Deniz, Mehmet Ata

Deniz, Mehmet Ata

Job Title

Doktor Öğretim Üyesi

Email Address

mehmetatadeniz@artuklu.edu.tr

Main Affiliation

Department of Basic Islamic Sciences / Temel İslam Bilimleri Bölümü

Scholarly Output

13

Articles

0

Citation Count

0

Supervised Theses

13 Scholarly Output Search Results

Now showing 1 - 10 of 13

قاعدة الخروج من الخلاف وتطبيقاتها في المعاملات عند الشافعية
(2024) Deniz, Mehmet Ata; Deniz, Mehmet Ata
Bu araştırma, ihtilafların çözümlenmesi kuralının ne anlama geldiğini, ihtilafların çözümlenmesi, ihtilafta olması gereken şartları ve ihtilafların çözümlenmesi kuralının hücciyet değerini öğrenmeyi amaçlamaktadır. Ayrıca, ihtilafların çözümlenmesi kuralını; ticaret, evlilik, boşanma, vasiyet, söz kesme gibi ve diğer fıkhın muamelat bölümlerinde derlemeyi hedeflemektedir.. Bu araştırmada analitik ve tümevarımcı yöntem kullanılmıştır İhtilafların çözümlenmesi kuralına dayanan fıkhi görüşlerin çıkarılabilmesi için konular bir araya toplanarak incelenmiş, fıkıh alimlerinin mezhepleri ve görüşleri aktarılarak kritiği gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın önemli sonuçlarından biri, fıkıh alimlerinin, özellikle Şafiilik mezhebinin ihtilafların çözümlenmesini hoş gördüğü ve bu kuralın fıkıhlarında özellikle muamelat bölümlerinde etkileri görülmüştür. Ayrıca, ümmetin alimlerinin genellikle mezhep ve görüşlere taraftarlık etmekten kaçındığı ve ihtilafı dikkate alarak, önem verdikleri görülmüştür. İhtilafların çözümlenmesi kuralının fıkıh alimleri yanında önemli bir yeri olduğu, belirli şartların olmasıyla bu kuralın uygulandığı ve hoş görüldüğü ortaya çıkmış, genellikle takva ve ihtiyatlı davranılması gereken konularda yer aldığı ve her ihtilafın dikkate alınmadığı anlaşılmıştır.
Fıkhî meselelerde Hz. Ali'ye nispet edilen fetvaların tespit ve tahlili
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2022) Deniz, Mehmet Ata; Deniz, Mehmet Ata
Hz Ali'nin aynı mesele hakkında farklı görüşler belirttiği olmuştur. Bu durum ise bazı sebeplere dayanmaktadır. Sözü edilen sebeplerden bir kısmı şu şekildedir: Hz. Ali'nin daha sonra meselenin hakikatına vakıf olduğu için önceki görüşünden dönmesi. Aynı mesele hakkında soru soran değişik kişilerin her birine münasip düşen fetva vermesi. Kendinden rivayet edilen farklı rivayetlerin hakikate tek rivayet olması. Buradaki ihtilaf ravilerden bir kısmının onun fetvasını kısaltıp aktarmasından kaynaklanmaktadır. Nitekim bu durumda kısaltılan rivayet asıl itibariyle uzun ve onun tefsiri mahiyetinde olan rivayete raci olmaktadır. Kendisinden sahih ve zayıf olarak rivayet edilen farklı rivayetlerın olması. Hz. Ali'nin bu türden ihtilaflarını incelediğimizde şöyle bir sonuçla karşılaşıyoruz: Hz. Ali'nin meselenin hakikatıni kavradığından ötürü ictihad değişikliği yaptığı yerlerde onun son fetvası esas alınır. Farklı şahsalar için verdiği değişik fetvalarda onların her birine verdiği fetva sabit olur. Uzun ve kısa rivayetlerden kaynaklanan ihtilaflarda uzun olan rivayet kabul edilir. Zayıf ve sahih olarak kendinsinden gelen farklı rivayetlerde ise şayet her iki rivayet zayıflık ve sahihlik bakımından eşitse ilim erbabınca makul bulunan yöntemle her iki rivayet ile amel edilir.
