Travma, Dissosiyasyon ve Hafıza: Teorik ve Epigenetik Bir Yaklaşım

Abstract

Travma, maruz kalan kişilerin ruhsal bütünlüğünü tehdit eden bir durumdur. Travmatik olay karşısında kişilerin savunma mekanizmalarının yetersiz kaldığı durumlarda, travma sonrası stres bozukluğu ve dissosiyatif bozukluklar başta olmak üzere birçok psikopatoloji ortaya çıkabilmektedir. Özellikle çocukluk çağında yaşanmış travmaların etkisi, dissosiyasyon riskini arttırabilmektedir. Dissosiyasyon ise, bir kişinin çoğunlukla travmatik bir olaya tepki olarak, altta yatan tıbbi bir bozukluğa bağlı olmadan düşünce, duygu, algı veya hatıralara yönelik bilinçte bir farklılaşma durumudur. Dissosiyasyon her ne kadar çocukluk çağında travmanın üstesinden gelmek için kullanılan bir çeşit savunma mekanizması ise de, zaman içinde patolojik bir görünüme dönüşebilir. Travmanın yarattığı bilişsel, duygusal ve fiziksel etkiler üzerine yapılan araştırmalar, travmatik hafızanın kuşaklararası aktarımı olduğunu kanıtlamakta ve son yıllarda bu çalışmalara epigenetik araştırmalar da eşlik etmektedir. Epigenetik, DNA dizisindeki değişikliklerden bağımsız şekilde gen ifadesini etkileyen genom modifikasyonları olarak tanımlanmaktadır. Bu derlemede travma, travma sonrası stres ve dissosiyasyon kavramları tanımlanmış; travmanın kuşaklararası aktarımını kanıta dayalı şekilde ortaya koyan epigenetik araştırmalar ve travmatik hafızanın epigenetik hafıza ile birleştiği noktalar ele alınmıştır. Disiplinlerarası çalışmalardan elde edilen bulgular, bu konunun davranışsal, bilişsel ve epigenetik araştırmalarla çok boyutlu incelenmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.