ROMANA KURDÎ (KURMANCÎ) YA DÎROKÎ: BÎRA CİVAKÎ Û NASNAME
Date
2013
Authors
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
ARTUKLU ÜNİVERSİTESİ, YAŞAYAN DİLLER ENSTİTÜSÜ
Open Access Color
OpenAIRE Downloads
OpenAIRE Views
Abstract
Di nav romana kurdî de, romana dîrokî wek cureyekê cihê xwe girtiye ku hêja ye
bibe mijara lêkolînan. Ev tez armanc dike ku ji destpêka salên 1950yan heta sala 2010an
romanên kurdî (kurmancî) ên dîrokî bide ber xwe û wan di nav peywenda sosyolojîk û
dîrokî de binirxîne. Ev tez îddia dike çawa ku pêdiviyên îroyîn û dahatûyê civak an
rewşenbîran sewqî lêkolînên li ser rabirdûyê dikin û nivîsandina romanên dîrokî jî ji vê
armancê ne dûr in. Romanûsên kurd jî ji ber pêdiviyên îroyîn ên siyasî û çandî romanên
dîrokî wek amûrekê bikartînin û car bi car romanên xwe bi wê armancê dinivîsînin ku
dîrokê bi nifşên nû bidin fêrkirin. Tevî vê, ev romanên dîrokî dikare bê gotin ku ji
rabirdûyê bêtir îro (an vêga) ji xwe re dikin mijar û dibin amûra sazkirina nasnameyek
kurd a siyasî û bîra civakî.
Îddiayek vê tezê ya din ew e ku rewşa siyasî a civakê di tayinkirina naverok û
çawaniya berhemên wêjeyî de rolek mezin dileyize. Çiqas ku di meseleya kurd de
guherîn çêdibin di romanên kurdî yên dîrokî de çawaniya berheman zêdetir dibe û
romanûs ji mijarên giregir ber bi mijarên cûr be cûr diçin.
Ev xebat ji destpêk û sê beşan pêk tê. Di beşa destpêkê de pêwendiya roman û
netewê, roman û dîrokê tê îzehkirin; mijar û armanca tezê tê rave kirin. Di binbeşa
rêbazê de, ji danasînek kurt a romanên dîrokî û herwiha rêbazên ku di nirxandina
romanan de hatine bikaranîn, pêk tê.
Di beşa yekem de, wek cûreyek romanê taybetmendiyên romana dîrokî û di pê
re li Rojava peydabûna romana dîrokî bi mînakên ji wêjeya îngilîzî, frensî, almanî û
ûrisî tê vegotin. Ji bo derfeta beramberkirinê çê bibe û romana dîrokî ya kurdî di nav
peywendekê de bide rûniştandin, piştî destpêka romana dîrokî a li Rojava, di wêjeya
farisî û tirkî jî de cihê romana dîrokî tê çavdêrîkirin. Di vê binbeşê de xuya dibe ku di
her civakê de pêwendiyek nêz di navbera roman, dîrok û netew/netew-dewletê de heye.
Lê li Rojhilat, ku van salên dawîn, ligel pirsgirêkên modernbûna “derengmayî” û li
hember Rojava bi windakirina qaweta xwe re, romana dîrokî bêtir dibe amûra nîqaşa
meseleyên îroyîn û lêgerîna rabirdûyek pak û xwedîhêz.
Beşa duyem, ji nirxandina yanzdeh romanên dîrokî yên kurdî di nav peywenda
dîrok, nasnameya netewî, bîra civakî, rabirdû û dahatûyê de, pêk tê û şeş binbeşên wê
hene. Her binbeşek ji bo romanûsekî hatiye veqetandin. Ewilî kurtejiyan û berhemên
romanûs cih digre û paşre berhemên wan.
III
Di beşa sêyem de, wek encam li ser hemû romanan wê nirxandinek bi giştî bê
kirin.
Romanûsê ewil Eliyê Ebdilrehman û romanên wî Xatê Xanim û Şer Li Çiya bi
taybetmendiyên xwe balê dikşînin ku perspektîf û meseleyên îroyîn çawa di rabirdûyê
de bi cih dikin.
