Erkınay Tamtamış, Hadra Kübra

Erkınay Tamtamış, Hadra Kübra

Name Variants

Erkınay, Hadra Kübra
Tamtamış, Hadra Kübra Erkınay

Job Title

Dr. Öğr. Üyesi

Main Affiliation

Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü

Status

Current Staff

Full item page

Sustainable Development Goals Report Points

SDG data could not be loaded because of an error. Please refresh the page or try again later.

Scholarly Output

16

Articles

13

Citation Count

0

Supervised Theses

0 Scholarly Output Search Results

Now showing 1 - 10 of 16

Yunus Emre Divanı‟ndaki Fiillerin Bağlamlı ve Tanıklı Sözlüğü Denemesi
(2021) Erkınay Tamtamış, Hadra Kübra; Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
Bu araştırma, Türk kültürü ve Türk yazı dilinin oluşumunda yapı taşı kabul edilen Yunus Emre‟nin Divanı‟ndaki fiillerin, bağlamdan yola çıkılarak anlamlandırılması ve tanıklandırılması üzerinedir. Araştırmada Divan‟da yer alan Türkçe basit ve türemiş fiillerin bağlamlı ve tanıklı anlamları verilmiştir. Çalışmada, tarama modellerinden genel tarama modeli kullanılmıştır. Tarama modeliyle Divan‟da yer alan fiiller fişlenmiş ve fiillerin çok çeşitli anlamları tespit edilmiştir. Söz konusu eserle ilgili daha önce yapılan çalışmalar ve sözlüklerin, eserin söz varlığını tam olarak yansıtmaması araştırmanın önemine işaret etmektedir. Bağlamlı ve tanıklı bir sözlük denemesi olan çalışma, bu yönüyle özgün değer taşımaktadır. Divan‟dan fişlenen 504 fiilin bağlama dayalı anlamları, tanıklarıyla verilmiştir. Fiillerin çok anlamlı, eş adlı durumları da ortaya çıkmıştır. Fikirleri, edebî kişiliği, eserleri tüm dünyada yayılmış Yunus Emre‟nin eserlerinin doğru bir biçimde anlaşılması için bu tür çalışmalar önem arz etmektedir. Bunun yanı sıra Yunus Emre ile birlikte diğer tarihî ve edebî eserlerin söz varlığının bağlamlı ve tanıklı bir biçimde ortaya konulması için çeşitli projeler ve çalışmalar yapılmaktadır. Bu tür çalışmaların sayısının artması söz varlığı, anlam bilimi ve sözlük bilimine ciddi katkılar sağlayacaktır. Tarihi ve yazılı metinleri yüzyıllar öncesine dayanan, hâlihazırda manzum-mensur eserleri bulunan, zengin söz varlığına sahip Türk dilinin verilerinin gün yüzüne çıkartılabilmesi ve ilgili alanlara hizmet edebilmesi için bilimsel araştırma ve çalışmalar yapılmalıdır.
ESKİ ANADOLU TÜRKÇESİ DÖNEMİ ESERLERİNDEKİ DUT- /TUT- FİİLİNDE ÇOK ANLAMLILIK
(2016) Erkınay Tamtamış, Hadra Kübra; Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
Bu çalışmada Eski Anadolu Türkçesi dönemi eserlerinde dut-/tutfiilinin çok anlamlılığı incelenmiştir. 13., 14. ve 15. yüzyıl eserlerinde işlek olarak kullanılan fiil, temel anlamı dışında birçok anlam kazanmıştır. Çok anlamlılık, ihtiyaç ve diğer nedenlerden ötürü sözcüğün yeni anlamlar kazanmasıdır. Aynı zamanda çok anlamlılık, dilin kendi doğasında da vardır, henüz dilde hiçbir faktör faaliyete geçmemiş, dış etkenler aktif değilken bile sözcüklerin çok anlamlı olduğu görülmüştür. Bu durum dilin zenginliğini göstermektedir. Çok anlamlılığın birçok nedeni bulunmakla birlikte en önemli nedeninin ihtiyaç olduğu söylenebilir. Değişen, gelişen dünya ve toplumla birlikte canlı bir varlık olan