Biyoteknolojik Yöntemler Yardımıyla Kısa Sürede Warrior Sarı Pas (puccinia Striiformis F.sp. Tritici) Irkına Dayanıklı Ekmeklik Buğday Hatlarının Geliştirilmesi

Abstract

Buğdayın üretimi esnasında verim ve kalitesine birçok biyotik ve abiyotik stres faktörü etki etmektedir. Epidemi koşullarında ekonomik kayıpların % 80?e ulaşabildiği biyotik stres faktörlerinden birisi de fungal bir hastalık olan sarı pas (Puccinia striiformis f. sp. tritici)?dır. Avrupa?da 2011 yılında ortaya çıkan Warrior sarı pas ırkının birçok önemli dayanıklılık genini kırdığı ve bu genleri taşıyan buğday çeşitlerinin hassas hale geldiği bilinmektedir. Bu durum Warrior ırkına hassas hale gelen ülkemizde yaygın olarak ekilen ekmeklik kalitesi yüksek, Ceyhan-99 ve Tosunbey çeşitlerine, Yr15 dayanıklılık geninin aktarılmasını zorunlu kılmıştır. Çalışma sonucunda elde edilen 200 hattın 99?u sarı pasa dayanıklı bulunmuştur. KASP markörleri ve hastalık testlemeleri sonuçları birebir örtüşmüştür. Yr15 genini tanımlayan KASP markörünün ıslah programlarına entegrasyonu sağlanmıştır. Ceyhan-99?un ebeveyn olarak kullanıldığı yazlık buğday hatlarında anter kültürü ile ülkemizde ilk defa 100 den fazla doubled haploid bitki elde edilmiştir. Proje ile Tosunbey ve Ceyhan-99?a, bitkisel özellikleri, kalite ve verim yönüyle benzer olan, aynı zamanda Warrior sarı pas ırkına dayanıklı Ceyhan-99Yr15 hatları içerisinden 11, TosunbeyYr15 hatları içerisinden 17 hat seçilmiş ve verim denemesine alınmıştır. Deneme tesadüf blokları deneme deseninde 4 tekerrürlü olarak 2021 yılı ekim döneminde Ankara ve Diyarbakır?da kurulmuştur. Deneme sonuçlarına göre en az 2 hattın Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkez Müdürlüğü?ne çeşit adayı olarak verilmesi planlanmıştır. Bu proje ile; hızlı ıslah, doubled haploid, markör destekli seleksiyon gibi teknikler bir arada kullanılarak kısa sürede çeşit adayı hatlar geliştirilmiştir. Islah programları için örnek bir çalışma olmuştur. Proje sürecinde genç araştırmacılara KASP ve Doubled Haploid eğitimleri verilmiştir. Ayrıca bu projede bursiyer olarak 1 yüksek lisans 2 doktora öğrencisi çalışmış, mesleki deneyimlerine katkı sunulmuştur.