Di binbeşa duyem de romana Biro a Yılmaz Çamlibel bêtir bi endîşeya fêrkirina
dîrokê derdikeve pêş û ev endîşe dikeve pêşiya endîşeyên estetîkî. Xalek berbiçav jî ew
e ku di vê romanê de di dema serhildana Agiriyê de kurd bi giştî wek netewek yekgirtî
tê teswîr kirin.
Romanûsê sêyem Erebê Şemo û romana wî Dimdim e ku mijara xwe ji destana
Kela Dimdimê girtiye. Di Dimdimê de jî endîşeya fêrkirina dîrokê û çêkirina bîreka
civakî a netewî serdest e. Ya din, di vê romanê de ew bandora pêla sosyalizma realîzmê
ku di wê dewrê de li Sowyetê serdest bû, bi hêsanî xuya dibe.
Tosinê Reşîd, nivîskarekî din Qafqasyayê, bi romana Mestûreyê ji vê xebatê re
dibe mijar. Mestûre bi serlehenga xwe ku jineke helbestvan û dîroknas e, derdikeve pêş
ku piştî Xatê Xanim ev serlehenga jin a duyem e.
Mehmed Uzun bi sê romanên xwe, Siya Evînê, Bîra Qederê û Hawara Dicleyê
cih digre. Siya Evînê, Bîra Qederê du romanên biyografîk in ku bi armanca bibîrxistina
du lehengên hemû jiyana xwe ber bi têkoşîna kurdayetiyê de dane, hatine nivîsandin.
Mijara romana sêyem a Uzun, Hawara Dicleyê, di dewra Mîr Bedirxan Paşa de derbas
dibe. Digel ku dewr nîvê yekem a sedsala 19. e, em di romanê de teswîrek heqîqî a vê
dewrê nabînin û roman tevî anakronîzmayên xwe, bi perspektîfa xwe ya îroyîn balê
dikşîne. Hewldana nivîskar ku dixwaze “îroya xwe” di rabirdûyê de piştrast bike bûye
armanca nivîsandina vê romanê.
Romanûsê dawîn Jan Dost e ku li gor wî ji bo sazkirina “îro” û dahatûya kurdan
dîroknasî pêdiviyek pir acil e û lewma romanûsiya xwe ji bo vê terxan kiriye. Ji xwe
hilbijartina wî ya mijaran jî vê nîşan dide: Komara Mehabadê (Mijabad), serhildana Şêx
Seîd (3gav û 3darek) û Ehmedê Xanî (Mîrname). Digel ku di romanên wî de meseleyên
îroyîn ên siyasî, çandî, nasnameyî rû didin jî, Dost ew nivîskar e ku di berhemên wî de
anakronîzm herî kêm xuya dike û endîşeyên estetîkî nabin qurbana wan. Di her
berhemekê de şêweyek cûda ta’mek nû dide xwendevanên xwe.
Kürt romanı içinde tarihsel roman bir tür olarak yerini almış ve araştırmalara konu olmayı hak etmiştir. Bu tez, 1950’li yılların başından 2010 yılına kadar yayınlanmış olan Kürtçe’nin Kurmanci lehçesinde yazılmış tarihsel romanları ele alarak, onları sosyolojik ve tarihsel bir bağlam içinde değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu tez, bugünün ihtiyaçlarının toplum ve entelektüellerini geçmişi araştırmaya sevk ettiğini, tarihsel roman yazarlığının da bu amaçtan uzak olmadığını iddia etmektedir. Kürt romancılar da bugünün siyasi ve kültürel ihtiyaçlardan kaynaklı olarak tarihsel romanı araçsallaştırmakta ve zaman zaman tarihsel romanı yeni nesillere tarihin öğretilmesi amacı doğrultusunda yazmaktadırlar. Bununla beraber denilebilir ki söz konusu tarihsel romanlar geçmişten ziyade şimdiyi konu edinmekte ve Kürt kimliği ve toplumsal hafıza inşasının bir aracı olmaktadır. Bu tezin diğer bir iddiası da, toplumun içinde bulunduğu siyasi koşulların edebi ürünlerin içerik ve niteliğini tayin etmekte önemli bir rol oynadığıdır. Kürt meselesinde yaşanan değişimler Kürt tarihsel romanında niteliği arttırmakta ve içeriğin büyük meselelerle sınırlı kalmayarak daha geniş bir çeşitlilik kazanmasına vesile olmaktadır. Bu çalışma giriş ve üç ana bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde roman ile ulus, roman ile tarih arasındaki ilişki, konu ve tezin amacı ele alınmaktadır. Ayrıca, metod altbaşlığı altında, çalışmaya konu olan Kürtçe tarihi romanlara dair kısa bir tanıtım ve romanların değerlendirilmesinde kullanılmış olan