İslam hukuku bağlamında trafik kurallarının değerlendirilmesi
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2020) Deniz, Mehmet Ata; Deniz, Mehmet Ata
Günümüzde ulaşım ve buna bağlı oluşan problemler, vahyin indiği dönemdeki ulaşım biçimi ve karşılaşılan problemlerden farklılık göstermektedir. Nitekim çağımızda kullanılan trafik araçlarının çeşitliliği, yolların niteliği ve trafik yoğunluğu o dönemdeki ulaşım kültürü ve şeklinden çok farklıdır. Dolayısıyla çağımızdaki trafik problemleri ve bu problemlerin doğurduğu sonuçlar da yeni bir konu ve alan olarak karşımıza çıkmaktadır. Trafik ağlarında sürücü hataları, kullanım şekli ve kural ihlalleri sonucunda, insanların beş temel hakkının (can, din, mal, akıl, nesil) bir kısmının ihlal edildiği görülmekte ve bilinmektedir. Bu çalışmamızda İslam hukuku bağlamında çağımız trafik kuralları ve önemi; trafiğin insanların can ve mal kayıplarını nasıl etkilediği, devletin kural koyma yetkisi ve çerçevesi, trafik kurallarına karşı sorumluluklar, kural ihlalleri sonucunda meydana gelen mağduriyetler ve devletin verdiği cezalar incelenmiştir. Bu konular, vahyin indiği dönem göz önünde bulundurularak, yöntem ve tavsiyelerden ve bu kuralların ihlal edilmesi sonucunda meydana gelen can ve mal kaybı ile ilgili hükümlerden yararlanarak araştırılmıştır. O günün ulaşım hukuku ve problemlerinin nasıl ele alındığını ve olayların hangi yöntemlerle değerlendirilip sonuca bağlandığı incelenerek bu yöntemler ışığında günümüz trafiği değerlendirilmiştir.
Tahrîm ve kerâheti birbirinden ayıran esaslar (Usûl ve fıkıh açısından bir çalışma)
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2019) Deniz, Mehmet Ata; Deniz, Mehmet Ata
Bu araştırma, temellendirme yönüyle usûl'ü-l-fıkıh kitaplarına, uygulama yönüyle de fıkıh kitaplarına dayanan iki ana eksenli bir çalışmadır. Usûl'ü-l-fıkıh kitaplarına dayanan temellendirme eksenli kısmında; usûlcülerin teklifî hükümler arasında inceledikleri haram ile mekrûh arasındaki farkın nelerden ibaret olduğunu, bu kavramların birbirinin yerine kullanılıp kullanılmadıklarını, her iki kavramı ifade eden ilmî terimlerin hangileri olduğunu ve bu iki kavrama dayalı olarak belirlenen sınırların boyutunu inceleyeceğiz. Fıkıh kitaplarına dayanan kısmında ise usûl açısından yapılan araştırmanın uygulaması yapılarak dört fıkıh mezhebinde zikredilen ve haram ile mekrûh terimlerini barındıran bazı örneklere yer vereceğiz. Çalışmanın amacı, yukarıda dile getirilen problemlere çözüm getirmekle beraber, haram ile mekrûhu birbirinden ayıran ana temelleri ve fıkıhçıların bu kaideleri ne oranda uyguladıklarını açığa kavuşturmaktır. Bu amaca ulaşabilmek için birçok yöntem kullandım ancak, bunlardan en belirgin olanı Hanefî ve Mütekellim II usûlcülerin usûldeki yöntemini ve dört fıkıh mezhebinin fıkıhtaki yöntemini "karşılaştırmalı yöntem" ile ele almamdır. Çalışmanın vardığı en önemli sonuçlardan bazıları şunlardır; gerek harama yakın, gerekse helale yakın olan türleriyle mekrûh için iki farklı terim kullanılmakta olup bu kavramların dayandığı ana ilkelere, özellikle Hanefiler tarafından tam olarak uyulmamaktadır. Aynı zamanda bu araştırma, haram ve mekrûhun birbirinden ayırt edilmesi için esas alınan önemli birçok prensibi ortaya çıkarmaktadır ki bunlar sayesinde İslam şeriatının temel maksatlarından olan ahlakın, âdâbın ve ibadetlerin en mükemmel şekilde korunması ve fıkhî meselelerin mezhep usûlü ile nasıl bir bağlantı içerisinde olduğu tespit edilmektedir.
