Mewlîdê Usman Esad Efendîyo babijî - Bîyîşa Pêxemberî - metn û wekenitîş

Abstract

Zazacada en eski ve önemli eserler mevlitlerdir. Yazın alanında ilk Zazaca eserler 19. yüzyılda verilmiştir. Osman Esad Efendi bu eserini 1903 yılında yazmıştır. Bu mevlit, Ehmedê Xasî'nin mevlidinden sonra Zazacadaki ikinci eserdir. Osman Efendi'nin mevlidi 1933 yılında Şam'da basılmıştır. Temel amaç, nüshalardan Osman Esad Efendi'nin mevlidini tespit etmek, ortak bir metin çıkarmak, klasik bir metni ilmi ve edebi kaidelere göre tetkik etmektir. Bu çalışmada Osman Esad Efendi'nin eseri tetkik edilmiştir. Her şeyden önce farklı milletlerden mevlitlere örnekler verilmiştir. Sonra kurmanci lehçesi üzerinde durulmuştur. Zazaca lehçesinde yazılmış olan mevlitler ve yazarlarını sıralanmıştır. Sonra Osman Esad Efendi'nin mevlidinin nüshalarını tanıtılmıştır. Mevlidin yazılma nedenini, özelliklerini ve bölümlerini sıralanmıştır. Metnin yapılması ve hazırlanması üzerinde durulmuştur. Eserde kelime yapılartı, cümle yapıları ve edebi sanatları tetkik edilmiştir. En sonunda da araştırma sonucunu yazılmıştır. Bu çalışmada usul, klasik bir metni edebi ve ilmi kaideler göre tetkik etmek ve sade bir metin ortaya çıkarmaktır. 1933 yılında basılan nüsha ve el yazması nüsha üzerinde çalışılmıştır. Ortak bir nüsha oluşturmak için bütün nüshaları göz önüne alınmış ve hepsinin üzerinde çalışılmıştır. Elde edilen nüshalar sayıca çok olsalar da her birinin eksiklikleri vardı. Amaç, nüshaları eleştirmek ve metni tamir etmektir. Bütün eksikliklere rağmen sağlam bir metnin ortaya çıkarılmasına gayret edildi. Çalışmamızda Osman Esad Efendi'nin yazdığı mevlidin özellikleriyle birlikte, bu mevlidin yazıldığı zazacanın Siverek ağzının özellikleri de ortaya çıkarılmaya çalışıldı.Mawlids are the oldest and the most notable written texts in Zazaki. The first written statements in Zazaki were published in the 19th century. An important script from that era is Osman Esad Efendi's Mawlid, written in 1903 and first published in Damascus in 1933. This mawlid is second only to Ahmedi Xasi's Zazaki mawlid. The main objective of this thesis is threefold; to identify Osman Efendi's Mawlid from among multiple scripts, to study discrepant scripts and attempt to form an improved common text; and, finally, provide literary and scholarly analyises of this classical scripture. In this study, we have analyzed the work of Osman Esad Efendi. First, we have provided mawlid models from different nations. Next, we focused on Kurmanji dialect. We have listed mawlids written in Kurmanji dialect and identified their authors. Then, we have introduced Osman Esad Efendi's mawlid scripts. We have explained the reasons why this mawlid is written, described its main features, and listed its constituent parts. We have also focused on the authoring and preparation of the text. We have analyzed word and sentence structures and literary arts in the scripts. In conclusion, we have written the main thesis findings. In this study, We have utilized literary and scientific methods to analyze a classical script with the goal of identifying, analyzing, and improving an existing classical religious scripture, that is mawlid. Particularly, we have mainly studied two scripts, one published in 1933 and the other hand-written. In order to form a common text, we have considred and evaluated all scripts. Although we have carefully studied many scripts, we found that each suffers from problems of various sort. Our method was to criticically analyze the scripts and improve them where appropriate. Notwithstanding its shortcomings, this study has culminated in a impeccable text that explains the main features of a pioneering mawlid scriptures. The particulars of Zazaki accent spoken in Siverek are also revealed. As for future research, there is an opportunity for researchers to direct their attention to the evolution of Zazaki dialect.