eleştiri metodlarını içermektedir. Birinci bölümde, bir roman türü olarak tarihi romanın özellikleri ve Batıda tarihi romanın ortaya çıkışı İngiliz, Fransız, Alman ve Rus edebiyatlarından örneklerle açıklanmaktadır. Bir karşılaştırma imkanının doğması ve de Kürtçe tarihi romanın bir bağlam içine yerleştirilebilmesi için, Batı’da tarihi romanın ortaya çıkışının ele alınmasından sonra Fars ve Türkçe edebiyatlarında da tarihi romanın yeri üzerinde duruldu. Bu alt bölümde de görüldüğü gibi her toplumda roman, tarih ve ulus/ulus- devlet arasında yakın bir ilişki sözkonusudur. Ancak Doğu son iki yüzyıldır gecikmiş modernleşme ve Batı karşısında uğradığı güç kaybının doğurduğu sorunlarla karşı karşıya kaldığı için, tarihi roman daha ziyade bugünün sorunlarını tartışmanın, saf ve güçlü bir geçmiş arayışının aracı olmuştur. İkinci anabölüm, on bir Kürtçe tarihi romana dair tarih, ulusal kimlik, toplumsal hafıza, geçmiş ve bugün bağlamında yapılan değerlendirmelerden oluşmakta ve altı alt bölüme ayrılmaktadır. Her bir yazara bir alt bölüm ayrıldı. Öncelikle her bir roman yazarının biyografisi ve eserleri, ardından sözkonusu romanlar incelenmektedir. Üçüncü bölümde, sözkonusu romanlara dair genel bir değerlendirme yapılacaktır. İlk kürt tarihi roman yazarı Eliyê Ebdilrehman ve Xatê Xanim (Hatê Hanım) ile Şer Li Çiya (Dağlarda Savaş) adlı romanları günümüz perspektifini ve günümüze dair sorunları geçmişte konumlandırmalarıyla dikkat çekmektedirler. İkinci alt bölümde Yılmaz Çamlıbel’in Biro adlı romanında tarihi öğretme ya da tarihten ders alınması kaygısı öne çıkmakta ve bu estetik kaygıların önüne geçmektedir. Diğer bir önemli nokta da, bu romanda Ağrı İsyanı döneminde Kürtler birleşik ve bütün bir ulus olarak betimlenmektedir. Üçüncü roman yazarı Erebê Şemo ve konusunu Kela Dimdimê (Dimdim Kalesi) destanından alan Dimdim’dır. Dimdim’da yine tarihi öğretme ve ulusal bir toplumsal hafıza oluşturma kaygıları ön plandadır. Ayrıca bu romanlarda dönemin Sovyetler Birliğinde hakim olan sosyalist gerçekçilik akımının etkileri de kolayca görülmektedir. Kafkasya (Ermenistan) kökenli diğer bir yazar, Tosinê Reşîd Mestûre adlı romanıyla bu çalışmaya konu olmaktadır. Mestûre, kahramanının tarihçi ve şair olan bir kadın olmasıyla öne çıkmakla beraber bu Xatê Xanim’dan sonra ikinci roman kahramanıdır. Mehmed Uzun üç romanıyla, Siya Evînê (Yitik Bir Aşkın Gölgesinde), Bîra Qederê (Kader Kuyusu) ve Hawara Dicleyê (Dicle’nin Yakarışı) ile yer almaktadır. İlk ikisi biyografik olup, bütün hayatlarını Kürt davasına adamış iki kahramanın hatırlatılması, toplumsal hafızada yer edinmeleri amacını taşımaktadırlar. Üçüncüsü, Mîr Bedirhan Paşa devrinde geçmektedir. Dönem 19. Yüzyılın ortaları olmasına rağmen, romanda o dönemin gerçek bir tasvirini göremiyoruz. Ciddi anakronizmaların yanısıra, günümüz perspektifinin geçmişe nasıl yansıtıldığı ve yazarın kendi bugününü geçmişte doğrulatmaya yönelik çabası üzerinde duruldu. Bu teze konu edilen son roman yazarı, Kürtlerin bugün ve yarınlarını kurabilmeleri için tarihçiliğin bir gereklilik olduğunu düşünerek roman yazarlığını bunun üzerine kuran Jan Dost’tur. Konu seçimleri de bunu göstermektedir: Mahabad Kürt Cumhuriyet’inin kuruluşu ve yıkılışı süreci (Mijabad), Şeyh Said ayaklanması (3gav û 3darek) ve Ahmedî Hanî dönemi (Mîrname). Her ne kadar romanlarında günümüze dair siyasi, kültürel ve kimliksel meseleler yer alsa da Dost romanlarında anakronizmi en alt düzeyde tutan bir yazar olup ve estetik değerleri siyasi, kültürel kaygılara feda etmemesiyle dikkat çekmektedir.
