KADINLARIN DÎVÂN-I HÜMÂYUN’A ŞİKÂYET HAKLARINI KULLANMALARI ÜZERİNE BAZI DEĞERLENDİRMELER (DİYARBEKİR EYALETİ 1 NUMARALI AHKÂM DEFTERİNE GÖRE)

Abstract

Şikâyet hakkı haksızlığa uğradığını düşünen kişilerin ya da grupların mahkemelere veya bir üst makama itiraz hakkını kullanması olarak tanımlanabilir. Adaleti önceleyen her devlet, vatandaşlarının bu hakkı sağlıklı bir şekilde kullanabilmesi için hukuk sistemi içerisinde engelsiz bir düzen oluşturur. Osmanlı hukuk sitemi içerisinde de adil bir yönetim için elzem olarak görülen şikâyet hakkının kullanılmasının önünde herhangi bir engel bulunmamaktadır. Müslim-gayrimüslim, kadın-erkek, esnaf-tüccar her toplumsal kesimden bireyler veya gruplar herhangi bir ayrıma tabi tutulmaksızın gerek mahkemelerde gerekse de bir üst şikâyet merci olan Dîvân-ı Hümâyunda adalet arayışına girebilmişlerdir. Bu makale Diyarbekir Eyaleti’ne ait Hicri 1155-1167 (M. 1742-1754) yılları arasındaki 12 yıllık süreçte Dîvân-ı Hümâyuna yapılan şikayetleri ihtiva eden 1 numaralı ahkâm defterindeki belgeleri inceleyerek Osmanlı toplumunda kadınların bir üst mercie şikâyet haklarını hangi sıklıkla, nasıl, ne şekilde ve hangi konularda kullandıklarını, bunu yaparken nasıl bir çözüm yolu izlendiği ve kimlerin bu çözüm arayışlarında rol oynadıklarını ortaya koymaya çalışılacaktır. Ayrıca kadınlar açısından üst mercide hak arama sürecinin nasıl işlediği ve sistemin onlar açısından hangi avantaj ve dezavantajları barındırdığı da ayrıca incelemeye tabi tutulacaktır.