Mîtosa afirandinê di rîwayetên Kurdên Êzidî û Yarsan de

Abstract

Bu tez Kürt Ezidi ve Yaresan anlatılarındaki evrensel yaratılış miti türlerini araştırmakta ve Kürtçe metinlerin bu evrensel kalıplar aracılığıyla ne ölçüde analiz edilebileceğini ve kategorize edilebileceğini göstermek amacıyla, dini metinleri ve yardımcı ikincil literatürü kullanarak analiz etmektedir. Başlıca analiz edilen metinler, Kurmanci lehçesindeki Ezidi İlahileri (Qewl) ve Kürtçenin Gorani lehçesindeki Yaresan Kelam'larından oluşmaktadır. Ezidilerdeki 'Dünyanın Yaratılışı İahisi' ve Şeyh Emir Zoleyi ile Xan Elmas'ın kelamları, yaratılış mitlerinin yerleşik kalıpları üzerinden incelenmiştir. Ayrıca, bu iki Kürt topluluğunu ve onların metinlerini tanıtmak, dini, kültürel, spiritüel ve mitolojik miraslarını araştırmacılar ve okuyucular için erişilebilir kılmak amacıyla çaba sarf edilmiştir. Bu iki Kürt dini topluluğunun metinlerini inceleyerek ve içlerindeki ortak ve farklı unsurları karşılaştırarak, bu çalışma, sıklıkla göz ardı edilen bu anlatıları akademik ve kültürel tartışmaların ön saflarına taşımayı amaçlamaktadır. Kullanılan yöntemler arasında yapısal analiz, yaratılış mitosunun evrensel kalıpları ve karşılaştırmalı mitoloji yer almaktadır. Bu çalışma dört bölümden oluşmaktadır: birinci bölümde yaratılış mitoslarının türlerinden bahsedilmektedir, ikinci ve üçüncü bölümlerde sırasıyla Ezidi ve Yaresan Kürtleri'ne dair bazı bilgiler sunulmakta ve onların yaratılış mitosları ele alınmaktadır; dördüncü bölümde ise mitosların karşılaştırılması ve sembollerin yorumlanması yer almaktadır.

This thesis explores the universal types of creation myths in Kurdish Ezidi and Yaresan narratives to indicate the extent to which Kurdish texts can be analyzed and categorized through these universal patterns, utilizing their religious texts and supplementary secondary literature to support the analysis. The texts primarily analyzed are Ezidi Qewls (hymns) in Kurmanji and Yaresan Kelams (hymns) in the Gorani dialect of Kurdish. The Ezidis' 'Hymn of Creation of the World' and Sheikh Emir Zoleyi and Xan Elmas's kelams have been examined through the established patterns of creation myths. Additionally, efforts have been made to introduce these two Kurdish communities and their texts to provide an understanding of their religious, cultural, spiritual, and mythological heritage, thus making it accessible to researchers and readers in the field. By examining the texts of these two Kurdish religious communities and comparing common and disparate elements within them, this study aims to bring these often-overlooked narratives to the forefront of academic and cultural discourse. The methods used include structural analysis, universal patterns of creation myths, and comparative mythology. This study consists of four chapters: the first chapter covers the types of creation myths; the second and third chapters present some information about the Ezidi and Yaresan Kurds and address their creation myths and the fourth section deals with the comparison of myths and the interpretation of symbols.