Mehmet Salih Karaaslan2023-01-062023-01-062014https://hdl.handle.net/20.500.12514/3293Fadîme Şahîndal, ku bi eslê xwe kurd û ji Mereşê bû, di sala 2002’an de li Swêdê ji aliyê bavê xwe ve hat kuştin. Evîn û daxwaza zewaca vê keçê ya bi xortekî Swêdî re, ji aliyê Swêdiyan ve weke sedema kuştina wê hat ravekirin. Lewma ev kuştin ji aliyê swêdiyan ve weke encameke çanda kurdan hate nîşandan û navê “hedersmord”ê lê hat kirin. Piştî vê bûyerê li Swêdê, bi taybetî di medyayê de nîqaşeke berfireh destpêkir. Bi vê mijarê ve girêdayî, di derbarê jinê de çanda kurdan hate rexnekirin û bi helwesteke eurocentric li hemberî biyaniyên Rojhilata Navîn, bi taybetî yên misulman, rexneyên dijwar hatin kirin. Gelek derûdoran ji rexneyê bêtir, bi vê mijarê weke şerekî li hemberî van biyaniyan meşandin. Çi kesên ji rêzê, çi jî kesên ronakbîr, bi taybetî medyayê bi helwesteke yekalî ev bûyer rave kirin. Statuya jina kurd li gorî gotinên Fadîme Şahîndal nirxandin, lewma jî profîlê jina kurd bêperwerde, bêxwendin û bênivîsîn, herweha di bin zilma mêr, bav û birayên wê de weke hêsîr rave kirin. Ev helwest heta îro jî berdewam dike. Têgeha namûsê jî bi perspektîfa Fadîme Şahîndal dinirxînin. Bi nêrîna wan, di çanda kurdan de keç tenê namûsa malbatê temsîl dike. Bi xortekî re têkiliyên wê yên evînî, ji bo kuştina wê weke sedemekê, heta weke mecbûriyetekê dibînin. Vê yekê jî weke “hedersmord” binav dikin. Lê bahsa kuştina mêrekî jo bo ku destdirêjî yan jî tecawizî jinekê kiriye, nakin. Dema ku bahsa bûyerên bi vî awayî dibe jî, bi nêrîna wan dîsa yê ku tê kuştin ne mêr e, jina mexdûr e. Lê seyah û lêkolînerên ku berî avakirina Komara Tirkiyeyê li Kurdistanê geriyane, di çanda kurdan de, di derbarê jinê de, dîmenekî cuda diyar dikin. Jina kurd ji jinên gelên cîran, ên mîna tirk, ereb û faris azadtir dibînin. Balê dikişînin ser destnedayîna jinê û vê yekê di nav jinên cîran de weke taybetmendiya herî berbiçav dinirxînin. Ew rengê têgeha namûsê ku swêdî hebûna wê di çanda kurdan de dipejirînin, di eslê xwe de şaş e. Ji xwe weke têgeh “hedersmord” ji binî ve di zimanê kurdî de tune ye. Lê dema ku di nav kurdan de bahsa kuştina ji bo namûsê tê kirin, pêşî kuştina mêrê ku destavêtiye jinekê yan ketiya hewldana tecawiza wê, tê bîra mirov. Berovajî nêrîna swêdiyan, di bûyerên wanî de yên ku tên kuştin ne jin in, mêr in. Herweha keç ji ber têkiliyên xwe yên evînî nayên kuştin. Lew di çanda kurdan de têkiliyên evînî, heta keçrevandin adet e. Li gorî teorîsyênê emerîkî Thomas Kuhn, “hedersmord” paradigmayek e. Lew çi kesên ji rêzê, çi kesên ronakbîr, çi jî saziyên têkildar, hemû kes kuştina mêrên ku dest davên jinekê yan dikevin hewldana tecawiza wê, li derveyî vê têgehê digirin. Weke Thomas Kuhn dibêje, ev yek, weke anomaliyekê derdikeve pêşiya me. Di bûyera Fadîme û afirandina têgeha “hedersmord”ê de, medya Swêdî rolekî girîng lîstiye. Li gorî teoriya teorîsyenê medya, Jean Baudrillard, ev bûyer hîperrealîteyek e. Lew medya çavên xwe ji rastiya ku heye re digiren û fikrên xwe li ser perçeyên ku li hesabên wan tê, ava diken. Di bingeha vê helwesta manîpulatîv de, sedemên weke siyasî, cudaxwaziya biyaniyan, ksenofobiya û nezaniya çanda biyaniyan heye.