MINTIQAYA GURIZE RA HÎRÊ MESELYÎ

Abstract

Na xebata mi, hîrê meselyan ra yena meydan. Nê meseleyan ra meselo yewin Meselê Loqman Hekîmî yo. Seke çimeyan de ravêreno; no mesel, meselê hetê Adana/Tersusî ya. Coka sembole Tersusî Şahmaran o. Nê meselî de heyatê Lokman Hekîmî ra behs beno û Loqman Hekîm werdîkîn1 ra heta ke bîyo Loqman Hekîm, çi gurwey ameyê ci sere û çi sêsî2 dîyê ew ey ra tepîya Şahmaran çi yo kam o behsê ci beno. Meselo diyîn de meselê ―Osmon Axa û Ayibî‖ esta. No mesel zî şarî mîyan de bîyo vila û zaf cayan de yeno vatene. Labelê no mesel seke axayê dewa Gurize û dewijanê ci ser ra ravêrda. No semed ra kesê ke na mesel mîyan de ravêrenê şarê Gurize yê. Meqsedê vatena nê meselî qand o ke ê yê ke goşdarî kenê ci ra nesîhet û îbret bîgîrê yo. Meselo hîreyinî de meselê ―Hîre Nesîhetî‖ esto. Nê meselî de zî seke vajêno yew hetên dê Anadolu de ameyo meydan. Nê meselî de yew kalekêno zanaye, yew lajekêno feqîr û yew zî maya lajekî esta. Lajek, hetê kalekî de gurweyeno û heqê xo ya pîya hîre nesîhetî zî gêno. Heqê lajekî tayê beno labelê ê nesihetê ke girotê bi înana beno zengîn.

Bu çalışmam, üç hikayeden meydana gelmektedir. Bu hikayelerden birincisi, Lokman Hekim‘in hikayesidir. Kaynaklarda geçtiğine göre bu hikaye Adana/Tarsus yöresinde meydana gelmiştir. Bu yüzden olsa gerek Tarsus‘un simgesi Şahmaran‘dır. Bu hikayede Lokman Hekim‘in hayatı ve Lokman Hekim olma yolunda çektiği eziyet ve sıkıntılar ile Şahmaran hakkında bilgiler anlatılmaktadır. İkinci hikayede ise ―Osman Ağa ve Ayib‖ hikayesi anlatılmaktadır. Bu hikaye de genel olarak Anadolu halkına mal olmuş fakat hikayedeki şahıslardan ve yerlerden anlaşılacaği üzre bu hikaye daha çok Gürüz mıntıkasında meydana gelmiş ve oraya mal olmuştur. Bu hikayede ve diğerlerinde de amaç genel olarak aynıdır: Dinleyenlerin bu hikayeden ders çıkarması ve öğüt alması. Üçüncü hikayemizde ise ― Hîrê Nesîhetî‖ adlı hikaye anlatılmaktadır. Bu hikaye de anlatıldığına göre Anadolu‘nun bir bölgesinde yaşanmıştır. Bu hikayede bilge bir adam ve fakir bir genç ile annesi anlatılmaktadır. Bu genç bilge adamın yanında çalışmaya gider ve çalıştığı her ayın karşılığında bir miktar para ve bir de nasihat alırmış. Aldığı para pek de kayda değer değilmiş ama aldığı nasihatler sayesinde sonradan epey zengin oluyormuş.