Yeşilbaş, Evindar

Yeşilbaş, Evindar

Job Title

Prof. Dr.

Main Affiliation

Department of History of Art / Sanat Tarihi Bölümü

Status

Current Staff

Full item page

Scholarly Output

30

Articles

20

Citation Count

0

Supervised Theses

2 Scholarly Output Search Results

Now showing 1 - 10 of 30

MARDİN ÇARŞILARININ TARİHÎ VE MİMARÎ ÖZELLİKLERİNE DAİR TESPİTLER
(Sanat Tarihi Dergisi, 2018) Yeşilbaş, Evindar
Mardin’de tescilli beş adet ve henüz tescili gerçekleştirilmeyen üç adet çarşı ile toplamda sekiz çarşı araştırmaya konu olmuştur. Çalışmada, Aktarlar, Ayakkabıcılar, Bakırcılar, Çarıkcılar, Marangozlar, Tellallar, Revaklı ve Zahireciler çarşılarının plan, mekan, malzeme-teknik ve süsleme bakımından mimari özellikleri üzerine genel değerlendirmeler yapılmıştır. Uzun bir dönem içinde oluşmuş Anadolu ticaret mimarisinin gelişim halkalarından olan bu çarşılar, bölgesel mimari anlayış çerçevesinde farklı karakterlerle karşımıza çıkmaktadır. Çalışmanın amacı; Mardin ticaret merkezinde tarihî kimliğe sahip çarşıların tarihsel süreç içindeki oluşumu, gelişimi ve değişimini tespit etmek, işlevini yitirmekte olan bu çarşıların mimari özelliklerini belirlemektir. Çalışmamız konuyla ilgilenen başka araştırmacıların faydalanabileceği bir kaynak olacağı için de ayrıca önemlidir. Mardin çarşılarının, şehrin coğrafi özellikleri çerçevesinde Ulu Cami ve etrafında üstü açık çarşılar olarak, sokak dizilişleri şeklinde geliştikleri tespit edilmiştir. En erken, Artuklu Dönemi’ nde şekillenmeye başladığını düşündüğümüz bu çarşılar, süslemeden uzak, tonoz sistemiyle örtülmüş ve zamanla yan yana dükkanların dizilişiyle sonradan birbiri ile organik bağı kurulmuş arastalar şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Çarşılarda, aynı veya birbirine yakın işkollarına mensup meslek zümrelerinin ayrı birer arastada yer aldığı görülmektedir.
Midyat’ta Geç Dönem Osmanlı Yapısı: Gelüşke Hanı
(Trakya Üniversitesi Yayını, 2021) Yeşilbaş, Evindar
Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları XXIII
Geleneksel Konuttan Kafeye Mekansal Dönüşüm: Mardin Örnekleri
(Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları, 2022) Yeşilbaş, Evindar; Acat Akgül, Fehime
Önceki dönemlere ait tarihi yapılar, üzerinden zaman geçtikçe ve yaşam koşulları değiştikçe yeni ihtiyaçlara cevap veremeyecek noktaya gelir. Tarihi çevrelerin sürdürülebilirliğini sağlamanın en önemli yolu ise işlevini yitiren tarihi yapıların yeniden kullanım ve dönüşümlerini gerçekleştirmektir. Bu yapılardan dini mimari kategorisinde bulunanlar farklı dönemlerde de genellikle aynı işlevlerini sürdürürler. Buna karşın sivil mimarlık örnekleri çoğunlukla işlev değişikliğine uğrayarak kullanılırlar. Tarihi ve geleneksel dokuya sahip kentlerde kent merkezinin değişimi, hızlı nüfus artışı, yaşam koşullarının ve ihtiyaçların değişimi gibi etkenler karşısında kentlilerin geleneksel konutlarda yaşamayı tercih etmedikleri görülür. Ekonomik sistem içerisinde ticari kaygı ve turizm amacıyla konut olarak kullanılmayan bu yapılara yeniden işlev verilerek mekansal dönüşümleri sağlanmaktadır. Bu değişim sırasında yapının ihtiyaçlara cevap verebilecek düzeyde müdahale gördüğünü söyleyebiliriz. Dönüşüm sürecinde yapıların mimari özgünlükleri ve fiziki çehrelerinde ciddi kayıplar oluşmaktadır. Bilinçli ve yapının özgün durumunu etkilemeyecek müdahalelerin yanı sıra gelişigüzel onarım ve eklentilerin de yapıldığı görülmektedir. Gelişigüzel muhtelif zamanlarda gerçekleştirilen onarım veya inşai faaliyetler, yapıların mimari özellikleri ile tarihi çehresini de olumsuz etkilemektedir. Yapıların mimari kurgusu ve plan şemalarına da yansıyan bazı düzenlemeler, dönem analizlerini zorlaştırdığı gibi eklentinin niteliğine bağlı olarak ileriki süreçte özgününden ayırt edilemeyecek düzeye de gelebilmektedir.
Diyarbakır Çermik Kaplıcası: Mimari ve Tarihi Dönem Analizi
(AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ, 2019) Yeşilbaş, Evindar