Fıkhi meselelerde ihtilaftan çıkış ilkesi Hanafi mezhebi ibadet bölümü örneği
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2022) Deniz, Mehmet Ata; Deniz, Mehmet Ata
Araştırma, fıkıh meselelerde ihtilaftan çıkış ilkesinin öneminden, gerçekleşmesinin şartlarından, denetimlerinden ve dayanaklarından bahsederek ihtilaftan çıkış kuralı konusunu ele almaktadır. Fıkıhçıların arasında bu ilkeyi benimsemelerinde farklılık olmuştur ve Maliki mezhebi en çok bu kuralı benimsemiş ve doktrinlerinde dayandıkları ilkelerden biri haline gelmiş ve bununla ün kazanmıştır. Bu araştırma, fıkıhçıların ihtilaftan çıkma konusunda koydukları kuralları belirtmiş olup kendi görüşlerinden çıkıp diğer mezheplerin görüşüne tabii olmanın şartlarını ve usullerini ele almıştır. Araştırmada ayrıca bu kuralın fıkhî meselelere etkisine, özellikle Hanefi mezhebinin ibadet bölümünde, fıkıh mezhebinin fakihlerinin görüş ve sözlerine dayanarak, onların tartıştıkları hususlara değinilerek yer verilmiştir. İhtilafı fıkıh kitaplarının tasnifine göre tasnif edilmiştir. Ardından araştırmanın en önemli bulgularından ve bu konunun daha geniş ve kapsamlı bir şekilde incelenmesine katkı sağlayabilecek önerilerden bahsederek araştırmayı sonlandırdım.
Usulcü'nün kıyasında kat'i ve zannî'nin illetine (nedenine) delâlet etme yolları
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2020) Deniz, Mehmet Ata; Deniz, Mehmet Ata
Bu araştırma, illet'e delâlet etme yollarını kat'i ve zanni illet'ine delâlet etme yollarına taksim etmeyle ilgilidir, öyleki geçmiş ve son dönemde ki usul alimleri asıl ve fer'in arasında ki ilişki, ona delil getirme ve taksim etme araştırmasına önem veriyorlar, fakat alimler onu nas illet'ine diğeri içtihat illet'ine veya sarih illet'ine ve diğeri tahriç etme illet'ine taksim etmede bölümlere ayırmışlardır, fakat bu araştırma, illet'i kat'i veya zanni sabitliğin dercesine göre taksim ediyor, bu taksim (illet) yollarının tabiatı için en uygun olanı ve ilim öğrencisi için en faydalı olanıdır, bu araştırma bu itibara göre (illet'in) yollarını tartışan ilmî bir tez olarak yeni bir örnek sayılır, bu araştırma bir başlangıç, iki temel konu ve bir hatime(sonuç) araştırmasından oluşmaktadır. Başlangıç niteliğinde olan araştırma kıyasın rükünleri ve şartlarını zikretmekle (genel) bir bakışı ele alıyor, sonra birinci konu: İllet'tin tanımını, şartlarını, kat'i illet'e delâlet etme yollarına ve ona örnekler getirmeyi kapsıyor, ikinci konu: Kat'i dereceye ulaşmayan ve zanni derecede kalan illet'ine delâlet etme yollarını, ve ona delil getirmeyide kapsıyor, sonra (kitabın) hatimesi ve en önemli neticeler/sonuçlar.
