Perîşannameya Mela Perîşanê Dînewerî (mein-analîz)

Abstract

14. yüzyılın ikinci yarısının başlarında Kirmanşah şehrinin Dinever köyünde dünyaya gelen Molla Perişan-ı Dineverî, Kürtçe'nin Gorani lehçesinde, Perişanname adında bir mesnevi yazmıştır. Özellikle eserin mukaddimesi hurufi hareketinin edebî tarzında, Şii mezhebinin imamiyye kolunun inanç esasları üzerine yazılmıştır ve eserin diğer bölümleri de bu inançsal özellikleri taşımaktadır. Şairin, hurufi hareketine mensup olması kesin bir bilgi olmamakla birlikte, eserde bu mistik hareketin pek çok izi açıkça görülmekte ve Molla Perişan'ın edebî ve dinî inancı üzerinde kalıcı bir etki bırakmaktadır. Berlin Bibliothek'te Kurd.1152 numarayla kayıtlı Perişanname adlı elyazması eserin bu nüshâsı, çalışmamızın temelini oluşturmaktadır. Eserin müellifi Molla Perişan-ı Dineverî şimdiye kadar pek çok araştırmacı yazar tarafından tanıtılmış hatta eseri kısmen şerh edilmiş olsa da, İran'daki farklı baskıları da dahil olmak üzere eserin sahih bir nüshası tamamen yayımlanamamış ve Kürtçe-Latin alfabesiyle basılamamıştır. Molla Perişan-ı Dineverî'nin Perişannamesi (Metin-Analiz) adlı bu araştırmamız üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, müellifin hayatı ve inancı hakkındaki bilgiler bulunmaktadır. İkinci bölüm, eserin tanıtımı ve başlıkları hakkında bir tasnifi içermektedir. Aynı zamanda eserin içeriği ile ilgili kısa şerhler ve yorumlar da bu bölümde yer almaktadır. Eserin transkripsiyon yöntemi, başlıca dinî ve mezhebî terimler ile eserde yer alan ayet ve hadislerin dipnotlar şeklindeki açıklamaları üçüncü bölümün içeriğini oluşturmaktadır. Kürtçe-Latin alfabesiyle eserin tam metninin transkripsiyonu, üçüncü bölümün sonunda yer almaktadır.

Mollah Perishan Dineweri was born in Dinewer village of Kermanshah city in mid-14th century. He wrote a religious verse called Perishanname in the form of masnawi without aruz prosody in Gorani dialect of Kurdish language. The introduction part of this masnawi was written with the literary form of Hurufi movement in order to place main methods of this faith. This part was also written in accordance with bases of Twelve Imam Shiah and the other eight parts agree with that aim. Though being Hurifi of the author is not a certain information, thera are many clear signs of this mystic movement in the work and they have a significant effect on literary and religious sense of Mollah Perishan. The manuscript used for this research was registered as Perishanname in the Berlin Bibliotecha Archive with the number of Kurd.1152. The author is Mollah Perishan Dineweri. This work has been introduced and even partly interpreted by many researcher and writers, however it has not been published properly with Kurdish-Latin alphabet so far, including published copies in Iran. This study called Mollah Perishan Dineweri's Perishanname (Text - Analysis) consists of three parts. In first part there are information on life and belief of the author. The second part is an identification and classification of the parts of the work. There are also brief paraphrases and interpretations on the content of the work in that part. The transliteration method and interpretation of the verse of the Koran and hadiths together with some prominent religious and sectarian terms consist the third part. One can find the transcription of the whole work in Kurdish-Latin alphabet at the end of that part.