Çermik Kaplıcası, Diyarbakır’ın Çermik İlçesinde, Hamambaşı Mevkiinde, Diyarbakır, Şanlıurfa ve Elazığ illerine ulaşımı sağlayan karayollarının kesişim noktasında yer almaktadır. 277 ada, 3 parsel numarası ile kayıtlı kaplıca kuzey-güney doğrultuda uzanır vaziyette kareye yakın bir alan üzerine oturmaktadır. Efsaneye göre kaplıcanın İslam fethinden önce yapıldığı sanılmaktadır. Çermik sıcak su kaynağının ise, çok daha eskiden beri var olduğu ve bir ara kuruduğu, Yukarı Dicle ve Fırat Bölgesinin en iyi yerli kaynağı olduğu Süryani Rahip Mar-Yeşuva’nın “Vakayinamesi”’nden öğrenilmektedir. Çermik Hamamının son dönem müdahaleleri ile büyük oranda değiştiğini söylemek mümkündür. Yapının hem dış hem de iç kısımlarına yapılan eklentiler hamamın mimari karakterini değiştirmiştir. Ancak mevcut yapının varlığına yönelik bilgiyi Osmanlı Döneminde en erken Evliya Çelebi’nin, ünlü “ Seyehatname “sinde Çermik hakkında; ılıcaların bulunduğu, yeşillik, medeni ve güzel bir şehir olduğundan söz etmesi ile öğrenmekteyiz. Yapının bugünkü haliyle plan tipine bakıldığında çifte hamam plan tipinde olduğu görülmektedir. Yapının kesin inşa tarihini ortaya koyan herhangi bir belge bulunmamakla birlikte ilk inşa döneminde tek hamam yapısı ile Osmanlı Dönemi eseri olduğunu düşünmekteyiz. Çermik Hamamı’nın ilk nüvesi olduğunu düşündüğümüz erkekler bölümü, “Yıldızvari Sıcaklıklı Tip” olarak tanımlanan ve Anadolu’da farklı dönemlere ait birçok örneğinin bulunduğu plan tipine sahiptir. Daha sonra ihtiyacı karşılaması için eklendiğini düşündüğümüz kadınlar bölümü ise kare sıcaklıklı bölümü ile münferit bir plana sahiptir. Halk arasında Çermik Kaplıcaları, Çermik Hamamı, Melike Belkıs Kaplıcaları isimleri ile anılan yapı, şifalı sularından kaynaklı yerli halkın faydalandığı sosyal içerikli bir komplekstir. 22.04.2016 tarih ve 3916 sayılı karar ile Diyarbakır Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından tescil edilen yapı, şimdiye kadar detaylı bir araştırmaya konu olmamıştır. Bu çalışmada Çermik Kaplıcası’nın mimari özellikleri detaylı bir biçimde anlatıldıktan sonra mevcut mimari özellikleri ile karşılaştırma örnekleri dikkate alınarak tarihi dönem analizi yapılacaktır.
Mardin’deki 13.-15. Yüzyıl Cami ve Medreselerinde Taç Kapı Tasarımı ve Bezemesi
(MARDİN ARTUKLU ÜNİVERSİTESİ, 2020) Yeşilbaş, Evindar
Süsleme, yapıları izleyenler üzerinde beğeniye yönelik bir etki oluşturmasını sağlayan yapının tamamlayıcı bir bileşenidir. Her dönemde kendi içinde mimari yapıların süsleme repertuvarında bir modanın yansıması şeklinde benzer uygulamalarla karşılaşmak mümkündür. Mardin’de de farklı dönemlerde hakimiyet kuran devletlerin günümüze ulaşan mimari eserlerine baktığımızda stil birlikteliğinin varlığı çok net bir biçimde anlaşılmaktadır. Taç kapı, yapıların süsleme programlarında taş işçiliğinin en iyi şekilde sergilendiği, yapılara anıtsallık katan en önemli unsurdur. Taş ustasının sanatını en iyi yansıttığı alan olan bu mimari elemanlar, devrin sanat üslubunun da belirlenmesinde en dikkat çekici öğelerdir. Çalışmamızda Mardin merkezde yer alan 13.-15. yüzyıla ait cami ve medrese taç kapı örneklerimizi; Latifiye Camii, Melik Mahmut Camii, Şehidiye Camii, Hamza-i Kebir Camii, Zinciriye Medresesi, Kasımiye Medresesi oluşturmaktadır. Çalışmada yapıların genel tanımları mimari ve plan özellikleri kısaca verildikten sonra, taç kapı tasarımları aynı başlık altında detaylı bir şekilde açıklanmaktadır. Değerlendirme ve tartışma bölümünde ise cami ve medreselerin taç kapı süsleme programlarında karşımıza çıkan malzeme, teknik, süslemede görülen desen ve motiflerin özellikleri ortaya konulmaktadır. Taş işçiliğine sahip bu yapıların süslemelerinde motif ve kompozisyon ortaklığı ile bütüncül bir yaklaşım sergiledikleri görülmektedir. Anıtsal ölçüde inşa edilen taç kapıların, Selçuklu taç kapı geleneğini ve Suriye taş işçiliği bezemesinin birleştirilerek ortaya konulduğunu söylemek mümkündür.
Diyarbakır’da Osmanlı Dönemi Şehir-İçi Hanları Üzerine Değerlendirme
(2015) Yeşilbaş, Evindar