Tıbbi Olaylar ve Bunların Kavâid-i Fıkhiyye ve Makâsıdü'ş-şeria ile İlişkisi
(2024) Deniz, Mehmet Ata; Deniz, Mehmet Ata
Bu araştırma, tıbbi sorunların fıkıh kuralları ile ilişkisini ve İslam hukukunun amaçlarını ele almaktadır. Bu bağlamda, tıbbi sorunların fıkhi önemine, Şeriat prensiplerine ve bu konularla ilgili esaslara değinilmektedir. Ardından, bu tıbbi meselelerin fıkhi kaideler ve İslam hukukunun maksatları ile ilişkili uygulamaları incelenmektedir. Bu tıbbi-fıkhi meseleler, dinin beş temel değeri ve bunlarla ilişkili diğer kurallara göre sınıflandırılacak, ayrıca İslam hukukunun korunmasını önerdiği külli ilkeler doğrultusunda açıklanacaktır. Bu araştırmada usuller ve kurallara uygun olarak ilim ehlinin sözlerine dayanılmıştır. Tıbbi-fıkhi meseleler, öncekilerin fıkhıyla ve çağın gelişmelerini takip eden köklü fıkhi kurallarla ayrı ve izole değildir. Bilinmelidir ki tıbbi olaylardan ve tıbbi yeniliklerden doğan çağdaş fıkhi meseleler, eski meselelerle kıyas edilerek temel bir ilkeye bağlı bir görüş ortaya çıkarmak için değerlendirilmeli, gerçeğe ve çağa açık bir yaklaşımı içermelidir. Bu da, İslam hukukunun esnekliğini göstermekte, her zaman ve her yer için geçerli ve faydalı olduğunu ortaya koymaktadır. Bu tıbbi meselelerle ilişkilendirilen fıkıh ilminin temel prensipler arasında; Zaruretler haram olan şeyleri, helal kılar, zaruret miktarı kadar tahsis edilir, Geleneklere (Örf) hüküm verirken itibar edilir, ameller gayelerine göre değerlendirilir, zarar vermek ve zarara zararla karşılık vermek yoktur, güçlük kolaylık getirir. İslam Hukukunun maksatları arasında; Zaruriyyat, Haciyyat ve Tahsiniyyat (Zaruri, haci ve tahsini maslahatlar) bulunur. İlk olarak; Zaruriyyat: İnsanların hayatlarını idame edebilmesi için korunması gereken şeyler bütünüdür. Eğer bu Zaruriyyat ortadan kalkarsa, bozulma ve kaos meydana gelir, yaşam düzeninde dengesizlik oluşur. Bu İslâm'ın beş temel değeri olan Zaruriyyat şunlardır (zarûriyyât-ı hamse): din, can, akıl, nesil ve mal. İkinci olarak; Haciyyat: İnsanların hayatlarında kolaylık ve refah elde etmeleri için ihtiyaç duydukları şeylerdir. Eğer bunlardan yoksun kalınırsa, hayat düzeni bozulmaz, ancak insanlar sıkıntı ve zorluk çekerler. Bu nedenle, din zorluklar durumunda kolaylık sağlamıştır. Acil bir durumda meytenin (leşin) yenmesi veya seyahat eden oruçlunun Ramazan ayında orucunu bozması ya da evlilik hayatının devamının mümkün olmadığı durumlarda boşanmanın hükme bağlanmış olması gibi durumlar Haciyyat'a örnek olarak verilebilir. viii Üçüncü olarak; Tahsiniyyat: Bu, iyi alışkanlıklar ve güzel ahlakla ilgili olup bu tür şeyler olmazsa, insanların hayatları doğru, ahlaki yoldan sapar. Bu tahsini maslahatların arasında; beden ve giysinin temizliği, setr-i avret (vücudun dinen örtünmesi gereken yerlerin örtünmesi) ve bir kişinin (din) kardeşinin yaptığı satış üzerine satış yapmasının yasaklanması gibi ilkeler bulunur. Zira İslam hukukunun gayelerine dair faydaların bazıları şunlardır: - Şeriatın doğru ve detaylı bir şekilde anlaşılması. - Kuran ve hadis metinlerinin derinlemesine incelenmesi. - Şer'an hükmü bulunmayan çağdaş sorunlara şer'i çözümler