LATÎNÎZEKIRINA “KİTABÛ NUZHETU’NNUFÛS” A MELE MIHEMED NURÎ (BEŞ I.)

Abstract

Wekî ku di hemû Nesîhetnameyan de armanc û nîyet şîretdayîn e, di berhema me ya bi navê Kîtabû Nuzhetu’n-Nufûs a Mele Mihemed Nurî de jî armanc û nîyet şîretdayîn e. Nivîskar bi awayekî hosteyî û bi zimanekî rojane û edebî dixwaze mijara xwe bi xwendevanan bide fêhmkirin. Nivîskarê berhemê Ewladê Resûl Seyyîd Mele Mihemed Nûrî ji gundê Mîrzebegan e.Navê bavê wî Mele Evdila ye. Di sala 1894’an de li gundê Sînanê ku li rojavayê Êlihê dikeve ji dayik bûye. Li medreseyên wek Sînanê,Dîyarbekirê,Gozelşêxê,Cirzê û Dêrika Çîyayê Mazî xwendiye.Seyda ‘umrê xwe di medreseyan de bi perwerdeya feqîyan û mutala’a kitêbên ‘ilmî de derbas kiriye. Li gelek cîyan melletî kiriye. Yek ji van cîyan jî Hecî’îs e ku girêdayî Dîyarbekirê ye. Seyda li vir 50 sal meletî kirîye. Di sala 1977’an de li vî gundî wefat kiriye û li goristana Seyfulmulûk medfûn e. Gelek kitêbên bi wezin nivîsîne. Navên çend berhemên wî ev in: Kîtabul ‘Îsra-î Wel Mî’rac,Nuzhetu’n-Nufûs,Durril Yetîm,Dîwan û kitêba fiqhî ya li ser mezhebê Îmamê Şafi’î. Berhema Nuzhet’n-Nufûs ku me li ser xebat kiriye kitêbek nesîhet û şîretê ye. Seyda di 1960’î de ev berhema menzûm qedandiye. Berhem di sala 2004’an de ji hêla Zeynelabidîn Amidî ve li Çapxaneya Diyarbakır Söz’ê hatiye çapkirin. Bi kurtî mijara berhemê ev e: Lehengê sereke yê berhemê Tacir ‘Elîyê Hesen, guh li wesiyeta bavê xwe nake û bi mirovên nebaş re hevaltîyê dike û dikeve nav têkilîyên bêkêr. Lê wekî her tim dawîya van hevaltî û têkilîyên bi mirovên nebaş û bêkêr re poşmanî ye, aqûbeta ‘Elî jî tije poşmanî û perîşanî ye. Ne tenê ‘Elî, malbata wî jî ji vê perîşanîyê têra xwe par digire. Piştî perîşanî û poşmanîyan, bi emrê Xwedayê Te’ala, bi alîkarîya dostê bavê xwe û bi navbeynkarîya cin û perîyan dawî li perîşanîya ‘Elî û malbata wî tê.

Nasihatname türü eserlerin genel amacı ve niyeti öğüt vermek olduğu gibi,incelemekte olduğumuz Mele Mihemed Nurî’nin Kîtabû Nuzhetu’n-Nufûs adlı eserinin de amacı öğüt vermektir. Yazar büyük bir ustalık ve gündelik ancak edebi bir dille bunu okuyucularına aktarmıştır. Kitabın yazarı Mele Mıhemed Nuri aynı zamanda Evlad-ı Resul yani Seyyid olup,Mirzebagan köyündendir. Babasının adı Melle Evdıla’dır.1894 yılında Batman ilinin batısında yer alan Sinan köyünde doğmuştur. Sinan,Diyarbakır,Güzelşeyh,Cırze ve Derik medreselerinde eğitim görmüştür. Seyda hayatını medreselerde talebe yetiştirmekle ve ilmi kitapların mütalaasıyla geçirmiştir. Birçok yerde imamlık yapmıştır. Bu yerlerden biri de Diyarbakır’a bağlı Seyfülmülük köyüdür. Seyda burada 50 yıl imamlık yapmıştır. 1977’de burada vefat etmiş ve köy kabristanına defnedilmiştir. Vezin ölçüsüyle yazılmış birden fazla eseri bulunmaktadır. Eserleri şunlardır:Kîtabul ‘Îsra-î Wel Mî’rac,Nuzhetu’n-Nufûs,Durril Yetîm,Dîwan ve Şafii mezhebi üzerine yazılmış fıkhi bir kitap. Üzerinde çalışma yürüttüğümüz eserimiz Nuzhet’n-Nufûs bir nasihatnamedir. Seyda bu manzum eserini 1960 yılında tamamlamıştır. Eser 2004 yılında Zeynelabidin Amidi tarafından Diyarbakır Söz Yayınevi’ne bastırılmıştır. Kitabın başkahramanı Tüccar Ali Hasan,babasının vasiyetini dinlemeyerek kötü insanlarla arkadaşlık yapmış ve bunun sonucunda da böylesi bütün ilişkilerin doğal sonucu olan perişanlık ve pişmanlıkla karşılaşmıştır. Yalnızca kendisi değil,ailesi de bu perişanlık ve pişmanlıktan nasibini almıştır. Bu perişanlık ve pişmanlıkların sonunda Allah’ın emri,babasının dostlarının yardımları ve cin ve perilerin aracılığıyla bu perişanlıkları son buluyor.