Demeter Kültü Işığında Eleusis Mysterleri

Abstract

Doğurganlığın sonsuz güç kaynağı olarak bilinen yer, tanrıların anası ve toprak ana şeklinde tanımlanır. Hellen inanışının tanrıları kişileştirmesi üzerine yer, Demeter gibi toprak ve verimlilik ile yakından ilişkilendirilen kutsal varlıkların ortaya çıkmasına fırsat tanımıştır. Olymposlu tanrılar kuşağından olan tanrıça Demeter, ekili dikili toprağın ve bereketin tanrıçası olduğundan toprak ana, mevsimleri getiren, insanları besleyen, yaşamı devam ettiren ulu tanrıça olarak tasvir edilir. Ölümlüleri besleyen ve toprağı seven bir Olymposlu olarak bilinen Demeter, Homeros’un destanlarında sarı saçlı, ela gözlü güzel bir tanrıça olarak betimlenirken; Hesiodos’un şiirlerinde Kronos ile Rheia’nın kızı ve Zeus’un kız kardeşi olduğundan söz edilmiştir. Demeter mitolojisinde kızı ile beraber anılır ve bu nedenle birçok kaynakta “ikili tanrıçalar” veya “tanrıçalar” şeklinde tanımlanırlar. Demeter kültüne, Kıta Yunanistan’da tahıl tarımının yapıldığı hemen hemen her bölgede rastlamak mümkündür. Bu kültte, Persephone’nin Hades tarafından kaçırılış mitolojisi tanrıçanın tapınımının temellerini oluşturur. Demeter, Persephone ve Hades mitolojisi temelde doğadaki yaşam çemberini, mevsimsel döngü ile toprağın kışın ölüp ilkbaharda yeniden canlanışını temsil eder. Demeter kültünün kaynağını oluşturan tanrıçaların mitolojisi ve bu mitolojinin sonucu olarak ortaya çıktığı kabul edilen Eleusis Misterleri antik çağlarda yaygın bir uygulama alanı bulmuştur. Eleusis Misterleri olarak adlandırılan bu gizli tapınımın oluşum sürecinde yerine getirilen dinsel törenler ise tamamıyla birbiri ile bağlantılıdır. Tanrıçanın insanoğluna sunduğu en büyük hediye olan bu misterlerde, insanlar ölüme ve yaşama farklı bir bakış açısı ile yaklaşmayı denemektedir. Demeter kültü ve bu kültün insanoğluna sunduğu Eleusis Misterleri, bu külte inanan insanların ölümden sonraki yaşam için daha umutlu bir ruh haline sahip olmalarını mümkün kılmıştır. Bu çalışmanın amacı Demeter kültünün temeli olduğu düşünülen Persephone’nin Hades tarafından kaçırılış mitolojisi, bu mitolojinin sonucu olarak ortaya çıkan Eleusis Misterleri’nin oluşturulma nedenleri, misterlerin törensel içeriği, Demeter ve Persephone’nin bu misterlerde üstlendikleri görevler ve Persephopne’nin yeraltı dünyası ile yeryüzü arasında aracı bir rol üstlenişinin nedenlerini açıklamaktır.