dil de değişim göstermektedir. Yeni bir kavramla karşılaşılırken o sözcüğe yeni bir ad vermek yerine dilde hâlihazırda var olan sözcüğe yeni bir anlam yüklenerek ihtiyaç giderilmesi tercih edilmektedir. Böylece sözcük, çok anlamlı duruma geçmektedir. Özellikle fiillerin türlü varlıkların hareketlerini karşılaması sonucu benzetme, aktarma yoluyla anlam genişlemeleri ve dolayısıyla çok anlamlılık da beraberinde gelmektedir. Fiilin temel anlamının yanı sıra diğer varlıkların o eylemi gerçekleştirmesi veyahut benzetme ve aktarmalarla insan zihninde başka şekilde canlandırılmasıyla yeni yan ve mecaz anlamlar ortaya çıkmış olur. Bazen de eş adlı sözcüklerin zamanla birbirine yaklaşmasıyla ya da karıştırılmasıyla da tek bir sözcük oluşur ve iki ayrı sözcüğün anlamları tek bir sözcükte toplanarak sözcük çok anlamlı duruma gelir. Çok anlamlı sözcüklerin anlam belirsizliğine yol açabileceği araştırmacılar tarafından ortaya konsa da bu belirsizliğin açıklaştırmayla giderilebileceği de belirtilmektedir. Anlam bulanıklığına mahal verecek sözcükler bağlamda söz dizimi, anlam ve ses bilimi kavramları kullanılarak açıklaştırmayla giderilebilir. Çalışmada Türk dilinin tarihî dönemlerinden günümüze kadar işlek ve çok anlamlı durumda olan dut/tut- fiilinin Eski Anadolu Türkçesi dönemi eserlerinden Yûnus Emre Dîvânı, Risâletü'n-Nushiyye, Yûsuf u Zelîhâ, Süheyl ü Nev-Bahâr, Kur'an Tercümesi, Kısas-ı Enbiya, Dede Korkut Kitabı, Marzuban-nâme ve Gülistan Tercümesi taranarak ve bağlamdan yola çıkılarak anlamları tespit edilmiş ve toplam 34 anlamı fişlenmiştir. Eserlerin sözlük/dizinleri ile Tarama Sözlüğündeki anlamlarından daha fazla anlama sahip olduğu tanıklanan söz konusu fiilin, zengin anlam dünyası ve çok anlamlılığının Türkçenin tarihî dönemlerine dayandığı sonucu ortaya çıkmıştır
TÜRKÇE ÖĞRETMENLERİNİN YAZIM KILAVUZU KULLANMA KONUSUNDAKİ TUTUM VE GÖRÜŞLERİ ATTITUDES AND COMMENTS OF TURKISH LANGUAGE TEACHERS ON USE OF DICTIONARY OF SPELLING
(JASSS, 2011) Erkınay Tamtamış, Hadra Kübra; Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
In this study, attitudes and comments of Turkish Language teachers on use of Dictionary of Spelling is studied. The aim of the study is to identify the frequency of Dictionary of Spelling, which is one of the main sources of the Turkish Language lesson, among Turkish Language teachers and to analyse attitudes and comments of Turkish Language teachers on use of Dictionary of Spelling. For this purpose, survey as data collection techniqiue was carried to collect teachers' attitudes and comments. Consequently, it is identified that attitude to use of Dictionary of Spelling is " necessary " and behaviours is inclined to use regularly and to promote students's use. Use of Dictionary of Spelling should be made a habit for students to decrease faults in spellings and to use Turkish language correctly. Öz Bu çalışmada, Türkçe öğretmenlerinin yazım kılavuzu kullanma konusundaki tutum ve görüşleri incelenmiştir. Çalışmanın temel amacı Türkçe dersinin temel kaynaklarından olan yazım kılavuzlarının Türkçe öğretmenleri tarafından kullanım sıklığını tespit etmek, Türkçe öğretmenlerinin yazım kılavuzlarına karşı