerine inşa edilmiş halk inançları örnekleri tespit edildi. Halk tarafından bu sayıların bazılarının uğurlu bazılarının ise uğursuz sayıldığı sonucuna ulaşıldı. Son olarak da bereket, nazar ve muska kavramları üzerine kurulmuş olan Zaza halk inançları tespit edildi.