Mardin’de Değiştirilen Yer Adları Üzerine Bir Tasnif Denemesi (A Classification Experiment on Place Names Modified in Mardin)

Abstract

Yer adları; bir bölgenin coğrafi, sosyal, kültürel, tarihî özelliklerini yansıtır. Yer adlarının tıpkı kişi adları ve diğer özel adlar gibi genellikle veriliş nedenleri ve hikâyeleri vardır. Su, bitki, hayvan, yer bilimleri gibi fiziki ve(ya) unvan, kişi adları, tarihî olaylar gibi beşerî nedenler çoğu zaman yer adlarının belirleyicisidir. Kimi yer adlarının verilişiyse tesadüfi, nedensiz veya belirsizdir. Türkiye; coğrafi konumu, tarihî dokusu, fiziki koşulları, sahip olduğu etnik yapı ve dil farklılıkları gibi özelliklerinden ötürü, yer adları konusunda zenginlik ve çeşitlilik gösterir. Yer adları, aktif ve(ya) dominant dille paralellik gösterebileceğinden değişen dünyayla birlikte değişiklik gösterebilir. Bu değişiklik kimi zaman kendiliğinden, doğal süreçlerle gerçekleşirken kimi zaman da daha kısa sürede, resmî kanallar aracılığıyla gerçekleşir. Türkiye’deki yer adlarının bir kısmı son yüzyılda birtakım nedenlerden ötürü resmî kurullarca değiştirilmiştir. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yer alan Mardin iline bağlı 702 yerleşim yeri adının 561’i değiştirilmiştir. Bu çalışmada, Mardin ili ve ilçelerine ait bazı mahallelerin değiştirilen yer adları, eski adlarıyla karşılaştırılarak, eski yer adları değiştirilirken hangi hususların dikkate alındığına yönelik bir tasnif denemesi yapılmıştır. Bu hususlar eski adın dilinden Türkçeye çeviri, eski adın yeni adla semantik bağlantısının olması, eski adın birtakım fonetik değişikliklere uğrayarak Türkçeye yakın hale ge(tiri)lmesi, ve tesadüfi/nedensiz verilen yer adları olarak sıralanabilir. Anahtar Kelimeler: Yeradbilimi (toponomi), ismi değiştirilen köyler/mahalleler, adbilim, Mardin. A Classification Experiment on Place Names Modified in Mardin Abstract Toponomy reflects the geographical, social, cultural and historical characteristics of a region. Place-names are usually given for specific reasons, just as person names and other proper names. Physical (hydronomy, botany, zoology, geology) and human (title, person names, historical events) causes are often the determinants of place-names. Some toponomy is given coincidence or gratuitous. Due to factors such as geographical location, historical texture, physical conditions, and ethnic and linguistic differences, Turkey is rich and diverse in place-names. Toponomy may change with the world changing as it is parallel to the active and (or) dominant language. This change sometimes takes place spontaneously and with natural processes, and sometimes even shorter, through official channels. In the last century, place-names in Turkey have been replaced by official committees due to a number of reasons. Mardin has 702 settlements and its 561 settlement’s has been changed. In this study, a research was carried out to determine which methods have been used in changing the old place names by means of comparing the old and new neighborhood names of Mardin province and districts of it. These methods can be listed as the translation of the toponomy into the Turkish, the semantic connection of the toponomy with the new name, the transformation of the toponomy to The Turkish by some phonetic changes, chance/unsubstantiated. Keywords: Toponomy, replaced settlements, onomastics, Mardin