Nazzâm ve İbn Hazm Ekseninden Kümûn Teorisi

Abstract

Geçmişten bu yana âlemin yaratılması ve anlamlandırılması adına bazı çalışmalar yapılmış ve birtakım çıkarımlarda bulunulmuştur. Kelâm ilmiyle şekillenen teolojik merkezli âlem anlayışı, farklı ekoller ve düşünürler tarafından çeşitli yöntemlerle ele alınmıştır. Bu çalışmada, Nazzâm ile İbn Hazm'ın yaratılış yaklaşımları karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. İslâm kelâmında önemli bir yer tutan kümûn teorisinin daha iyi anlaşılması için, ''teceddüd-i emsâl'' ve ''halk-ı cedîd'' gibi kavramlar açıklanmıştır. Nazzâm'ın âlem tasavvuru ise, Allah'ın âlemi ilk kez yoktan yarattığını, ardından varlıkların kendi tabiatlarına uygun olarak, vakti geldiğinde ''zuhûr'' ettiklerini savunur. İbn Hazm ise Nazzâm'ın ilk yaratma fikrine katılır ancak, ilerleyen safhada yaratmanın sürekli ve bir dönüşüm sürecinde gerçekleştiğini savunmuştur. Her iki âlimin yaratma fikirlerinin daha da anlaşılır olması hasebiyle cisim, araz, cevher ve hareket mefhumları titizlikle analiz edilmiş ve bu bağlamda, kelâmî yaratılış kuramlarının tarihi ve ilerleme dizisi ele alınmıştır. Başvurulan materyal, klasik İslâm kaynakları ile çağdaş bilimsel araştırmaları birleştirerek metodolojik bir çerçevede sunulmuştur. Bulgular arasında, Nazzâm'ın kümûn kuramının oluşum ve işleyişiyle ilgili malumat verirken, İbn Hazm'ın ''halk-ı cedîd'' mefhumuyla Allah'ın sürekli yaratma fiiliyle objelerin dönüşüm unsuru ile vuku bulduğu söylemi hâkimdir. Nazzâm ile İbn Hazm'ın görüşleri, İslâm kelâmında yaratılışın sürekli oluşu ve anlamı üzerine önemli bakış açıları sunar. Aralarındaki farklılıklar açıkça görülürken, bu çalışma yaratılış felsefesine yeni ve özgün katkılar sağlamaktadır.Since ancient times, various studies have been conducted to understand and make sense of the creation and meaning of the universe, leading to several inferences. The theological-centered cosmological understanding, shaped by the science of Kalam, has been explored through different methodologies by various schools and individuals. This study aims to comparatively examine the approaches to creation proposed by Nazzām and Ibn Hazm. To better understand the theory of kümûn, which holds significant importance in Islamic Kalam, concepts such as 'renewal of examples' and 'new creation' have been explained. Nazzām's understanding of the universe posits that the initial creation occurred ex nihilo by God, and thereafter, beings appeared at the appointed time, in accordance with their respective natures. Ibn Hazm, on the other hand, concurs with Nazzām on the notion of initial creation but argues that creation is an ongoing process, occurring continuously through a process of transformation. In order to clarify the creation theories of both scholars, the concepts of body, accident, substance, and motion have been meticulously analyzed, and within this context, the historical and developmental trajectory of Kalamic theories of creation has been discussed. The materials consulted for this study were synthesized by combining classical Islamic literature and modern academic research within a methodological framework. The findings indicate that while Nazzām's theory of kümûn provides insight into the formation and functioning of the process, Ibn Hazm's concept of 'new creation' is dominant in his argument that God's continuous act of creation is realized through the transformation of objects. In conclusion, the views of both thinkers offer fundamental perspectives on the continuity and meaning of creation in Islamic Kalam, and distinct differences between these theories are highlighted. This study contributes a unique approach to the conceptual debates surrounding the philosophy of creation.