DÎWANÇEYA SEYFIYÊ ŞOŞÎ (Metn û Lêkolîn)

Abstract

Seyfi-yi Şoşî, XVIII. yüzyılın sonu ile XIX. yüzyılın ilk yarısında Behdînan bölgesinde yaşamıştır. (1760?-1821?) Onun ailesi bu bölgede Halvetî ve Kadirî tarikatlarından dolayı tanınan bir ailedir. O da ailesinin diğer fertleri gibi bu geleneğin içinde yetişmiştir. Seyfi-yi Şoşî mutasavvıf bir şair olarak klasik şiirin klasik edebiyatın kuralları dahilinde şiirlerini icra etmiştir. Araştırma ve inceleme konusu yaptığımız bu çalışma bir “giriş” ve dört bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde Kürt mîrlikleri, Behdinan Mîrliği ve Seyfi-yî Şoşî zamanında Behdinan’ın durumu üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde Seyfi-yî Şoşî’nin hayatı, ailesi ve onun tasavvuf düşüncesi ve onun elyazması şiirlerinin kaynağı üzerinde durulmuş, ikinci bölümde şiirlerinden hareketle dili ve edebî şahsiyeti beyan edilmiştir. Üçüncü bölümde onun divançesi şekil ve muhteva açısından incelenmiş, dîvançe tahlîl edilmiştir. Dördüncü bölümde, Dîvançe’nin tenkidli metnine yer verilmiştir. Seyfi’nin kürtçe, arapça ve farsça dillerindeki bütün şiirleri bu bölüme alınmıştır. Divan metninin transkripsyonunda Arapça harfler yerine uluslararası transkripsiyon harfleri kullanıldı. Seyfiyê Şoşî’nin şiirleri dillerine göre üç bölümden oluşmaktadır. Bu çalışmada da üç bölümden meydana gelmektedir; fakat şiirleri şekilsel yapılarına gore yeniden tasnife tabi tuttuk.Seyfiyê Şoşî, di nîva dawîn a sedsala XVIIIan û nîva pêşîn a sedsala XIXan de li herêma Behdînan jiyaye. (1760?-1821?) Malbata Seyfî li vê derdorê bi terîqeta Xelwetî û Qadiriyê namdar bûye, temenê wî jî di nav vê kevneşopiyê de derbas bûye. Seyfî helbestvanekî mutesewif ê edebiyata kurdî ya klasîk e. Wî rêbazên edebiyata klasîk di helbestên xwe de bi kar anîne. Ev xebata li ser dîwançeya Seyfiyê Şoşî, ji destpêkek û çar beşan pêk hatiye. Di destpêkê de, li ser dîroka mîrîtiyên kurdan û Mîrîtiya Behdînanê û di serdema Seyfiyê Şoşî de rewşa Behdînan hatiye sekinîn. Di beşa yekem de, agahiyên derbarê jiyan, malbat û ramanên wî yên tesewufî hatine pêşkêşkirin û li ser danasîna Dîwançeyê de agahî hatine dayîn. Di beşa duyem de, li ser ziman û kesayetiya edebî ya Seyfiyê Şoşî hatiye rawestandin. Di beşa sêyem de, dîwançe ji aliyê şiklî û naverokî ve hatiye vekolandin û Dîwançe hatiye tehlîlkirin. Di beşa çarem de rêbazên tesnîfkirina helbestan hatine beyankirin û metna Dîwançeyê ya bi tenkîd di vê beşê de cih girtiye. Di tîpguhêzkirina metnê Dîwançeyê de, şûna tîpên ‘erebî yên ku di elifbêya Latînî/Kurdî de cih nagrin, tîpên transkirîpsiyonê yên navneteweyî hatine bikaranîn. Helbestên Şoşî, goreyê zimanên xwe ji sê beşan pêk tên. Di vê xebatê de jî sê beş in, lê belê, goreyî teşeyên helbestê hatine tesnîfkirin.