أوضاع الأقليات الدينية في القدس خلال العصر الأيوبي

Abstract

Bu çalışma, Eyyubîler döneminde (583–648 H / 1187–1250 M) Kudüs şehrindeki dini azınlıkların durumunu tarihsel ve analitik bir yaklaşımla incelemektedir. Araştırma, özellikle Selahaddin Eyyubî'nin Haçlı işgalinden Kudüs'ü kurtarmasından sonra başlayan döneme odaklanmaktadır. Çalışmanın amacı, Müslümanlarla Hristiyan ve Yahudi azınlıklar arasındaki ilişkilerin niteliğini ve Eyyubî devletinin bu azınlıklara siyasi, sosyal, ekonomik ve dini açıdan nasıl yaklaştığını ortaya koymaktır. Bu bağlamda araştırma, özgün tarihî kaynaklara ve güvenilir akademik referanslara dayanarak, Haçlı yönetiminin sona ermesiyle dini azınlıkların durumunda meydana gelen değişimleri incelemektedir. Haçlı dönemi özellikle Yahudilere yönelik katliam ve zorunlu göçlerle anılan, hoşgörüsüz ve baskıcı bir dönemdi. Araştırma, Selahaddin Eyyubî'nin, Kudüs'teki yaşamı İslami hoşgörü ilkelerine dayalı olarak nasıl yeniden düzenlediğini ortaya koymaktadır. Selahaddin, Hristiyanların kiliselerini muhafaza etmelerine ve dini ibadetlerini yerine getirmelerine izin vermiş, Yahudilere ise Haçlı dönemi boyunca yasaklanan Kudüs'e geri dönme izni vermiştir. Araştırma ayrıca Selahaddin'den sonraki Eyyubî haleflerinin dini azınlıklara yönelik izlediği politikaları ve bu politikaların zaman içindeki değişimini incelemekte; söz konusu politikaların azınlıkların sosyal, ekonomik ve kültürel yaşamına etkilerini analiz etmektedir. Çalışma, Eyyubî döneminde 'ehl-i zimmet' sistemi çerçevesinde dini azınlıkların hukuki statüsünü, Ömerî şartların uygulanış biçimini ve bu azınlıklara tanınan imtiyazlar ile getirilen kısıtlamaları da değerlendirmektedir. Araştırmanın amacı, ideolojik önyargılardan veya taraflı yorumlardan uzak, Eyyubî döneminde Kudüs'teki dini azınlıkların durumuna dair bütüncül ve doğru bir tablo sunmaktır. Bu doğrultuda, araştırma özgün tarihî kaynaklar ve güvenilir bilimsel literatüre dayanmakta; Kudüs'ün dini ve sosyal tarihinin daha derinlemesine anlaşılmasına katkı sunmayı ve İslamî tarih boyunca şehirde zaman hüküm süren dinî birlikte yaşama modelini öne çıkarmayı hedeflemektedir. Anahtar Kelimeler: Dini Azınlıklar, Kudüs Şehri, Eyyubî Dönemi, Haçlı İşgali, Selahaddin EyyubîThis study presents a historical and analytical examination of the conditions of religious minorities in the city of Jerusalem during the Ayyubid period (583–648 AH / 1187–1250 CE). This era followed the liberation of the Holy City from Crusader occupation by Sultan Salah al-Din al-Ayyubi. The research seeks to shed light on the nature of relationships between Muslims and religious minorities, namely Christians and Jews, and to explore how the Ayyubid state dealt with these minorities on political, social, economic, and religious levels. The study is based on original historical sources and reliable academic references to analyze the transformations that occurred in the conditions of religious minorities after the end of Crusader rule, which was marked by fanaticism and persecution—particularly against Jews, who were subjected to killings and forced displacement. The research highlights how Salah al-Din reorganized life in Jerusalem based on an Islamic vision rooted in the principles of religious tolerance. He allowed Christians to retain their churches and practice their religious rituals, and he lifted the ban on Jewish residence in the city, permitting them to return after being prohibited during the Crusader occupation. Furthermore, the study examines the policies adopted by Salah al-Din's Ayyubid successors toward religious minorities and the changes these policies underwent throughout the Ayyubid rule of Jerusalem. It analyzes the impact of these policies on the social, economic, and cultural life of the minorities. The research also explores the legal status of religious minorities under the system of Ahl al-Dhimma, the application of the Pact of Umar during the Ayyubid era, and the privileges and restrictions imposed on these communities. The objective of the study is to present a comprehensive and accurate picture of the status of religious minorities in Jerusalem during the Ayyubid period, free from ideological bias or unobjective interpretations. By relying on primary historical sources and established scholarly works, the research aims to contribute to a deeper understanding of Jerusalem's religious and social history and to highlight the model of interreligious coexistence that prevailed in the city during certain periods of its Islamic history. Keywords: Religious Minorities, City of Jerusalem, Ayyubid Period, Crusader Occupation, Salah Al-Din Al-Ayyubi.