MALİ KURAL VE YOLSUZLUK İLİŞKİSİ: SEÇİLMİŞ LATİN AMERİKA ÜLKELERİ ÜZERİNE EKONOMETRİK BİR ANALİZ

Abstract

Mali politikalara kısıt getirmenin geçmişi binlerce yıl öncesine dayanırken, mali kuralların oluşum ve inşa sürecinin esasında 35-40 yıllık bir geçmişi bulunmaktadır. Ekonominin sistemli bir disiplin olma sürecinde etkin rol oynayan ve etkisi 20. yüzyılın başlarına kadar süren iktisadi akımlardan Klasik anlayış, reel kaynak yaratan büyük altyapı yatırımları harici bütçe gelirlerinin bütçe giderlerine eşit olmasını savunan denk bütçe esaslı bir iktisat politikasını savunmaktaydı. 1929 Büyük Buhran devletin ekonomideki rolünün sorgulanmasına zemin hazırlamıştır. Konjonktürel dalgalanmaları aşmak için devletin toplam talep yaratmak suretiyle ekonomiye müdahale etmesi gerektiğini ifade eden J.M. Keynes’in iktisadi düşünceleri yaklaşık 50 yıllık bir hâkimiyet sürdü. 1970’lerde oluşan petrol krizi, stagflâsyonun varlığı bu defa da Keynesyen politikaları sorgular hale geldi. “Görünür el” olarak devletin piyasa aksaklıklarını düzeltme amacı hedeflenirken; arz yanlı politikalar, yüksek kamu harcamaları, emisyon, siyasi ve bürokratik arz cephesinin popülizm uğruna rasyonel ekonomik tercihlerden sapması ve dolayısıyla oluşan bütçe açıkları mali disiplin ihtiyacını gündeme getirmiştir. 1980 sonrası kamu seçiş teorisi ile birlikte anayasal iktisat iradi politikaların yanı sıra mali kurallarla mali disiplinin sağlanacağı hususu önem kazanmıştır. Yapılan bu çalışmada mali kural ile yolsuzluk arasındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Panel Veri Analiz yöntemi kullanılarak Latin Amerika bölgesinde bulunan 8 ülke (Brezilya, Ekvador, Kolombiya, Meksika, Paraguay, Peru, Şili, Uruguay) için 2000-2017 dönem verileri incelenmiştir. Bütçe açığı ile yolsuzluk arasında uzun dönemli bir ilişki tespit edilmiş ve bütçe açığından yolsuzluğa doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisine ulaşılmıştır.