Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed el-Hazrecî, (875 h./1470 m.),(ed-Düreru'l-Manzûme Mine'n-Nüketi ve'l-İşârâti'l-Mefhûme), Değerlendirme ve Tahkik.

Abstract

Harîrî'nin el-Makâmât'ı ortaya çıkışından itibaren büyük bir ilgi ile karşılanmış ve araştırmacılar tarafından üzerine şerhler yazılmıştır. Ebu'l Hayr Selâme el-Enbârî'nin (h.5901194/) "en-Nüket ve'l İşârât fî Şerhi'l Makâmât" isimli eseri ise bu şerhlerin ilklerinden ve en eskilerindendir. Nitekim içerdiği yoğun dilsel malzeme ve konuların yanında çokça barındırdığı edebiyat ve belagat inceliklerinden dolayı da büyük bir ilmi değer olarak öne çıkmaktadır. Bu şerhe yönelik ilmi çevrelerdeki iltifattan dolayı da Şihâbuddin Ahmed bin Muhammed el-Hazrecî el-Hicâzî, (ö.875/1490) "ed-Dürer el-Manzûme mine'n-Nüketi ve'l İşârât el-Mefhûme" isimli bir eser telif ederek onu nazım halinde özetlemiştir. Nitekim O, bu eserde el-Makâmât'ın tertibine uygun bir şekilde, ilginç bir üslupla çeşitli şiir vezinleri kullanarak onu manzum şekilde sunmuştur. İşte bu çalışmada, "ed-Dürer el-Manzûme mine'n-Nüketi ve'l İşârât el-Mefhûme" isimli eserin tenkitli neşri ve tahkiki yapılmış, ayrıca müellifin Makâmâtu'l Harîrî'den ve en-Nüket ve'l İşârât fî Şerhi'l Makâmât'dan nakildeki yöntemi ve nazım haline getirmede izlediği yol ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Çalışmanın önemi ise Şihâbuddin el-Hicâzî'nin kitaplarını tahkik edenlerin tümü tarafından bu eserin kayıp olduğu zikredilmesine rağmen bir tanesi henüz müellif hayatta iken yazılmış olan esere ait sekiz nüshaya ulaşmamızda ortaya çıkmaktadır. Çalışmada nüshalar üzerinden tümevarım yöntemi ile Hîcazî'nin bu eseri telifini hicri 857 yılında tamamladığı bilgisi tespit edilmiştir. Buna ilaveten eser, makâme türü edebi eserler sahasında Arap belagatının tarihi gelişim evrenlerinden önemli bir döneme ışık tutmakta ve alimlerin ve edebiyatçıların onun üzerine çalışmalar yapma, şerh etme ve nazım haline getirme konusunda gösterdikleri önemi de ortaya çıkarmaktadır.

Since its emergence, Al-Hariri maqamat have received a great approval, so scholars showed eagerness to explain them. Among the oldest and first of these explanations was Abu al-Khair Salama al-Anbari's explanation (590 H/1194), he explained in his book (Al- Nukat wa al-Isharat Fi Sharhi al-Maqamat), it was distinguished by a great value, because of its rich language and many rhetorical and literary uses. In regarding to the value of this explanation, Shihab al-Din Bin Ahmad Bin Mohamed al-Khazraji al-Hijazi (875.H/1490) worked on summarizing and rhyming it in a book called (Al-Durar al-Manzuma Min al-Nukat wa al-Isharat al-Mafhuma), he presented his explanation rhymed using many poetic meters. This thesis seeks to investigate al-Hijazi's book then study the author's method of borrowing from al-Hariri maqamat and his rhyming style. The importance of this research lies in the fact that all those who investigated al-Hijazi's book mentioned that his book was lost. We were able to find eight copies of it, some of them were written at the author's lifetime. We were able to prove by extrapolating the copies that this book was completed by al-Hijazi in (857.H). In addition to that, this book presents the history of the development of Arabic rhetoric shedding light on the art of maqamah and scholars who studied, explained and rhymed it creatively.