Our research is about Diyarbakir's architectural features and the city's busy trade potential between the period of the Ottoman rule of Diyarbakir and the Republican term. It was found that there were 25 caravansaries that were known their name in Diyarbakir until the period of Ottoman. Only four of these caravansaries reached completely or partially up to now; when it comes to the location, only nine of them could be identified by archival documents; there was no information about the other structures except their names. The planning, the external mass, the internal appearance and the material used in these architectures remain connected with the Ottoman tradition, but they mainly exhibit regional characteristics. According to our data, all the inns which we identified their planning styles, were built by doing some user spaces around a courtyard. The flat roofs with wooden girder, the crib with a dome, mirrored and cross vaults were applied variations. The dome transitions were provided by squinches. Diyarbakir trade buildings were mostly made of dark basalt stone in cutting method as well as white or yellowish lime that were ordered alternatively. It was concluded that the structures had decoration styles exhibiting characteristics of their period to a certain extent. The simple decoration style away from exaggeration was in floral, geometric, and partly written arrangements. It was found that in Diyarbakir which has a rich architecture with numerous and different types of structures, several buildings were built by state for the progress of trade in both regional and international trade network in reliable ways and stable conditions; however, some of these structures lost their essential features because of several damages, unconscious interventions and some additions while some others were neglected.
Mardin Kalesi 2020 Yılı Arkeolojik Kazı Çalışmaları
(Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayını, 2022) Yeşilbaş, Evindar; Acat Akgül, Fehime
"Mardin Kalesi 2021 Yılı Arkeolojik Kazı Çalışmaları"26. Orta Çağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Kitabı
Kültürel Miras (Kültür Varlıkları) Hukuku
(Seçkin Yayıncılık, 2022) Yeşilbaş, Evindar; Altıparmak, Cüneyd
Bu eser, kültür varlıkları ile ilgili olarak temel hususları belirtmek, bu konudaki mevzuatı esas alarak hem hukuki yönden hem de sanat tarihi, arkeoloji, şehir ve bölge planlama, mimarlık alanından da meseleye bakmaya çalışan bir saikle kaleme alınmıştır. Kitabın ortaya çıkmasına editörlerin bu fikri ortaya atmasına müteakip bunu geliştiren 2018 ile 2021 yılları arasında Diyarbakır Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu üyeleri, müdürü ve uzmanları vesile olmuştur. Kültür varlıkları meselesini sadece hukuk, sanat tarihi, mimari veya planlama boyutu ile ele alan çok sayıda muhtelif eser bulunmaktadır. Ancak bu eserde multidisipliner bir yaklaşım benimsenmiştir.
Diyarbakır'da su mimarisi üzerine bir değerlendirme
(2012) Yeşilbaş, Evindar
Anadolu’nun uygarlaşması diyebileceğimiz dönem içinde, çeşitli yerleşim alanlarında ve güzergâhlar üzerinde çok sayıda su yapısı inşa edilmiştir. Söz konusu eserlerin bir bölümü bazı nedenlerden dolayı günümüze kadar ulaşamamıştır. Günümüze ulaşan eserlerin tümünün değerlendirilmediğini de söylemek gerekir. Diyarbakır il merkezinde yer alan su yapılarının mimari özelliklerini genel hatları ile değerlendirmeyi kapsayan çalışmada tarihi taş köprü, hamam ve çeşme yapıları incelenmiştir. Yapılan incelemelerde toplam 42 adet su yapısı (Köprü, Hamam, Çeşme) tespit edilmiştir. Bu yapı ların mimari özellikleri tanıtılmaya çalışılırken fotoğraf ve çizimlerden yararlanılmıştır.
Diyarbakır Çifte Han ın Koruma ve Yeniden Kullanım Önerileri
(Mukaddime, 2014) Yeşilbaş, Evindar
Tarihi eserler, ait oldukları çağın toplumsal ve kültürel yapısının birer simgesi olarak insanların çevreleriyle ilişkilerinde, mekân bağlamında belirleyici nitelikte olmalarıyla önemli bir role sahiptirler. Bu eserler, değişen ve gelişen toplum şartlarına karşı tarihi çevreleri değişse bile inşa edildikleri dönemin mimari karakteristiğini yansıtmaktadırlar. Yeni kentsel mekân ihtiyaçları doğrultusunda işlevlendirilerek kullanılmaları kentlerin imajı açısından önem taşımaktadırlar. Bu çalışmada, Diyarbakır Çifte Han’ın kent içindeki konumu, mimari, görsel değeri ile tarihi önemi ve mekân açısından korumanın, yeniden işlevlendirilmesinin gerekliliği üzerine değerlendirme ve öneriler sunulmuştur.