Waldemar Belck ve Carl Friedrich Lehmann’ın Araştırmaları

Abstract

Towards the end of the 19th century, Waldemar Belck and Carl Friedrich Lehmann-Haupt were granted a permit by the Ottoman state and conducted surface surveys in the areas that roughly correspond to the territory of the Urartu Kingdom centered around the Lake Van basin. In this article, the surveys of Belck and Lehmann-Haupt and their results are evaluated through their own publications and the way these surveys were reflected in the Ottoman archival documents are discussed. In particular, reports sent to the center about their work and purpose, including the problems caused by their attempts to excavate although excavations were not within the scope of the permits they obtained, the excavations they reported to have conducted at Toprakkale and their results, and illicit excavations carried out at Nimrud are discussed in detail. Whether or not Belck and Lehmann-Haupt carried out excavations at Toprakkale along with surveys they conducted at various areas is discussed by comparing their publications and archival data.

19. yüzyılın sonlarına doğru başta Van Gölü havzası olmak üzere kabaca Urartu Krallığı’nın yayıldığı coğrafyada Waldemar Belck ve Carl Friedrich Lehmann-Haupt Osmanlı Devleti’nden aldıkları izin çerçevesinde yüzey araştırmaları yaparlar. Bu makalede Belck ve Lehmann-Haupt’un gerçekleştirdiği araştırmalar ve bu araştırmaların sonuçları her iki araştırmacının kendi yayınları üzerinden değerlendirilmekte ve bu araştırmaların Osmanlı arşiv belgelerine nasıl yansıdığı üzerinde durulmaktadır3 . Özellikle kendilerine verilen izin kapsamında olmadığı halde kazı teşebbüsünün yarattığı sıkıntılar, Toprakkale’de yaptıklarını belirttikleri kazılar ve sonuçları, Nimrud’da yapılan kaçak bir kazı gibi araştırmacıların çalışmaları ve amaçlarıyla ilgili merkeze gönderilen raporlar ayrıntılı olarak ele alınmaktadır. Böylece Belck ve Lehmann-Haupt’un çeşitli bölgelerde yürüttükleri yüzey araştırmalarıyla birlikte Toprakkale’de bir kazı yapıp yapmadıkları, yazarların yayınları ve arşiv verileriyle karşılaştırılarak tartışılmaktadır.