İslâm Dünyasında Kadınların Hac Yolculukları ve Haremeyn'e Sundukları Katkı ve Hizmetler

Abstract

Hac ibadeti, İslâm dininin en önemli ibadetlerinden biridir. İslâm'ın ilk yıllarından itibaren encamı kadınlar için daha zor olan bu ibadet sabır ve cesaret gerektiren bir eylemdi. Hacca giden ve gidemeyen birçok Müslüman kadın bu organizasyonun selameti için hem bedenen hem de madden destek vermiş, birçok kadın yolculara ve Mekke ve Medine fakirlerine götürülmek üzere hatırı sayılır bağışlarda bulunmuşlardır. Servet sahibi kadınların tarih boyunca bu merasimin sağlıklı bir şekilde yürütülmesinde katkıda bulunulmuş, bu hayyire hanımlar kurdukları vakıflarla her yıl düzenli olarak hacılara yardım göndermişlerdir. Öte yandan kadınlar tarih boyu hac hatıralarını kaleme almış, yaşadıkları tecrübeyi kaydetmiştir. Fakat ne yazık ki bu kadınlardan günümüze bir elin parmaklarını geçmeyen sayıda eser ulaşabilmiştir. Bunun sebebi ise yolculuğun getirdiği zorluklar sebebi ile kadınların erkeklere nazaran sınırlı sayıda yerine getirebildiği bir ibadet olma özelliği taşımasıdır. Eski dönemlerin zor şartlarında hac vazifesini yerine getiren kadınların sayısı sınırlı olsa da onların tecrübelerinin günümüze aktarılması, İslâm'a ve hac ibadetine kadın perspektifinden bakılmasını sağlamaktadır. Bu çalışmada, İslâm dünyasında kadınların hac yolculukları ve sefer hizmetleri ve yazdıkları hac hatıratları incelenmektedir. Bu hatıratlar ibadetin, kadınlar açısından önemini ve zorluklarını anlamak açısından büyük bir önem taşımaktadır.

Hajj is one of the most significant acts of worship in Islam. Since the early years of Islam, this form of worship, which was more challenging for women, required patience and courage. Many Muslim women, both those who were able to perform Hajj and those who could not, supported this organisation physically and financially. Numerous women made substantial donations to be delivered to travellers and the poor of Mecca and Medina. Wealthy women have played a vital role in ensuring the smooth execution of this ceremony throughout history. These philanthropic women regularly sent aid to pilgrims every year through the foundations they established. Additionally, women have documented their pilgrimage experiences throughout history, recording their memories and observations. Unfortunately, only a limited number of these works have survived to the present day. This is primarily because the journey was fraught with difficulties, making it a form of worship that women could perform less frequently compared to men. While the number of women who undertook the pilgrimage under the challenging conditions of earlier periods was limited, their experiences, passed down to us, offer a unique perspective on Islam and the act of pilgrimage from a woman's point of view. This study examines the pilgrimages and expedition services of women in the Islamic world, as well as the pilgrimage memoirs they wrote. These memoirs are invaluable for understanding the significance and challenges of this act of worship from a woman's perspective.