Among the Kurdish novels, the historical novels have settled as a genre that deserve to be studied academically. This thesis aims to study the Kurdish historical novels written in the Kurmanci dialect that were published from the beginning of the 1950s until 2010, and evaluate them in a sociological and historical context. This thesis asserts that the needs of the present incline the societies and their intellectuals to study the past, and so writing historical novels, too, is not far from that aim. The Kurdish authors also use the historical novels as intrument because of the political needs of the present and they sometimes write historical novels to teach the history to the new generations. In addition, in those historical novels that were studied for this thesis, the present is the subject rather than past, and they have become the instrument for building the kurdish identity and social memory. Another assertion of this thesis is that the political conditions of society play an important role in determining the content and quality of the literary works. Recent changes regarding the Kurdish Question have improve the quality of the Kurdish historical novel and authors are heading towards more diverse issues rather than the big issues like national identity, national struggle and rights etc. This study consists of Introduction and three main chapters. In the Introduction, the relationship between novel and nation, novel and history, and aim of the thesis were explained. In the Methodology, as a subsection of Introduction, consists of a short presentation of Kurdish historical novels; which were discussed in this thesis and the critical methods were used for the evaluation of the novels. In the first chapter, the features of historical novel as a genre and rise of the historical novels in the West together with some examples of British, French, German and Russian literature. In addition, the situation of historical novels in Persian and Turkish literature was studied in order to be able to make a comparison and to place the Kurdish historical novels in context. In this subsection it was seen that in every society there is a close relation between novel, history and nation/nation-state. However, since about two centuries the East has been faced for with problems resulting from late- modernisation and loss of power vis-a-vis the West, historical novel has been a tool for the discussion of present issues and for seeking a pure and powerful past. However Arabic historical novel couldn’t be mentioned because of absence of resources related to this subject. The second main chapter which consists of critical evaluations about eleven kurdish historical novels in the context of history, national identity, social memory, past and present, has been divided into six subchapters: one subchapter for each novelist. In each subchapter, the biyography of novelist and his works are considered, and then the novels in question are studied. In the third chapter, it will be a general evaluation about all the mentioned novels. The first Kurdish historical novelist is Eliyê Ebdilrehman. His novels Xatê Xanim (Lady Khate) and Şer Li Çiya (War On the Mountains) are remarkable with that they situate the present perspective and the issues of the past. The second subchapter is about Biro by Yılmaz Çamlıbel. It comes forward with its concern to teach history or to learn lessons from history. A further important point is that the Kurds are described as a