tutum ve görüşleri belirleyip ortaya koymaktır. Türkçe öğretmenlerinin tutum ve görüşlerini belirlemeye yönelik, veri toplama aracı olarak anket çalışması yapılmıştır. Sonuç olarak Türkçe öğretmenlerinin yazım kılavuzu kullanımı tutumlarının gerekli; davranışlarının yazım kılavuzunu kullanmaya ve kullandırtmaya yönelik olduğu; öğrencilerin yazım hatalarını en aza indirgemek, Türkçeyi doğru kullanabilmelerini sağlamak için yazım kılavuzu kullanma alışkanlığının kazandırılması gerektiği ortaya çıkmıştır. Anahtar Kelimeler: Yazım kılavuzu, yazım (imla), Türkçe öğretimi
Mardin’de Değiştirilen Yer Adları Üzerine Bir Tasnif Denemesi (A Classification Experiment on Place Names Modified in Mardin)
(TYB AKADEMİ, 2019) Erkınay Tamtamış, Hadra Kübra; ; Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
Yer adları; bir bölgenin coğrafi, sosyal, kültürel, tarihî özelliklerini yansıtır. Yer adlarının tıpkı kişi adları ve diğer özel adlar gibi genellikle veriliş nedenleri ve hikâyeleri vardır. Su, bitki, hayvan, yer bilimleri gibi fiziki ve(ya) unvan, kişi adları, tarihî olaylar gibi beşerî nedenler çoğu zaman yer adlarının belirleyicisidir. Kimi yer adlarının verilişiyse tesadüfi, nedensiz veya belirsizdir. Türkiye; coğrafi konumu, tarihî dokusu, fiziki koşulları, sahip olduğu etnik yapı ve dil farklılıkları gibi özelliklerinden ötürü, yer adları konusunda zenginlik ve çeşitlilik gösterir. Yer adları, aktif ve(ya) dominant dille paralellik gösterebileceğinden değişen dünyayla birlikte değişiklik gösterebilir. Bu değişiklik kimi zaman kendiliğinden, doğal süreçlerle gerçekleşirken kimi zaman da daha kısa sürede, resmî kanallar aracılığıyla gerçekleşir. Türkiye’deki yer adlarının bir kısmı son yüzyılda birtakım nedenlerden ötürü resmî kurullarca değiştirilmiştir. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yer alan Mardin iline bağlı 702 yerleşim yeri adının 561’i değiştirilmiştir. Bu çalışmada, Mardin ili ve ilçelerine ait bazı mahallelerin değiştirilen yer adları, eski adlarıyla karşılaştırılarak, eski yer adları değiştirilirken hangi hususların dikkate alındığına yönelik bir tasnif denemesi yapılmıştır. Bu hususlar eski adın dilinden Türkçeye çeviri, eski adın yeni adla semantik bağlantısının olması, eski adın birtakım fonetik değişikliklere uğrayarak Türkçeye yakın hale ge(tiri)lmesi, ve tesadüfi/nedensiz verilen yer adları olarak sıralanabilir. Anahtar Kelimeler: Yeradbilimi (toponomi), ismi değiştirilen köyler/mahalleler, adbilim, Mardin. A Classification Experiment on Place Names Modified in Mardin Abstract Toponomy reflects the geographical, social, cultural and historical characteristics of a region. Place-names are usually given for specific reasons, just as person names and other proper names. Physical (hydronomy, botany, zoology, geology) and human (title, person names, historical events) causes are often the determinants of place-names. Some toponomy is given coincidence or gratuitous. Due to factors such as geographical location, historical texture, physical conditions, and ethnic and linguistic differences, Turkey is rich and diverse in place-names. Toponomy may change with the world changing as it is