TASAVVUF VE İLMİ BİRLEŞTİREN BİR KURUM OLARAK MEDRESELER (19. VE 20. YÜZYILLARDA NORŞİN MEDRESESİ ÖRNEĞİ)

Abstract

Bölgemizde medreselerin varlığı Büyük Selçuklu Devleti veziri Nizamülmülk dönemine dayanır. Bin yıla yaklaşan medrese geleneği Mevlana Hâlid’in bölgeye gelmesiyle başka bir hüviyet kazanmıştır. Kadiri ve diğer tarikatları da tesiri altına alan Mevlana Hâlid bölgede yeni bir anlayışın meydana çıkmasını sağlar. Medrese ve tekkeyi bir çatı altına alarak “zülcenaheyn” anlayışının önderi olur. Mevlana Hâlid, âlim olmak şartıyla tasavvufa girmek isteyen kişileri tasavvufi terbiyeden geçirerek halifelik verir. Bu halifeleri çeşitli bölgelere göndererek kendi tarikat ağını oluşturur. Hâlid’in 1811 yılında buralara geldiği sırada Osmanlı Devleti çalkantılı bir dönem geçirmektedir. Bu çalkantılı dönem Hâlidîyye tarikatının rahatça büyümesine ve yayılmasına imkân sağlar. Tarikat kısa bir süre içinde kurumsallaştığı bölgede ve Osmanlı Devleti’nde “lider tarikat” konumuna gelir. Seyyid Sıbğatullah-i Arvasi’nin halifesi olarak şeyhliğe başlayan Abdurrahman-i Tahi, kısa bir süre içinde bölgede hâkimiyet kurar ve Norşin’in bir tarikat ve ilim yuvası haline gelmesini sağlar. Tahi, Norşin’de bir yandan medrese eğitimi verirken bir yandan da tekkede irşat faaliyetlerinde bulunur. Tahi’den sonra Norşin Medresesinin başına geçen seydalar da bu yeni tarzın gelenekselleşmesi için uğraş gösterir. Nihayetinde “Norşin bir medrese olduğu kadar bir tekkedir” ifadesi vücut bulur. Bölgede ilmi ve tasavvufi manada liderlik misyonuna erişen Norşin, çok sayıda öğrenci yetiştirmekle birlikte bölgedeki il, ilçe ve köylere de halifeler göndermek suretiyle bölgede en etkili okul konumuna yükselir. Cumhuriyetin ilanından sonra Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile medreseler başta olmak üzere diğer dini müesseseler de baskı altında kalır ve birçoğu kapanır. Ancak Norşin Medresesi tüm baskılara rağmen kapanmamış günümüze kadar varlığını devam ettirmiştir.