İki Hükümet Arasında Valilikten Özerkliğe İbrahim Hakkı Bey’in Macerası

Abstract

Hürriyet ve İtilaf Partisi’nin bir üyesi olan ve 1913’te İttihat ve Terakki’nin gerçekleştirdiği Bab-ı Ali baskını sonrası başlatılan cadı avı neticesinde imparatorluğu terk ederek Mısır’a kaçan İbrahim Hakkı Bey, Birinci Dünya savaşı sonrasında İttihat ve Terakki’nin sahneden çekilmesi ve Hürriyet ve İtilaf’a yakın olan kadroların İstanbul’da öne çıkmaya başlamalarıyla Anadolu’ya geri gelen Hürriyet ve İtilafçılar arasındaydı. İstanbul Hükümeti’nin artık sembolik bir hale geldiği ancak Ankara Hükümeti’nin de daha güçlenme aşamasında olduğu 1920-21 yılları içerisinde İzmit valiliği yapan İbrahim Hakkı var olan siyasi boşluktan faydalanarak İzmit ve bölgesinde kendi kontrolü altında bir yönetim oluşturdu. Yaklaşık bir yıl süren valiliği boyunca bağlı olduğu Osmanlı yönetimi ile de arasının bozulması ve İzmit’in Ankara’ya bağlı olan kuvvetlerce ele geçirilmesiyle İbrahim Hakkı Bey yeni bir maceraya atılarak Batı Anadolu’da özerk bir yönetim kurmak için Yunan ve İngiliz kuvvetleriyle bağlantıya geçti ve günümüzde kimi popüler tarihçilerin fazlasıyla anlam yükledikleri “Çerkes Kongresi”nin İzmir’de toplanmasına ön ayak oldu. Ankara Hükümeti’nin savaşı kazanmasıyla birlikte İbrahim Hakkı ve kongrenin katılımcıları vatana ihanetle suçlanan 150 kişilik listeye dahil edilerek, Türkiye’ye girişleri yasaklandı ve affın çıktığı 1938 yılına kadar geri dönmelerine müsaade edilmedi. Bu makalede Birinci Dünya Savaşı sonrası dönemde Anadolu’da var olan kaostan faydalanarak İngilizlerin yardımıyla İzmit’e vali olarak atanan İbrahim Hakkı Bey’in başına buyruk bir yönetim kurma hevesinden Çerkes kongresini toplanmasına kadar geçen dönem ele alınacaktır.