united nation during Agrı rebelion. The third Kurdish historical novelist is Erebê Şemo and his novel Dimdim which takes its subject from the the Dimdim Castle epic (destana Kela Dimdimê). In Dimdim, aims of teaching history and building an social memory are important features. Moreover, the characteristics of socialist realism can be easily seen in that novel. Another author from Caucasia (Armenia), Tosinê Reşîd is studied through his novel Mestûre. Mestûre is remarkable for its woman protoganist who is a historian and poet. She is the second woman protagonist after Xatê Xanim. Mehmet Uzun is included in this study with his three novels: Siya Evînê (Shadow of Love), Bîra Qederê (Well of Fortune) and Hawara Dicleyê (Appeal of Tigris). The first two are biographical and are written with the aim of reminding the reader of two Kurdish politicians, Celadet Ali Bedirhan and Memduh Selim Bey, and to build a place in national social memory for these two politicians. The third novel is about the period of Mîr Bedirhan Pasha. It has been noted that although it was setting in the middle of the 19th century, one cannot see a description of that period. In addition to serious anachronisms, it has been noted that the present perspective was reflected to the past by the author and he tried to verify his present in the past. The last novelist is Jan Dost who thinks that historiography is a necessity for Kurds to be able to build both their present and also their future, and who built his authorship on this theme. His novels’ subjects confirm that foundation and collapse of the Republic of Mahabad (Mijabad), the Sheykh Seîdre bellion (3gav û 3darek) and Ahmedî Khanî (Mîrname). Despite the fact that political, cultural and identity issues appear in his novels, he is a writer who has the minimum number of anachronisms in his works and does not sacrifice the aesthetic values to cultural and political concerns.
Kürt romanı içinde tarihsel roman bir tür olarak yerini almış ve araştırmalara konu olmayı hak etmiştir. Bu tez, 1950’li yılların başından 2010 yılına kadar yayınlanmış olan Kürtçe’nin Kurmanci lehçesinde yazılmış tarihsel romanları ele alarak, onları sosyolojik ve tarihsel bir bağlam içinde değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu tez, bugünün ihtiyaçlarının toplum ve entelektüellerini geçmişi araştırmaya sevk ettiğini, tarihsel roman yazarlığının da bu amaçtan uzak olmadığını iddia etmektedir. Kürt romancılar da bugünün siyasi ve kültürel ihtiyaçlardan kaynaklı olarak tarihsel romanı araçsallaştırmakta ve zaman zaman tarihsel romanı yeni nesillere tarihin öğretilmesi amacı doğrultusunda yazmaktadırlar. Bununla beraber denilebilir ki söz konusu tarihsel romanlar geçmişten ziyade şimdiyi konu edinmekte ve Kürt kimliği ve toplumsal hafıza inşasının bir aracı olmaktadır. Bu tezin diğer bir iddiası da, toplumun içinde bulunduğu siyasi koşulların edebi ürünlerin içerik ve niteliğini tayin etmekte önemli bir rol oynadığıdır. Kürt meselesinde yaşanan değişimler Kürt tarihsel romanında niteliği arttırmakta ve içeriğin büyük meselelerle sınırlı kalmayarak daha geniş bir çeşitlilik kazanmasına vesile olmaktadır. Bu çalışma giriş ve üç ana bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde roman ile ulus, roman ile tarih arasındaki ilişki, konu ve tezin amacı ele alınmaktadır. Ayrıca, metod altbaşlığı altında, çalışmaya konu olan Kürtçe tarihi romanlara dair kısa bir tanıtım ve romanların değerlendirilmesinde kullanılmış olan eleştiri metodlarını