parallel to the active and (or) dominant language. This change sometimes takes place spontaneously and with natural processes, and sometimes even shorter, through official channels. In the last century, place-names in Turkey have been replaced by official committees due to a number of reasons. Mardin has 702 settlements and its 561 settlement’s has been changed. In this study, a research was carried out to determine which methods have been used in changing the old place names by means of comparing the old and new neighborhood names of Mardin province and districts of it. These methods can be listed as the translation of the toponomy into the Turkish, the semantic connection of the toponomy with the new name, the transformation of the toponomy to The Turkish by some phonetic changes, chance/unsubstantiated. Keywords: Toponomy, replaced settlements, onomastics, Mardin
Türkçede Eş Adlılık
(Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 2021) Erkınay Tamtamış, Hadra Kübra; Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
Yazılışları ve söylenişleri aynı, anlamları ve kökenleri farklı olan sözcükler eş adlıdır.Türkçede eş adlı teriminde kavram kargaşası söz konusudur. Eş adlılık; eş seslilik/sesteş, eşyazımlılık, eş gösterenlik, eş biçimlilik kavramlarıyla da karşılanmaktadır. Bu çalışmadaTürk Dil Kurumu Türkçe Sözlük’te Romen rakamlarıyla ayrı madde başlarında tanımlananeş adlı sözcüklerin tamamı genel tarama modeliyle tespit edilmiş, 641 eş adlı sözcükfişlenmiştir. Eş adlı sözcüklerin oluşum yolları belirlenmiş ve oluşum yollarına göre çeşitlitasnifler oluşturulmuştur. Türkçe Sözlük’teki eş adlı sözcüklerin bir kısmının tarihboyunca eş adlı olduğu, diğer eş adlıların ise farklı nedenlerle eş adlı duruma geldiği ortayaçıkmıştır. Türkçe Sözlük’te eş adlılığın ortaya çıkma nedenleri alıntı sözcükler, ses, biçimve anlam değişiklikleri ile söz varlığından kaynaklı olarak belirlenmiştir. Bu ana nedenlerinçeşitli alt başlıkları oluşturulmuş ve elde edilen eş adlı sözcüklerin tamamı, ilgili başlıklarayerleştirilmiştir. Eş adlı sözcüklerin 366’sının alıntı sözcüklerden kaynaklandığı tespitedilmiştir. Bu durumda Türkçe Sözük’teki eş adlıların yarısından fazlasını Arapça, Farsça,Fransızca, Rumca gibi çeşitli dillerden alıntılanmış sözcükler oluşturmaktadır. Eş adlısözcüklerden bazıları ses ve biçim değişiklikleri sonucu oluşmuştur. Bir kısım eş adlılar iseçok anlamlılık, anlam genişlemesi vb. anlam olaylarıyla ortaya çıkmıştır. Asıl eş adlı yanitarihsel eş adlı 28 sözcük saptanmıştır.
Citation - Scopus: 0
TÜRKÇEDE HİBRİT (MELEZ) SÖZCÜKLER
(Türk Dili Araştırmaları Yıllığı, 2021) Erkınay Tamtamış, Hadra Kübra; Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