bulunması. - İnsanların dinî ve dünyevî hayatlarında kolaylık sağlanması. - Müçtehitlerin, fetva verenlerin ve kadıların düşünsel süreçlerinin düzenlenmesi ve geliştirilmesi. Bu kapsamda, âlimlerin görüşlerine ve fıkıh mezheplerine dayanılarak, meselelerin yorumlanması, feri kaidelerin asli kaidelere bağlanması, hükmü ile ilgili nass bulunmayan meselelerin hükmüne kıyas yoluyla ulaşılması ve farklılıkların dikkate alınması gibi ilkeler benimsenmiştir. Bununla birlikte, çağdaş tıbbi-fıkhi meselelerin hükümleri araştırmak için zikredilen temellerden yararlanılarak, fıkhi kuralların açıklanması ve derlenmesi yoluna gidilmiştir. Bu tez, ana fıkhi kuralların ve İslam hukukunun amaçlarının tıbbi meseleler üzerindeki etkisini içermekte; bunu, fakihlerin görüşlerini ve beyanlarını inceleyerek, bahis konusu sorunları ve hususları beyan ederken fıkhi kuralları uygulayarak ve şeriatın gayelerini dikkate alarak gerçekleştirmektedir. Bu ciddi meselelerin, insanlığın genel çerçevede mutluluğunu sağlamak, insan onuru ile hayatını korumak, insanın bu dünyada etkin bir unsur olmasını teşvik etmek ve Allah'ın ona emanet ettiği dünyayı imar etmek için çaba göstermek, İslam şeriatının temel amacıyla doğrudan ilişkilidir. Araştırmanın sonunda, elde edilen en önemli bulgular ve bu önemli konunun kapsamlı bir şekilde incelenmesine katkıda bulunabilecek öneriler ile tavsiyeler belirtilmiştir.
Başka dilleri konuşanlar için Arapça öğretiminde uygulamalı iletişim programları oluşturma kriterleri
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2019) Deniz, Mehmet Ata; Hamido, Mohamad; Deniz, Mehmet Ata
Son yıllarda yabancı dil eğitiminde birçok gelişmeler olmuştur. Bu gelişmeler eğitim alanında farklı yöntemlerin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bu yöntemlerin en önemlilerinden biri de dilin uygulama alanıyla irtibatını sağlayan uygulamalı iletişim programları oluşturan yöntemleridir. Ana dili Arapça olmayanlara Arapça öğretmek, öncelikle onlarla ilitişim kurmayı ve daha sonra da onların özelliklerini ve kültürlerini bilmeyi hedef alır. Öğrencilerin bu sonuçlara ulaşması için bu hedef ve gayeleri gerçekleştirecek ve öğrencilerin buna ulaşmasında yardımcı olacak bir eğitim müfredatının olması gerekmektedir. Ancak bunu hazırlayanların karşılaştığı en önemli husus bu müfredatın hazırlanması ve seçilmesidir. Çünkü bu konu, uluslararası pek çok esas, kriter ve standart gerektirir. Bu çalışmanın hedefi; eğitim dönemi dışında iletişim kurma için müfredat(terim),terkip ve cümle kurulumu için bir dizi temeller, ölçüler ve betimlemelerle iletişim yakınlaşmasını sağlayacak, bu dilin öğrenildiği alışılmış ortamlardan uzak,disiplinler tabanını oluşturmaktır. Bu araştırmada istenen sonuçlara ulaşmak için izlenen yöntem betimleyici yaklaşımdır. Çalışma, sunuş, giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. 'iletişim müfredatının yapısı' adlı birinci bölüm, iletişimin en önemli bileşenleri olan konuları, dil müfredatında dilin fonksiyonları ve iletişimsel müredatının içeriğini düzenleyen esas ve kriterleri ele alır.'İletişim Müfredatı Öğretim Yöntemleri' adlı ikinci bölüm, öğretimde sözlü iletişim becerilerini, yazılı iletişim becerilerini ve dil unsurları bölümlerini kapsamaktadır. 'İletişim müfredatındaki testler ve dil oyunları' başlıklı üçüncü bölüm test geliştirme, iletişim müfredatlarındaki dil oyunları ve dil becerilerindeki dil oyunlarının gelişim aşamalarını gösteren konular üzerinde durmaktadır. Dördüncü bölüm ise saha çalışmalarını ele alır.