içermektedir. Birinci bölümde, bir roman türü olarak tarihi romanın özellikleri ve Batıda tarihi romanın ortaya çıkışı İngiliz, Fransız, Alman ve Rus edebiyatlarından örneklerle açıklanmaktadır. Bir karşılaştırma imkanının doğması ve de Kürtçe tarihi romanın bir bağlam içine yerleştirilebilmesi için, Batı’da tarihi romanın ortaya çıkışının ele alınmasından sonra Fars ve Türkçe edebiyatlarında da tarihi romanın yeri üzerinde duruldu. Bu alt bölümde de görüldüğü gibi her toplumda roman, tarih ve ulus/ulus- devlet arasında yakın bir ilişki sözkonusudur. Ancak Doğu son iki yüzyıldır gecikmiş modernleşme ve Batı karşısında uğradığı güç kaybının doğurduğu sorunlarla karşı karşıya kaldığı için, tarihi roman daha ziyade bugünün sorunlarını tartışmanın, saf ve güçlü bir geçmiş arayışının aracı olmuştur. İkinci anabölüm, on bir Kürtçe tarihi romana dair tarih, ulusal kimlik, toplumsal hafıza, geçmiş ve bugün bağlamında yapılan değerlendirmelerden oluşmakta ve altı alt bölüme ayrılmaktadır. Her bir yazara bir alt bölüm ayrıldı. Öncelikle her bir roman yazarının biyografisi ve eserleri, ardından sözkonusu romanlar incelenmektedir. Üçüncü bölümde, sözkonusu romanlara dair genel bir değerlendirme yapılacaktır. İlk kürt tarihi roman yazarı Eliyê Ebdilrehman ve Xatê Xanim (Hatê Hanım) ile Şer Li Çiya (Dağlarda Savaş) adlı romanları günümüz perspektifini ve günümüze dair sorunları geçmişte konumlandırmalarıyla dikkat çekmektedirler. İkinci alt bölümde Yılmaz Çamlıbel’in Biro adlı romanında tarihi öğretme ya da tarihten ders alınması kaygısı öne çıkmakta ve bu estetik kaygıların önüne geçmektedir. Diğer bir önemli nokta da, bu romanda Ağrı İsyanı döneminde Kürtler birleşik ve bütün bir ulus olarak betimlenmektedir. Üçüncü roman yazarı Erebê Şemo ve konusunu Kela Dimdimê (Dimdim Kalesi) destanından alan Dimdim’dır. Dimdim’da yine tarihi öğretme ve ulusal bir toplumsal hafıza oluşturma kaygıları ön plandadır. Ayrıca bu romanlarda dönemin Sovyetler Birliğinde hakim olan sosyalist gerçekçilik akımının etkileri de kolayca görülmektedir. Kafkasya (Ermenistan) kökenli diğer bir yazar, Tosinê Reşîd Mestûre adlı romanıyla bu çalışmaya konu olmaktadır. Mestûre, kahramanının tarihçi ve şair olan bir kadın olmasıyla öne çıkmakla beraber bu Xatê Xanim’dan sonra ikinci roman kahramanıdır. Mehmed Uzun üç romanıyla, Siya Evînê (Yitik Bir Aşkın Gölgesinde), Bîra Qederê (Kader Kuyusu) ve Hawara Dicleyê (Dicle’nin Yakarışı) ile yer almaktadır. İlk ikisi biyografik olup, bütün hayatlarını Kürt davasına adamış iki kahramanın hatırlatılması, toplumsal hafızada yer edinmeleri amacını taşımaktadırlar. Üçüncüsü, Mîr Bedirhan Paşa devrinde geçmektedir. Dönem 19. Yüzyılın ortaları olmasına rağmen, romanda o dönemin gerçek bir tasvirini göremiyoruz. Ciddi anakronizmaların yanısıra, günümüz perspektifinin geçmişe nasıl yansıtıldığı ve yazarın kendi bugününü geçmişte doğrulatmaya yönelik çabası üzerinde duruldu. Bu teze konu edilen son roman yazarı, Kürtlerin bugün ve yarınlarını kurabilmeleri için tarihçiliğin bir gereklilik olduğunu düşünerek roman yazarlığını bunun üzerine kuran Jan Dost’tur. Konu seçimleri de bunu göstermektedir: Mahabad Kürt Cumhuriyet’inin kuruluşu ve yıkılışı süreci (Mijabad), Şeyh Said ayaklanması (3gav û 3darek) ve Ahmedî Hanî dönemi (Mîrname). Her ne kadar romanlarında günümüze dair siyasi, kültürel ve kimliksel meseleler yer alsa da Dost romanlarında anakronizmi en alt düzeyde tutan bir yazar olup ve estetik değerleri siyasi, kültürel kaygılara feda etmemesiyle dikkat çekmektedir.
