TEKLÎFÎ HÜKÜMLERE KÜLLÎ BAKIŞ: ŞÂTIBÎ ÖRNEĞİ

Abstract

Şâtıbî, bütün ahkâmı küllî esaslara, temel maslahatlara dayandırma çabası içinde olduğu gibi, teklîfî hükümleri de bu bakış açısıyla ele alır. Bu çerçevede, beş teklîfî hükmü örnekler vererek izah eder. Her birisinin tikel olarak sahip olduğu hükmün, tümel olarak ele alındığında farklılaşacağını ifade eder. Bu değişimin de hizmet ettiği asıl doğrultusunda olduğunu dile getirir. Dolayısıyla yapılması istenilen bir fiilin, yapacak olan kişi veya topluluk tarafından sürekli terk edilmesi ya da yapılmaması istenilen bir fiilin aynı şekilde sürekli yapılması, hizmet ettiği küllî asla zarar vereceğinden hükmü değişecektir. Mubâh olan bir fiilin de olması gerekenin aksine bir eyleme sürekli maruz kalması da hükmün mendûp, vacip, mekruh veya haram şeklinde değişmesine sebep olacaktır.

Al-Shatibi, basis all judgements on the holistic principles, and maslaha (public interest) he also addresses the decrees of obligation by this perspective. In this context, five decrees of obligation (al-Ahkam al-Taklifiya) are explained by giving examples. Each of these fıve obligations have their own laws but when holistically viewed they have different judgments. This variation is due to them serving the original holistic principles. Thus, an obligatory action (wajib) if continuously abandoned by individuals or a community damaging the holistic principles, the judgment on this action will change. Vice versa a forbidden action (haram) if it continuously committed then the judgment will be more sever. In the same way an action that is deemed permitted (mubâh) but is done continuously against what it was intended for, will cause a change on the judgment deeming it either: recommended (mandub), obligatory (wajib), disapproved (makruh) or forbidden (haram).