Hibrit; Türk dilinde iki farklı yapı, tür ve kökenin bir araya gelmesiyle oluşan sözcük olup Arapça melez sözcüğüyle de karşılanabilmektedir. Bu kavram hem fen bilimlerinde hem sosyal bilimlerde kullanılmaktadır. Çıkış yeri biyoloji ve bitki bilimleri olan terim; sosyoloji, müzik, teknoloji, otomotiv ve son zamanlarda eğitim gibi alanlarda kullanılmaya başlanmıştır. Bu çalışmada hibritleşme Türk dili alanına uyarlanmış, bu minvalde Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük’teki iki farklı kökene ait sözcüklerin oluşturduğu birleşik yapıların durumu değerlendirilmiştir. Araştırmada genel tarama modeli kullanılarak sözlüğün tamamı taranmıştır. Araştırmanın evrenini Türkçedeki tüm hibrit yapılar; örneklemini ise Türkçe Sözlük’te farklı iki dile ait sözcük ve(ya) eklerden oluşmuş bitişik yazılan sözcükler oluşturmaktadır. Bitişik yazılan en az iki sözcükten müteşekkil yapılar ile Türkçe dışındaki eklerle oluşturulmuş türemiş sözcükler fişlenmiştir. Bu yapılar ait oldukları dile ve dizilimlerine göre sınıflandırılmıştır. Türkçe Sözlük’te toplam 1.839 hibrit yapı tespit edilmiştir. Bu yapılar Türkçe + Arapça, Fransızca + Türkçe, Türkçe + İbranice, Yunanca + Soğdca, Rumca + Türkçe, Türkçe + Farsça + Türkçe, Arapça + Arapça + Türkçe biçiminde birbirinden farklı dizilişler göstermektedir. Bazı gruplardaki hibrit yapıların sayısı fazlayken (Türkçe + Arapça = 755) bazıları sınırlıdır (Türkçe + Latince = 1). Bu çalışma; Türkçenin söz varlığında yer alan hibrit yapıları tespit ve tasnif etmek, hibrit sözcüklerin kökenlerini ve kullanım alanlarını belirlemek üzere yapılmıştır.
Çokkültürlülük ve Çokdillilik Bağlamında Midyat
(2021) Erkınay Tamtamış, Hadra Kübra; Aydoğan, Abdulhalim; Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
Midyat, Mardin’in -tıpkı şehrin kendisi gibi- içinde birden fazla kültürü ve dili barındıran ilçesidir. Midyat; tarihî dokusu, coğrafi konumu, etnik farklılıklarıyla kültür ve medeniyet havzasıdır. Coğrafi, tarihî, ekonomik, dinî vb. faktörlerin etkisiyle çokkültürlü ve çokdilli bir yapıya sahip Midyat, çeşitli araştırmaların konusu olmuştur. Bu araştırmada Midyat’ın çokkültürlülük ve çokdillilik durumu, toplumdilbilimsel yönüyle ele alınmıştır. Çalışmada Midyat’ın tarihi, sosyoekonomik yapısı ile Midyat’taki Türk, Mahalmi (Yerli Araplar), Becirman, Kürt, Süryani, Yezidi, Suriyeli göçmenlerin durumu ile ilgili genel bilgiler verilmiştir. Midyat’ta yaşayan çokkültürlü ve çokdilli bireyler üzerinden Midyat’taki söz konusu durumun tespiti yapılmıştır. Araştırma için Midyat’ta yaşayan, farklı etnik gruba dâhil, en az 3 dil bilen 10 kişiyle görüşülmüştür. Çalışmada nitel araştırma desenlerinden fenomenolojik desene yer verilmiş ve ölçüt örnekleme yöntemiyle belirlenen örnekleme, yarı-yapılandırılmış görüşme tekniği uygulanmıştır. Araştırmada Midyat’ın çokkültürlülük ve çokdillilik durumunun, odaklandığı olguyu yaşayan ve bu olguyu dışa vurabilecek veya yansıtabilecek bireylerden alınan görüşlerle durum tespiti ve analizi amaçlanmıştır.
'Yargı' Sözcüğünün Kökenine İlişkin / Etymology of the Word 'Yargı' (Judgement)
(Кыргыз-Түрк “Манас” университетинин басылмалары: Конференциялар тизмеси: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları: Kongreler Dizisi, 2013) Erkınay Tamtamış, Hadra Kübra; Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