İsveç’te Maraş’lı ve aslen Kürt olan Fadime Şahindal, 2002 yılında babası tarafından öldürüldü. Bu kızın İsveçli bir erkekle olan ilişkisi ve onunla evlenme isteği, İsveçliler tarafından bu ölümün nedeni olarak açıklandı. Böylece bu olay “hedersmord”, yani namus cinayeti olarak açıklandı. Daha sonra, özellikle medyada bu konuyla ilgili büyük bir tartışma başladı. Kendileri tarafından Kürt kültüründe belirlenen Kürt kadının statüsü üzerinden Kürt kültürü eleştirildi. Eurocentric bir yaklaşımla ülke genelinde yapılan bu tartışmalarla, Kürtlerin şahsında, özellikle Ortadoğu’dan gelen Müslüman göçmenlere karşı ağır bir antipropaganda yürütüldü. Gerek sıradan vatandaşlar, gerekse aydın kesim ve özellikle medya bu olayı tek taraflı bir şekilde ele almıştır. Kürt kadınının statüsünü Fadime Şahindal’ın fikir ve söylediklerine göre değerlendirdirerek, Kürt kadınını okuma yazma bilmeyen, eğitimsiz, dolayısıyla ağabey, baba ve kocasının baskısı altında yaşamak zorunda kalan bireyler olarak tanıtmaktadır. Bu yaklaşım günümüze kadar devam etmektedir. Namus kavramını da yine aynı şekilde Fadîme Şahîndal’ın perspektifiyle değerlendirmekteler. Onlara göre Kürt kültüründe yalnızca ailenin kızı, namusu temsil eder. Kızın bir erkekle olan gönül ilişkisi, öldürülmesi için bir neden, hatta bir zorunluluk olarak kabul edilmekte. Bunu da namus cinayeti olarak adlandırmaktadırlar. Ancak bir kadını taciz veya ona tecavüz ettiği için öldürülen bir erkekten sözedilmiyor. Böyle durumlardan söz açıldığı zaman ise, öldürülen kişinin erkek değil, yine mağdur olan kadın olduğu söyleniyor. Ancak Kürdistan’a gelip, Kürt kültürünü gözlemleyen ve inceleyen seyah ve araştırmacılar, Kürt kültüründe, kadının yeri hakkında farklı bir tablo çiziyorlar. Kürt kadınını komşu olan Türk, Arap ve Fars kadınlarından daha özgür görüyorlar. Kürt kültüründe, kadının dokunulmazlığına, çevre kültürleri arasında Kürt kültürünün ayırt edici önemli özelliklerinden biri olarak dikkat çekiyorlar. Oysa İsveçlilerin namus kavramının Kürt kültüründe varolduğunu kabul ettikleri şeklinin yanlış olduğu anlaşılıyor. Zaten “hedersmord” ya da Türkçe’de namus cinayeti denen kavram Kürtçe’de yoktur. Kürtler arasında namus için işlenen cinayetlerden sözedildiği zaman, ilkin bir kadına yaptığı sarkıntılık a da tecavüz ettiği için öldürülen erkek gelir akla. İsveçlilerin düşündüklerinin aksine, böyle durumlarda öldürülen kişi mağdur olan kadın değil, suçu işleyen erkektir. Gönül ilişkileri nedeniyle kızların öldürülmesi de sözkonusu değildir zira Kürt kültüründe çeşitli nedenlerle kızların sevdiğiyle kaçması bir gelenektir. “Hedersmord” kavramı, Amerikalı teorisyen Thomas Kuhn’un belirlediği paradigma teorisini uyuyor. Gerek sıradan isveçiler olsun, gerek aydın kesim, gerekse konuyla ilgili kurumlar olsun, hepsi aynı şekilde, bir kadına ettiği veya tecawüz girişiminde bulunduğu için öldürülen erkekleri görmezden geliyor, bu kavramın dışında bırakıyor. Paradigma teorisine göre, bu bir anomali olarak karşımıza çıkıyor. Bu olayın meydana gelmesi ve “hedersmord” kavramının oluşmasında, medyanın önemli rolü olmuştur. Medyanın bu yaklaşımı, medya teorisyeni Jean Baudrillard’ın hiperrealite olarak adlandırdığı teoriye uygun düşmektedir. Öngördükleri teoriye uymayan noktaları görmezden gelip, sadece teorilerine uyan noktaları ele almak gerçek hayatta varolmayan, sadece televizyon ekranlarında ve gazete sayfalarında varolan bir gerçeklik oluşturuyorlar. Manipülatif olan bu tavrın temelinde siyasi, yabancı ayrımcılığı, xenofobiya ve yabancı kültürünü bilmemek gibi nedenler bulunmaktadır.kuinfo:eu-repo/semantics/openAccessKuştina namûsî, çanda kurdan, statuya jina kurd, destnedayîna jina kurd, cudaxwaziya biyaniyanNamus cinayetleri, Kürt kültürü, Kürt kadını statüsü, kadının dokunulmazlığı, yabancı ayrımcılığıMaster Thesis119