ÇÎROKÊN GELÊRÎ YÊN DERASAYÎ JI HEREMA DÊRIK A ÇIYAYÊ MAZÎ Û MOTÎFAN WAN

Abstract

Li dinyayê û li welatê me çîrok bûne mijara gelek proje, tez û lêkolînan. Li herêma me çîrok piranî bi piranî van qaliban: “Carek ji caran, rehmet li dê û bavê hazir û guhdaran, yên me jî yên we jî’’, ‘’Rojek ji rojan rehmet li dê û bavê hazir û guhdaran’’, “Carek ji caran, rehmet li dê u bavê hazir û guhdaran’’, “Hebu tunebu, rehmet li dê û bavê min û we guhdaran bu” dest pê dike û armanca çîrobêjî ew e bala gundaran bikêşe ser çîrokê. Çîrok, cureyek ji Wêjeya Kurdî ya devkî ye. Çîrok, bi saya sere çîrokbêj, dengbêj, stranbêj û hwd. gihaye roja me. Lê mixabin ji bo sedema derketina televizyon, înternet, zêdebûna pirtûkan û hwd. çîrok roj bi roj hatiye ji bîrkirin. Ji ber ku di nav kurdan de xwendevanî kêm bû, berhevkirin û qeydikirina wan gelek kêm çêbûye. Yên di demê de nehatîn qeydkirin wekî mirov guhdarî dike, mirov dibîne kêmasî têde çêbûne. Vê jî çîrokbêj dibêje. Sedema wê jî ew e ku ve salane nehatine gotin. Wekî mirov guhdarî dike, mirov dizane kêmasiyek tê de heye. Di çîrokên me de gelek tişt jê winda bûne. Di vê xebatê de ez li ser berhevkirina çîrokên derdora Dêrika Ciyayê Mazi û motifên di wan de derbas dibin em ê bisekinin. Motif di çîrokan de gelek girîng e. Her motîfek sembola hebûnêkê ye.

Masal dünyada ve ülkemizde birçok proje, tez ve araştırmanın konusu olmuş. Bölgemizde daha çok masal şu tekerlemelerle: ‘‘Carek ji caran, rehmet li dê û bavê hazir û guhdaran, yên me jî yên we jî’’, ‘‘Rojek ji rojan rehmet li dê û bavê hazir û guhdaran’’, “Carek ji caran, rehmet li dê u bavê hazir û guhdaran’’, “Hebû tunebû, rehmet li dê û bavê min û we guhdaran bu” başalar. Masalcının amacı dinleyicinin ilgisini masalın üzerine çekmektir. Masal, Kürt Halk Edebiyatının sözlü ürünüdür. Masal, masalcı ve ozanlar ve benzeri sayesinde günümüze kadar gelmiştir. Fakat kitap, televizyon ve internetin çıkmasıyla masal günden güne unutulmuş. Kürtlerin içinde okumuş olanlar çok az olduğundan masaları derleme ve kaydetme çok az olmuştur. Zamanında kayıt altına alınmayanlar insan dinlediği zaman, insan onlarda bir eksiklik hissedebiliyor. Bunu da masalcı belirtiyor. Bunun sebebi de yıllardır söylenmemiş olmasındandır. İnsan dinlediği zaman, bir eksiklik olduğunu fark edebiliyor. Bizim masallarımızda birçok şey kaybolmuş. Bu çalışmada Derik ve çevresinde derlenen masal ve bu masallarında geçen motiflerin üzerinde duracağız. Motif masalarda çok önemlidir. Her motif bir varlığı sembolize eder.