Among the Kurdish novels, the historical novels have settled as a genre that deserve to be studied academically. This thesis aims to study the Kurdish historical novels written in the Kurmanci dialect that were published from the beginning of the 1950s until 2010, and evaluate them in a sociological and historical context. This thesis asserts that the needs of the present incline the societies and their intellectuals to study the past, and so writing historical novels, too, is not far from that aim. The Kurdish authors also use the historical novels as intrument because of the political needs of the present and they sometimes write historical novels to teach the history to the new generations. In addition, in those historical novels that were studied for this thesis, the present is the subject rather than past, and they have become the instrument for building the kurdish identity and social memory. Another assertion of this thesis is that the political conditions of society play an important role in determining the content and quality of the literary works. Recent changes regarding the Kurdish Question have improve the quality of the Kurdish historical novel and authors are heading towards more diverse issues rather than the big issues like national identity, national struggle and rights etc. This study consists of Introduction and three main chapters. In the Introduction, the relationship between novel and nation, novel and history, and aim of the thesis were explained. In the Methodology, as a subsection of Introduction, consists of a short presentation of Kurdish historical novels; which were discussed in this thesis and the critical methods were used for the evaluation of the novels. In the first chapter, the features of historical novel as a genre and rise of the historical novels in the West together with some examples of British, French, German and Russian literature. In addition, the situation of historical novels in Persian and Turkish literature was studied in order to be able to make a comparison and to place the Kurdish historical novels in context. In this subsection it was seen that in every society there is a close relation between novel, history and nation/nation-state. However, since about two centuries the East has been faced for with problems resulting from late- modernisation and loss of power vis-a-vis the West, historical novel has been a tool for the discussion of present issues and for seeking a pure and powerful past. However Arabic historical novel couldn’t be mentioned because of absence of resources related to this subject. The second main chapter which consists of critical evaluations about eleven kurdish historical novels in the context of history, national identity, social memory, past and present, has been divided into six subchapters: one subchapter for each novelist. In each subchapter, the biyography of novelist and his works are considered, and then the novels in question are studied. In the third chapter, it will be a general evaluation about all the mentioned novels. The first Kurdish historical novelist is Eliyê Ebdilrehman. His novels Xatê Xanim (Lady Khate) and Şer Li Çiya (War On the Mountains) are remarkable with that they situate the present perspective and the issues of the past. The second subchapter is about Biro by Yılmaz Çamlıbel. It comes forward with its concern to teach history or to learn lessons from history. A further important point is that the Kurds are described as a united nation during Agrı rebelion. The third Kurdish historical novelist is Erebê Şemo and his novel Dimdim which takes its subject from the the Dimdim Castle epic (destana Kela Dimdimê). In Dimdim, aims of teaching history and building an social memory are important features. Moreover, the characteristics of socialist realism can be easily seen in that novel. Another author from Caucasia (Armenia), Tosinê Reşîd is studied through his novel Mestûre. Mestûre is remarkable for its woman protoganist who is a historian and poet. She is the second woman protagonist after Xatê Xanim. Mehmet Uzun is included in this study with his three novels: Siya Evînê (Shadow of Love), Bîra Qederê (Well of Fortune) and Hawara Dicleyê (Appeal of Tigris). The first two are biographical and are written with the aim of reminding the reader of two Kurdish politicians, Celadet Ali Bedirhan and Memduh Selim Bey, and to build a place in national social memory for these two politicians. The third novel is about the period of Mîr Bedirhan Pasha. It has been noted that although it was setting in the middle of the 19th century, one cannot see a description of that period. In addition to serious anachronisms, it has been noted that the present perspective was reflected to the past by the author and he tried to verify his present in the past. The last novelist is Jan Dost who thinks that historiography is a necessity for Kurds to be able to build both their present and also their future, and who built his authorship on this theme. His novels’ subjects confirm that foundation and collapse of the Republic of Mahabad (Mijabad), the Sheykh Seîdre bellion (3gav û 3darek) and Ahmedî Khanî (Mîrname). Despite the fact that political, cultural and identity issues appear in his novels, he is a writer who has the minimum number of anachronisms in his works and does not sacrifice the aesthetic values to cultural and political concerns.