El-Lümâ ve el-Burhân adlı kitapların kıyas bölümlerinin karşılaştırılması
(Mardin Artuklu Üniversitesi, 2023) Deniz, Mehmet Ata; Deniz, Mehmet Ata
Çalışma, İmam Şirazi'nin el-Lüma adlı kitabı ve İmam el-Cüveyni'nin el-Burhan kitabının kıyas bölümündeki müstakil içtihatlarına ek olarak kıyas babında ele aldığı bölüme usulcü yaklaşımı ve iki yaklaşım arasındaki ortaklık ve farklılıkları ortaya koyan usulcü metodolojilerini karşılaştırarak açıklamıştır. Bu çalışmayı diğer çalışmalardan ayıran nokta Şafiilerin başını çektiği usulcü bir ekole mensup iki imamın iki yaklaşımının karşılaştırılmasıdır. Karşılaştırmalı yöntemin yanı sıra tanımlayıcı, tümevarımsal ve analitik yöntemler kullanılmıştır. Araştırma bir giriş bölümü, iki ana bölüm ve bir sonuç bölümünden oluşmaktadır. Giriş bölümünde İmam Şirazi ve Cüveynî'nin bilimsel tercümeleri ve kitaplarının tanımı ele alınmıştır. Birinci bölüm, kıyas bölümünde İmam Şirazi ve Cüveynî'nin iki yaklaşımı arasında temel bir karşılaştırmayı, usulcü görüşleri akıl yürütme ile sunma ve aktarma biçimleri, anlaşmazlık konusunu açıklama, ifadeleri tartışma ve ihlal edenlere yanıt verme yolları ve görüşler için tercihlerini içermektedir. Son bölümde ise iki imamın kıyas, kıyasın aslı ve mahiyeti, kıyasın yetkisi ve çıkarımı, kıyasın bölümleri ve çeşitleri, kıyasın sebebini ispat etme yolları konularındaki görüşleri arasında karşılaştırma yapılmıştır. Bu çalışma sayesinde İmam Şirazi'nin, mantık ve teolojiye müdahale etmeden, kendisinden öncekileri takip ederek usulcü ekole daha fazla bağlı olduğu görülmüştür. O, usulcü bir bilgindir.Görüşlerinin ve usulcü tercihlerinin çoğunda Şafii düşünce ekolünden pek ayrılmayan bir bilim adamıdır. İmam Cüveynî ise çıkarımlarda bulunurken, akli ve kelami delillerin aracılığıyla usulcü fikirleri genişletmiştir. Bazen kendi ekolünün imamı Şafii ve hocası el-Bakıllani'nin fikirleriyle çelişmiştir. O, içtihat olarak, kelamcı olarak, usulcü olarak, özgür fikirli biri olarak, alışılagelmiş düşünce ekollerinin dışındadır. Ardından sonuç bölümü önemli sonuçları ve tavsiyeleri ifade etmiştir.
قيمة الحرّية وصلتها بالمقاصد الضرورية
(2024) Deniz, Mehmet Ata; Deniz, Mehmet Ata
İslam şeriatı, dini metinlerinde hüküm belirtirken birçok konuda sınırlama belirlememiştir. Ne var ki eski alimlerin çoğu, makâsıd ilmi hakkında çokça konuşmalarına rağmen birçoğu, makâsıd konularını belli bir miktar ile sınırlandırmamışlardır. Ancak araştırmalar sonucunda alimlerin makâsıdın bir parçası olan zaruretlerin sayısına belirli bir sınırlama getirdikleri görülmektedir. Fakat zaruretlerin sayısı konusunda görüş ayrılığına düşmüşlerdir. Bazıları beş tane sayarken bazıları da daha fazla olduklarını ifade etmiştir. Araştırmada, şeriat'ın