CEVDET PAŞA’YA GÖRE BALKANLAR’DA SOSYAL HAYAT ÜZERİNE BAZI TESPİTLER Some Findings Related to Socıal Life in Balkans According to Cevdet Pasha

Abstract

Özet Cevdet Paşa 1823-1895 tarihleri arasında yaşamış devrin en ünlü Türk âlimi ve devlet adamıdır. Hayatı boyunca önemli devlet görevlerinde bulunmuş ve önemli eserler kaleme almıştır. Yazmış olduğu eserlerinde Osmanlı siyasi tarihinin yanı sıra Osmanlı toplumsal hayatı hakkında da önemli bilgiler vermiştir. Yaptığı görevler sırasında Balkanlar’da da bulunmuş ve bölgeyi yakından tanımıştır. Cevdet Paşa, 18 Mayıs 1861 tarihinde Rumeli teftişine çıkan Sadrazam Kıbrıslı Mehmed Paşa’ya refakat ettikten kısa bir süre sonra İşkodra’da meydana gelen isyanı bastırmak üzere “me’mûriyyet-i fevkalâde” ile görevlendirilmiştir. İki ayda bu vazifesini başarıyla tamamlamıştır. 1863’te Bosna eyaletini teftiş göreviyle ilgili hazırlıklarını yaparken 24 Haziran 1863 tarihinde Anadolu kazaskerliği pâyesi tevdi edilmiştir. Bulgaristan’da görülen isyan belirtileri üzerine 1876’da Rumeli teftişiyle görevlendirilmiş; Edirne ve Filibe yoluyla Sofya’ya gitmiştir. Balkanlar’da görev yaptığı sırada bu bölge hakkındaki gözlemlerine eserlerinde yer vermiştir. Cevdet Paşa özellikle Tezakir adlı eserinde Balkanlar’da yaşayan gerek Müslüman ve gerekse Gayr-i Müslimlerin sosyal yaşantıları ile ilgili oldukça önemli bilgiler vermektedir. Bu çalışmamızda Cevdet Paşa’nın özellikle Tezakir başta olmak üzere Ma’rûzat ve diğer eserlerinde Balkanlar’ın sosyal

yapısı hakkında vermiş olduğu bilgiler tespit edilmiş ve genel bir değerlendirmeye tabii tutulmuştur. Anahtar Kelimeler: Balkanlar, Cevdet Paşa, Sosyal Hayat, Bosna, İşkodra, Osmanlı Devleti Abstract Cevdet Pasha, who lived between 1823 -1895, is one of the most well know Turkish scholars and statesmen of his time. He assumed significant positions in the state and wrote important books during his life time. In his works, he provided important information not only on the Ottoman politicalhistory but also on social life in general. Due to his duties, he lived in Balkans for a while and had the opportunity to get closely acquainted with the Region. Cevdet Paşa, a short while after having accompanied Grand Vizier (Sadrazam) Mehmet Pasha who started to conduct an inspection in Rumelia on 18th of May in 1861, was entrusted with a special task, “me’mûriyyet-i fevkalâde” to repress the uprising in Shkodra. He completed this task successfully within 2 months. While carrying out the preparations for inspection to be made in Bosnia in 1863, he was dignified with the title of kadi-ul asker(judge of the Army). Upon the signs of an uprising in Bulgaria, he was charged with the duty of inspection in Rumelia in 1876. He went to Sofia passing by Edirne and Filiba (Plovdid). During his duties in Balkans, he gave wide coverage in his works to his observations about people living in the region. He provided considerable information on the social lives of both Muslims and non-Muslims in the Region in his book called “Tezakir”. In this study, we identified the information given on the social structure of Balkans in the works of Cevdet Pasha, particularly in “Tezakir” and “Ma’rûzat” made an overall assessment of the subject. Key Words: Balkans, Cevdet Pasha, Social Life, Bosnia, Shkodra, Ottoman Emire.