Akman, EkremTabar, Kadir2025-11-152025-11-152025https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=ftqJzTasnJUH9hg-S5861ssKD00nSvYsVp_G1w7APNXvc7VDPL1Lmnl7Uol4jK4Ghttps://hdl.handle.net/20.500.12514/10011Adana, çağlar öncesine dayanan geçmişi, jeopolitik ve stratejik konumu nedeniyle birçok devletin egemen olduğu Çukurova bölgesinin merkezinde yer alır. Bizans ve Ermeni hanedanlarının egemenliğinden sonra İslam ordularının gelmesiyle birlikte bölge İslamlaşmaya başlamıştır. Abbasilerin sınır boylarına Türkmenleri yerleştirmesi ise başta Tarsus, Misis ve Adana'nın kaderini etkilemiştir. Türkmen boylarından Üç-ok boyuna mensup Ramazanoğlu ailesi, Adana'ya uzun süre hâkim oldukları dönemde Memluk ve Osmanlı güç mücadeleleri arasında var olmaya çalışmışlardır. XVI. yüzyıldan itibaren ise şehir tamamen Osmanlı hakimiyetine girmiştir. Bir süre Ramazanoğlu ailesi tarafından yurtluk-ocaklık olarak yönetilse de Ramazanoğlu beylerinin etkisini yitirmesiyle klasik Osmanlı İdari sistemine dahil olmuştur. Çalışmamızda Müslümanların ve gayrimüslimlerin bir arada yaşadıkları, gayrimüslimlerin haklarının Müslümanların garantisinde olduğu, mahalleleri, camileri, pazarları, hamamları ve ticari mekanlarıyla şehir olmanın en önemli özelliklerini taşıyan özgün bir Osmanlı şehri olan Adana'nın, XIX. yüzyılın ikinci yarısındaki sosyal ve idari yapısı incelenmiştir. Tanzimat reformlarının Adana'daki etkileri, Tanzimat sonrası açılan idari ve askeri kurumları, merkezi yöneticiler ile şehrin yerel unsurları olan eşraf ve aşiretlerin güç mücadeleleri, bu mücadelelerin etkisiyle oluşturulan ve merkezi otoriteyi bölgede tesis etmek ve konar göçer aşiretleri iskân etmek amacıyla oluşturulan Fırka-ı Islahiyye, arşiv belgeleri, salnameler, şer'iyye sicillleri, seyahatnameler ve nüfus defterleri gibi kaynaklar ile aktarılmıştır. Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Adana, XIX. Yüzyıl, İdari, SosyalAdana is located in the center of the Çukurova region, which is dominated by many states due to its history dating back to ancient times and its geopolitical and strategic location. After the domination of Byzantine and Armenian dynasties, the region started to be Islamised with the arrival of Islamic armies. The settlement of Turkmens along the border by the Abbasids affected the fate of Tarsus, Misis and Adana. The Ramazanoğlu family, belonging to the Üç-ok tribe, Turkmen tribes, tried to survive between the Mamluk and Ottoman power struggles during their long rule in Adana. From the 16th century onwards, the city was completely under Ottoman rule. Although it was administered by the Ramazanoğlu family for a while, it was included in the classical Ottoman administrative system after the Ramazanoğlu beys lost their influence. In this study, the social and administrative structure of Adana, a unique Ottoman city where Muslims and non-Muslims lived together, where the rights of non-Muslims were guaranteed by Muslims, and which had the most important characteristics of being a city with its neighbourhoods, mosques, bazaars, baths and commercial places, in the second half of the XIXth century is examined. The effects of the Tanzimat reforms on Adana, the administrative and military institutions opened after the Tanzimat, the power struggles between the central administrators and the local elements of the city, the notables and tribes, and the Fırka-ı Islahiyye, which was formed under the influence of these struggles in order to establish central authority in the region and to settle the nomadic tribes. Keywords: Ottoman Empire, Adana, 19th Century, Administrative, SocialtrTarihHistoryMaster Thesis