MAHKEMELİK MUVAZZAFLAR: TÜRKİYE’DE HUKUK, ASKERİ YARGI VE ORDU İLİŞKİSİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Abstract

Türkiye‟de ordu siyasal ve toplumsal hayatta esaslı bir rol oynaya gelmiştir. Geç Osmanlı‟dan itibaren süregelen bu rol askeri müdahaleler ardından devlet idaresinde merkezi bir aktör halini almıştır. Ordunun merkezi konuma yerleşmesinde askeri müdahaleler ardından hayata geçirilen yasalarla güçlenen askeri yargının önemi büyüktür. Batı ülkelerinin aksine kendisine sivil yargıdan ayrı güçlü bir konum sağlayan askeri yargının önemli bir dalını da Askeri Yüksek İdare Mahkemesi (AYİM) oluşturur. 12 Mart 1971 Askeri Muhtırasının ardından kurulan AYİM “asker kişilerin, askeri eylem ve işlemlerden doğan idari uyuşmazlıklarını” çözüme kavuşturmakla görevlidir. Kuruluşundan buyana AYİM hakkında farklı akademik çalışmalar yapılmıştır. Ancak bu çalışmaların tamamını hukuk disiplininde “yukarıdan” bakışla yapılmış çalışmalar oluşturmaktadır. AYİM‟de idare ile olan uyuşmazlıklarını gidermek zorunda olan muvazzaf askerler üzerine sosyolojik bir çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışmanın amacı, AYİM‟de bir davası bulunan muvazzafların dava serüvenleri üzerinden hukuk algılarının ortaya konmasıdır. Bu amaçla herhangi bir nedenle mahkemeye başvuran muvazzaflarla derinlemesine mülakatlar yapılmış, muvazzafların AYİM özelinde hukuku “aşağıdan” nasıl tecrübe ettikleri analiz edilmiştir. Çalışma sonucunda Hukukun üstünlüğü ve hukuk devleti kavramlarının toplumsal pratiklerde karşılığının olmadığı ve egemenin hukukunun geçerli olduğuna ilişkin güçlü bir inancın var olduğu görülmüştür.