BİR HÂFIZ DÎVÂNI ŞERHLERİ DERLEMESİ: ZÂHİD BİN MUHAMMED VE ESERİ

Abstract

Osmanlı şerh geleneğinde en rağbet gören eserlerden biri şüphesiz Hâfız-ı Şîrâzî (ö.792/1390[?])’nin Dîvân’ıdır. Osmanlı şairlerinin büyük bir hayranlıkla takip ettikleri ve gerek Osmanlı gerek İran topraklarında tarih boyunca beğeniyle okunan bu usta şairin şiirleri yüzyıllarca şerhler yapılmak suretiyle anlaşılmaya/anlatılmaya çalışılmıştır. Hâfız’ın şiirlerine yapılan meşhur tam şerhler Sürûrî (ö.969/1561-62), Şem‘î (ö.1011/1602-1603) ve Sûdî (ö.1007/1599) ile 19. yüzyılda Konevî (ö.1244/1828-29)’ye aittir. Bu şerhler dışında farklı yüzyıllarda Hâfız’ın şiirlerine yapılan tercümeler ve kısmî şerhler de mevcuttur. Şerh literatürü içinde birden fazla eserden derlenen bölümlerin bir arada şerh edildiği eserlerle sıkça karşılaşılırken aynı esere yapılmış iki farklı şerhin bir araya getirildiği örneklere pek rastlanmaz. Bu anlamda özgün olarak değerlendirilebilecek eserlerden biri yine Hâfız Dîvânı için ortaya konmuştur. Dîvân’a Surûrî ve Şem‘î tarafından yapılan şerhlerin bir araya getirilip derlendiği bu eser 16. yüzyıl sonlarında (1005/1597) Zâhid bin Muhammed tarafından kaleme alınmıştır. Eserin bilinen tek nüshası Süleymaniye Kütüphanesi Nuruosmaniye 3962 numarada kayıtlıdır. Bu makalede Zâhid bin Muhammed ve eseri tanıtılmaya çalışılmıştır.

One of the most popular works in Ottoman commentary tradition is undoubtedly the Divan of Hafez-i Shirazi. The poetry of this master poet who followed with great admiration by the Ottoman poets and whose divan was constantly read by the people of Ottoman and Iranian lands had been tried to be explained in many commentarial worksthrough centuries. The famous full commentaries made for Hafez's poems belong to Surûrî (d.969/1561-62), Şem‘î (d.1011/1602-1603), Sûdî (d.1007/1599) in the 16th century and Konevi (d.1244/1828-29) in the 19th century. Apart from these commentaries, there are translations and partial annotations made to the poems of Hafez in different centuries. In the commentary literature, it is commonly encountered with the works where the chapters compiled from more than one work are annotated together and there are not many examples where two different annotations made in the same work are brought together. In this sense, one of the works that can be considered as original had been put forward for the Divan of Hafez. This work, in which the commentaries made by Surûrî and Şem‘î for the Divan were brought together and compiled, was written by Zahid bin Muhammad at the end of the 16th century (1005/1597). The only known manuscript copy of the work is registered at Nuruosmaniye 3962. In this article, Zahid bin Muhammad and his work have been tried to be introduced.