Cil û Bergên Herêmî yên Jinên Şemzîna

Abstract

Her çandek û herêmek xwediyê cilûbergên xwe yên taybet e. Ew cilûbergene li gor şertûmercên dîrokî, erdnîgarî, civakî, folklorî û aborî, di nav sedsalan de rengê xwe girtine û heya îro wek kevneşopî hatine. Ev rewş bi giştî bo herêmên kurd lê dijîn, taybet ji bo devera Colemêrgê jî derbas dibe. Ev çanda cilên gelêrî ku bi guherîneke berdewam digihîje roja me, ji ber pêşketina pîşesaziyê û jiyana modern hêdî hêdî winda dibe. Ev elementên çanda cilberkirinê yên li ber mirinê, divê bêne tespîtkirin, danasîn û bo dahatûyê bêne neqilkirin. Ji bo vê jî me di vê xebata xwe de li navçeya Şemzînana Colemêrgê bi niştecihên bajêr re rû bi rû hevdîtinan pêk bînin, anket û forman dagirtin û bi pirsan, hewl da vê pîşeya qedîm bidin nasîn. Derbarê vê hêmana çandî de gotar, kitêb û tez hatine peydakirin. Cilûbergên 'edetî yên jin dê li gorî temen, demsal, rewşa aborî û bikaranîna qadê hatine senifandin. Herwiha, ji ber lokasyona Şemzînanê -ji ber ku sînor e di navbera Turkiye, Îran û Iraqê de- tesîra herêmê li ser cilûbergên 'edetî dê hate tespîtkirin. Ji dirûnkerên ku van cilan didirûn, derheqê reng, neqş, xemilandin, hecm, malzeme û xusûsiyetên teknîkî, agahiyên sereke hatin berhevkirin û bi wêneyan û bi xêzkirinê hatin pêşkêşkirin.

Her kültürün ve yörenin kendine özgü yöresel kıyafetleri bulunmaktadır. Bu kıyafetler bölgenin tarihsel, coğrafik, sosyolojik, folklorik ve ekonomik koşulları ile yüzyıllar içerisinde şekillenmiş ve gelenek halinde o bölgenin folklorunun bir parçası olarak günümüze kadar gelmiştir. Bu durum genel olarak Kürtlerin yaşadığı bölgeler özel olarak da Hakkâri bölgesi için de geçerlidir. Geçmişten günümüze kadar ulaşan bu geleneksel kıyafetler veya giyim kuşam kültürü, endüstriyel gelişme ve modern yaşantı nedeniyle sürekli değişim içinde olup giderek kaybolmaktadır. Kaybolmaya yüz tutan bu yöresel kıyafetleri tespit etmek, tanıtmak ve geleceğe taşımak gerekmektedir. Bu nedenle, Hakkâri ili Şemdinli ilçe merkezi ve köylerinde yaşayan insanlarla yüz yüze görüşme yöntemiyle uygulanacak olan soru formu ve sorular sonucu ortaya çıkacak olan yöresel giyim elemanları değerlendirilip tespit edilmiştir. Çalışma ile ilgili makale, kitap, dergi ve tezler temin edilmiştir. Yöresel kadın giyim elemanları yaşa, mevsime, ekonomik duruma ve kullanım alanlarına göre sınıflandırılmıştır. Ayrıca üç ülkenin -Türkiye, İran ve Irak- sınırları arasında yer alan Şemdinli'nin bu özel konumunun yöresel giyim üzerindeki etkileri de tespit edilmiştir. Halen bu kıyafetlerin dikimini yapan terzilerden giyim elemanlarının kullanım alanları, renk, süsleme, boyut, malzeme ve teknik özellikleri hakkında bilgiler alınıp fotoğraflar ve teknik çizimlerle anlatımı yapılmıştır.