Cumhuriyet döneminde işlek eklerle yeni sözcükler türetilmekle birlikte tarihî metinlerde geçen sözcükler canlandırılarak yeniden türetilmiştir. yargı sözcüğü de bu sözcüklerden biridir. Cumhuriyet döneminde Arapça ve Farsça sözcüklere karşılık türetilmiş hukuk terimi olarak düşünülen yargı sözcüğünün tarihi metinlerdeki ‘yarġu’ biçiminin canlandırılmış biçimi olduğu söylenebilir. Eski Türkçe metinlerinden günümüze kadar gelen Türk dilinin söz varlığı içerisinde yer alan yargı sözcüğü Arapça hüküm yerine kullanılmaktadır. Yargı, yine ‘yar’ kökünden türemiş yarlık sözcüğü ile birlikte ele alındığında ‘+lIk’ ekinin isimden isim yapma fonksiyonuna binaen ‘yar’ sözcüğünün isim kökü olduğu ortaya çıkmaktadır. +GU ekinin fiilden isim yapım eki olmasının yanı sıra isimden isim yapma fonksiyonu da vardır. Yargı, Uygur metinlerinde kullanıldığı anlamı (karar, hüküm) XVI Şamil-ül-Lûga’da yasak anlamıyla genişlemiştir. Aynı metinde ‘dava, kaziye’ anlamları da bulunmaktadır. Kısasü'l-Enbiyâ’da da sahiplenme ve zabt etme anlamları da vardır. Anayasa Sözlüğünde yine ‘kaza’ anlamıyla kullanılan hukuk terimidir. Günümüzde zabt etme, sahiplenme, yasak anlamlarını kaybederek anlam daralmasına uğramıştır. ‘Mesaj, emir, haber bildiri’ anlamlarına gelen ‘yar’ isim kökünden +GU yapım ekiyle türetilen ‘yargı’ sözcüğü eski Türk metinlerinden canlandırılarak günümüze kadar ulaşan tarihî, işlevsel aynı zamanda hukukî terim olarak kullanılan sözcüktür.
Citation - WoS: 0
Citation - Scopus: 0
Çok Anlamlılıktan Eş Adlılığa Doğru Tarihsel Bir Yolculuk
(FOLKLOR/EDEBIYAT-FOLKLORE/LITERATURE, 2022) Erkınay Tamtamış, Hadra Kübra; Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
Bu çalışmada, aynı kökene dayanan çok anlamlı sözcüklerin tarihsel yolculukları içinde anlam genişlemelerinden kaynaklı sözlük birimlerinin birbirinden uzaklaşmasıyla eş adlı duruma gelme süreçleri incelenmiştir. Eş adlılar; sesleri ve yazılışları aynı, anlamları farklı olan sözcükler olarak tanımlanmaktadır. Çok anlamlılık ise bir sözcüğün birden fazla anlamı karşılamasıdır. Çok anlamlı sözcüklerde tek kök, birden fazla birbiriyle ilintili anlam(lar) söz konusuyken eş adlı sözcüklerde birbirinden farklı en az iki kök ve anlamlar söz konusudur. Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük’ten genel tarama modeliyle elde edilen acımak, ağıl, ağız, ağmak, altıparmak, basılmak, biçim, bir bir, bitmek, boy, bozuk, çakmak, çil, çöğür, dayak, dikilmek, dikmek, dil, dokunma, dokunmak, dokunuş, el, gen, güç, günlük, öz, sağ, sormak, ters, terslemek, uçuk, uğur, uz, yaş, yaşlı, yazı, yazmak, yordurmak, yormak, yorulmak sözcüklerinin çok anlamlılıktan eş adlığa doğru tarihsel bir yolculuk gerçekleştirdikleri tespit edilmiştir. Sözlükte eş adlı sözcükler, (I) (II) (III) Romen rakamlarıyla birden fazla madde başında gösterilmiştir. Çok anlamlı sözcüklerin genişlemiş anlamları ise tek madde başında 1, 2, 3 rakamlarıyla gösterilmiştir. Türkçe Sözlük’ten tespit edilen 40 eş adlı sözcüğün -etimolojik ve tarihî sözlüklerden yola çıkılarak- aslında kökeni aynı olan çok anlamlı sözcükler olduğu ve anlam genişlemeleri yoluyla sözlük birimlerinin birbirinden uzaklaşarak tarihsel yolculukları içinde eş adlı duruma geldiği belirlenmiştir.
Anadolu Ağızlarında Çokluk Ekinin Kalıplaşması
(Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2011) Erkınay Tamtamış, Hadra Kübra; Department of Turkish language and Literature / Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
…