Maliye Politikası Aracı Olarak Kamu Harcamaları ile İnsanı Gelişme Endeksi Arasındaki İlişki: Türkiye Üzerine Bulgular (1990-2019

Abstract

Bu çalışmanın amacı, kamu harcamaları içerisinde yer alan yarı kamusalmallara yönelik yapılan harcamaların insani gelişme endeksi üzerindekietkisini ortaya koymaktır. Devletin ekonomik yapı içerisinde gelişen vedeğişen rolü dolayısıyla önemi gittikçe artan kamu harcamalarının,ekonomik ve sosyal göstergeler üzerindeki etkisini vurgulamakta yararvardır. Ekonomik büyüme, kalkınma, insani gelişme, gelir dağılımındaadalet ve kaynak kullanımında etkinlik bu göstergelerden sadece bazılarıdır.Maliye politikası amaçlarına ulaşabilmek için etkin bir araç olarak kullanılankamu harcamaları, toplumun genelinin faydasına sunulmasının yanı sırabazen sadece özel faydayı da sağlayabilmektedir. Sağladıkları faydadolayısıyla da bu harcamalar niteliklerine göre tam kamusal, yarı kamusalve özel mallar olarak tanımlanmaktadır. Yarı kamusal mal olaraktanımlanan eğitim ve sağlık harcamalarının İnsani gelişme endeksihesaplamalarında kullanılan temel göstergeler içerisinde yer alması ve buharcamaların refah maksimizasyonunu sağlama açısından da önemli biryere sahip olması, kamu harcamaları içerisinde yarı kamusal mal niteliğindeolan eğitim ve sağlık harcamalarının önemini daha da arttırmaktadır. Yarıkamusal malların yaymış oldukları pozitif dışsallıklar dolayısıyla insanigelişme üzerindeki olası etkisinin ölçülmesi çalışmanın ana motivasyonkaynağı olmuştur. Türkiye özelinde yapılan bu çalışmada insani gelişmeendeksi ve özellikle eğitim ve sağlık harcamaları başta olmak üzere yarıkamusal mallara yönelik kamu harcamalarının milli gelire oranı değişkenlerikullanılmıştır. İnsani gelişme endeksi verilerinin 1990 yılı ve sonrası mevcutolması nedeniyle çalışmada bu değişkenler arasındaki ilişki 1990-2019yıllarına ait verilerle zaman serisi teknikleri kullanılarak araştırılmıştır.Değişkenler arasındaki uzun dönemli ilişki Gregory-Hansen eşbütünleşmetesti ile sınanmış ve aralarında eşbütünleşik ilişki tespit edilmiştir. Uzundönem katsayıları FMOLS yöntemiyle tahmin edilmiştir. Sonuçlara göreuzun dönemde kamu harcamaları insani gelişme düzeyini yükseltmektedir.Nedensellik testine göre ise kamu harcamalarından insani gelişmeendeksine doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir.

The purpose of this study is to demonstrate the impact of expenditures on semi-public goods in public expenditures on the human development index. Due to the evolving and changing role of the state in the economic structure, it is worth emphasizing the impact of public expenditures, which are becoming increasingly important, on economic and social indicators. Economic growth, development, human development, fairness in income distribution, and efficiency in resource use are some of these indicators. Public expenditures, which are used as an effective tool to achieve fiscal policy objectives, can provide the benefit of the general public as well as sometimes only private benefit. Because of the benefit they provide according to their characteristics, these expenditures fall under three categories: public, semi-public and private goods. The fact that education and health expenditures, which are defined as semi-public goods, are among the basic indicators used in human development index calculations and that these expenditures have an important place in terms of providing welfare maximization further increases the importance of education and health expenditures, which are semi-public goods among public expenditures. Measuring the possible impact of semii-public goods on human development due to their positive externalities was the main driver for the study. Due to the availability of human development index data for 1990 and after, in this study conducted in Turkey, the human development index and the ratio of public expenditures to national income for semi-public goods were used. The correlation between these variables was investigated using time-series techniques with data from 1990-2019. The long-term correlation between the variables was tested using the Gregory-Hansen cointegration test and a cointegration correlation was identified between them. Long-term coefficients were estimated using the FMOLS method. According to the results, public spending increases the level of human development in the long term. According to the causality test, a one-way causality correlation was identified from public expenditures to the human development index.