adalet, eşitlik ve insan onuru gibi değerler arasında önemli bir yer verdiği bir insani değer olarak hürriyet ele alındı. Bazıları, şeriat ve onun Makâsıd sisteminde hürriyetin önemli bir yer tuttuğunu ifade etmektedir. Öte yandan diğer bazı alimler, hürriyetin, İslam hukukunda öncelikli olmasının yanı sıra somutlaştırması ve beslemesi gereken zarûriyattan biri olarak da beş zaruri esaslara ve modern çağın en acil ve aranan insani değerleri arasına eklenmeyi hak ettiğine inanıyor. Hürriyet, kişinin, hiçbir kısıtlamaya veya zorlamaya maruz kalmadan, İslam hukukunun hükümlerine uygun olarak, başkalarının haklarını ihlal etmeden, onlara saldırmadan hareket etme, inanma ve fikrini ifade etme hakkıdır. Hürriyeti kısıtlamak ise Cenab-ı Hakk'ın kendisine bahşettiği insan haklarından haksız ve gerekçesiz olarak onu mahrum bırakmaktır. Araştırmada, hürriyete atıfta bulunan delilleri ve hukuki metinleri sunarken tümevarımsal yaklaşım ele alınmıştır. Hürriyet kavramını ve amaçlarını açıklamada, şekillerini ve uygulamalarını belirlemede ve analitik olarak incelemede de tanımlayıcı ve analitik yaklaşımı takip edildi. Araştırmayı ele alırken Şeriat hukukunun amaçlarını, tanımını, kökenini, hukukçu ve ilim adamı açısından önemi, ardından ispat yöntemleri ve bölümleri ele alındı. Daha sonra hürriyet konusu, önemi ve çeşitleri açıklandı. Özgürlüğün amacını Kur'an-ı Kerim'de, Hz. Peygamber'in sünnetinde ve şerefli sahabelerde (Allah hepsinden razı olsun) tespit ederek, özgürlüğün amacı ve makâsıd ile ilişkisi arasındaki bağlantı araştırıldı. Hürriyetin makasıdının diğer zaruri makâsıd ile örtüşmesi ve hürriyet makâsıdının şeriatın makâsıdının içindeki doğru yerinin açıklanması İslam şeriatındaki inanç, düşünce, mülkiyet, çalışma hürriyeti, seyahat ve politika gibi hürriyet türleri araştırılmıştır. Naçizane araştırmamızın ulaştığı sonuçlar arasında, İslam hukukunun başka hiçbir sistem ve hukukta bulamayacağınız genişlik ve esnekliğe sahip olduğu ve bilinen beş veya altı makâsıd ile sınırlı olmadığı yer almaktadır. Bunlar arasında zaruriyatlar en önemlileridir. Dolayısıyla şeriatın genişleyebildiği kadar makasıdlarda geniş bir yelpazeye ayrılmaktalar. Çalışmada ele alınan hürriyet makasıdı ise önem bakımından daha öncelikli olma özelliğine sahiptir. Hürriyetin amacına ilişkin çalışmadaki gayeler arasında, İslam hukukunda gerçek hürriyetin anlamını ve hedeflerini karartmayı amaçlayan kötü niyetli girişimlere karşı son derece dikkatli olunması ve İslam şeriatının kılıçla ve zorlamayla yayıldığını ifade edenlere karşı doğru bilgiye sahip olunması amaçlanmaktadır. Ayrıca millet adına karar verme yetkisine sahip olanlar, hürriyetin ezilmesinin, kısıtlanmasının haklı gösterilemeyeceğini, affedilemeyeceğini, bu eylemlerin, kibirlerin ve özgürlüklerin bastırılmasının öncelikle insan doğasına, ikinci olarak da İslam hukukuna aykırı olduğunun bilincine varmaları hedeflenmiştir. Gelişmeleri ve felaketleri şeriat hukukunun makâsıdıyla ilişkilendirmeyi esas alan objektif içtihadın hayatın her alanında devreye sokulması amaçlanmaktadır. Anahtar Kelimeler: Şeriat, Makâsıd, Beş Zaruri Esas, Hürriyet.