Artuklu Yapıları Örnekleminde Sanatta Kültürel Etkileşim

Abstract

Anadolu’da XI. yüzyıldan itibaren gelişen kültür ve sanat çok farklı kültürel ve etnik veriler üzerine temellenmiştir. Anadolu sınırları içinde oluşan sanatların daha iyi anlaşılması için sanatın gelişmesini etkileyen ortamı ve kültür çevresini iyi araştırmak bir zorunluluktur. Sanatın içinde kendine yer bulan farklı gelenekleri tespit etmek ve bu geleneklere ait olan unsurları ortaya koymak oldukça önemlidir. Aynı dönem ve yakın çevrede hüküm süren beylikler ve devletler, tarih boyunca kaçınılmaz bir şekilde kültürel ilişkiler içerisinde bulunmuşlardır. Kültürel etkileşimi oluşturan temel husus ise siyasi ve sosyal zeminde yaşanan ilişkilerdir. Bu etkileşimin izlerini ortaya koyan en somut veriler sanat üretimleridir. Sanat yapıtlarında, taçkapı, minare, kemer, örtü sistemi, malzeme, süsleme vb. gibi mimari yapı detayları üzerinden kültürler arasındaki etkileşimin izleri okunabilmektedir. Bu çalışmada, Artuklu Beyliği ile aynı dönemde ve yakın bölgelerde hüküm sürmüş Büyük Selçukluları, Anadolu Selçukluları, İlhanlı, Eyyûbi, Zengî ve Memlûkler’in siyasi, sosyal ve kültürel ilişkileri üzerinden malzeme, teknik, süsleme açısından dönemin yapılarındaki benzer izler incelenmiş ve değerlendirilmiştir.

The culture and art that has developed since the 11th century in Anatolia is based on very different cultural and ethnic data. In order to better understand the Anatolian art, it is necessary to investigate the environment and cultural environment that affect the development of art. It is very important to identify different traditions that have a place in art and to reveal the elements belonging to these traditions. The principalities and states that ruled in the same period and the immediate environment have inevitably had cultural relations throughout history. The main issue that constitutes cultural interaction is the relations experienced in the political and social field. The most concrete data revealing the traces of this interaction are art productions. Architectural details such as portal, minaret, arch, covering system, material, decoration show the interaction between cultures. In this study, the political, social and cultural relations of the Great Seljuks, Anatolian Seljuks, Ilhanlı, Ayyubi, Zengî and Mameluks who ruled in the same period with the Artuklu Principality and in nearby regions were examined.