İbn Haldun'un 'Mukaddime' Eserinde Yer Alan Bazı Temel Kavramların Psikolojik Açıdan Değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışmanın amacı İbn Haldun'un Mukaddime eserinde geçen bazı temel kavramların psikoloji disiplini bağlamında incelenmesi ve bu bilim dalına olan katkılarının tartışılmasıdır. Çalışmanın bir diğer amacı ise İbn Haldun'un psikoloji ile ilgili görüşlerinin modern psikoloji alanındaki mevcut yaklaşım ile karşılaştırılmasıdır. Bu çalışma literatür taraması yöntemiyle yapılmıştır. İbn Haldun'un hayatı ve eserleri belirlenen belli başlık ve kavramlar çerçevesinde incelenmiştir. Bu süreçte Mukaddime eserine öncelik verilmiş; ancak bazı diğer eserlerden de faydalanılmıştır. Bununla beraber İbn Haldun'un etkilemiş olduğu bazı İslam âlimleri ve düşünürler de araştırılarak bu düşünürleri nasıl etkilediğine ilişkin bir değerlendirme yapılmıştır. Son olarak araştırılan bu kavramların modern psikolojideki bazı kavram ve kuramlarla karşılaştırılması yapılmıştır. Sonuç olarak İbn Haldun'un Mukaddime eseri merkezinde kullandığı kavramların büyük bir kısmının aynı zamanda modern psikoloji biliminde karşılıklarının olduğu belirlenmiştir. Modern psikoloji bağlamında yapılan karşılaştırmada bu kavramların günümüzde bazılarının birebir kullanıldığı görülürken bazı kavramların ise farklı isimlendirmelerle kullanıldığı görülmüştür. Bununla beraber belirlenen bu kavram ve temaların modern psikolojiye yansımasında birçok benzer ve farklılıkların olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Psikoloji, Din Psikolojisi, İbn Haldun, Mukaddime.The purpose of this study is to examine and discuss some of the fundamental ideas in Ibn Khaldun's Muqaddimah within the framework of psychology, as well as their contributions to the field. Another aim of the study is to compare Ibn Khaldun's views on psychology with the current approach in the field of modern psychology. This study is based on a literature review. Ibn Khaldun's life and works were analyzed within the framework of certain titles and concepts. While some other works were also used, the Muqaddimah was given priority in this process. In addition, some Islamic scholars and thinkers influenced by Ibn Khaldun were also researched, and an evaluation was made on how he influenced these thinkers. Finally, these concepts are compared with some concepts and theories in modern psychology. As a result, it was determined that most of the concepts used by Ibn Khaldun in the center of his Muqaddimah also have equivalents in modern psychology. In the comparison made in the context of modern psychology, it was seen that some of these concepts are used one-to-one today, while others are used with different nomenclature. However, it was concluded that there are many similarities and differences in the reflection of these concepts and themes in modern psychology. Keywords: Psychology, Psychology of Religion, Ibn Haldun, Muqaddimah.