Melayê Cizîrî Divanında yer alan bitki ve hayvan türlerinin tasavvuf felsefesi açısından analizi

Abstract

Bu tez çalışmasında, Melayê Cizîrî'nin Dîvan'ında yer alan bitki ve hayvan metaforları üzerinde inceleme ve analizler yapılmaya çalışılmıştır. Mela'nın tasavvuf görüşü ile yakından ilgili olan bu metaforlar geniş bir kapsamda ele alınmıştır. Tezimiz iki ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde bitki ve hayvanlar mitoloji, divan şiiri ve tasavvuf felsefesi çerçevesinde izah edilmiştir ve Melayê Cizîrî'nin eserinde yer alan bitki ve hayvan sayıları, beyitleri ve sembol karşılıkları ele alınmıştır. İkinci bölümde ise sözkonusu bitki ve hayvanların ifade ettiği felsefi-tasavvufi anlamları tespit edilmiş ve analiz edilmiştir. Çalışmamızın iddiası, Melayê Cizîrî'nin Dîvan'ında yer alan tüm bitki ve hayvan sembollerinin mitolojik anlamları ile birlikte, divan edebiyatı şairlerinin söz sanatları kullanılarak, tasavvuf felsefesi ve özelde vahdet-i vücud görüşünü barındıran birer metafor olduklarıdır. Cizîrî bu ilgileri kurarak aslında birlik-çokluk meselesini açıklığa kavuşturmak istemiştir. Tanrı'nın sıfatları, isimleri, güzelliği, ilahi ve cismani aşkı, sûfinin keşif yolunda tecrübe ettiği halleri bu bitki ve hayvan metaforları ile sembolize ederek açıklamıştır. Dîvan'da geniş bir yer kaplayan bitki ve hayvan metaforları bu çerçevede değerlendirilmiştir.

This thesis study, has tried to examine and analyze the plant and animal metaphors in Melayê Ciziri's Divan. These metaphors, which are closely related to Mela's Sufi view, have been discussed in a wide scope. Our thesis consists of two main parts. In the first chapter, mythology, divan poetry and Sufi philosophy, which are the plants and animals that we have discussed in our study, have been explained within the framework of divan poetry and Sufi philosophy, and the numbers of plants and animals, couplets and symbol equivalents contained in Melayê Ciziri's work have been discussed. In the second part, the philosophical-sufi meanings expressed by these plants and animals have been identified and analyzed.Our study claims that all the plant and animal symbols in Melayê Ciziri's Divan, along with their mythological meanings, are metaphors that embody the philosophy of Sufism and, in particular, the view of the vahdet-i bodud by using the literary arts of the poets of the divan literature. By establishing these interests, Ciziri actually wanted to clarify the issue of unity-multiplicity. He explained the attributes of God, names, beauty, divine and material love, and the states experienced by the Sufi on the path of discovery by symbolizing them with these plant and animal metaphors. Plant and animal metaphors, which occupy a large place on the sofa, were evaluated within this framework.