التضمین النحوي؛ وجوھھ وأغراضھ وأحكامھ

Abstract

التضمین في العربیة مصطلح لھ وجوده في علوم عدیدة، كالبلاغة، والعروض، وعلم الكلام، والنحو،

وھو في معناه العامّ یدلّ على إدخال شيء في شيء واتّحاده معھ، ونركّز في بحثنا ھذا على التضمین النحويّ

بخاصّة. یظھر لنا من تأمّل التضمین النحويّ وأبعاده أنھ ظاھرة فكریة وفنّیة بآنٍ معًا؛ إذ إنھ ثمرة لتفكیر القائل في

استخدام مكثّف للألفاظ للتعبیر عن المعاني الكثیرة؛ بمعنى إبداع كلام بدالّ واحد وبمدلولین، وھذا الإبداع تجلّى في

كتاب لله في غیر موضع، كما تجلّى في أشعار العرب، وھا نحن نحاول أن نتلمّس مواطن أسرار الإبداع في

التضمین النحويّ ببیان وجوھھ وأغراضھ وأحكامھ.

Tadmin Arapçada; Belagat, Aruz, Kelam ve Nahiv gibi birçok ilimde mevcut olan bir terimdir. Tadminin genel anlamı bir şeyi başka bir şeye girdirme ve onunla birleştirmektir. Biz bu araştırmada özellikle Nahvi Tadmini yoğun olarak ele alacağız. Nahvi Tadmine ve boyutlarina bakıldığında fikirsel ve aynı zamanda sanatsal bir olgu olduğu ortaya çıkmaktadır. Zira tadmin, konuşmacının birden faza anlamı ifade etmek için kelimeleri yoğun kullanma hususundaki düşüncesinin bir ürünüdür. Yani bir gösterge ile iki gösterileni ifade etme sanatıdır. Bu sanatsal tadmin yüce Allah’ın kelamında birçok yerde bulunduğu gibi Arap şiirlerinin birçoğunda da bulunmaktadır. Şimdi nahvi tadmindeki sanatsallığın çeşitlerini sebep ve kurallarını izah ederek bu sanatın arka planını ele almaya çalışacağız.

Inclusion in Arabic is a term that is found in many sciences، such as; eloquence، prosody، theology، and grammar which ،in its general meaning، indicates the mergence of something in another thing and uniting them. In this research، we are focusing on grammatical inclusion in particular. By looking deeply into the gramatical inclusion and its dimensions، It appears to us that it is an intellectual as well as an artistic phenomenon; It is the result of the speaker’s thought in a condensed use of words to express many meanings; in the sense of creating words with one significance and with two significances، and this creativity was unveiled in the Holy Quran in numerous places. Moreover، it is also seen in the Arabic poetry too. And here، we try to explore the sources of the creativity secrets of the grammatical inclusion by showing its types، purposes and rules.