TURGUT CANSEVER VE LOUIS I. KAHN MİMARİLERİ ÜZERİNE SORUŞTURMALAR: BODRUM SUALTI ARKEOLOJİ ENSTİTÜSÜ, KIMBELL SANAT MÜZESİ

Abstract

ÖZET “Turgut Cansever ve Louis I. Kahn Mimarileri Üzerine Soruşturmalar: Bodrum Sualtı Arkeoloji Enstitüsü, Kimbell Sanat Müzesi” başlığını taşıyan bu tezin amacı Turgut Cansever ve Louis I. Kahn'ın mimariye dair düşüncelerini incelemek ve bu doğrultuda, bu iki mimarın Bodrum Sualtı Arkeoloji Enstitüsü ve Kimbell Sanat Müzesi eserlerinin, belirlenen kavram ve kavram grupları bağlamında mekânsal analizlerini yapmaktır. Bir başka ifadeyle, mimariye dair düşünce ve söylemlerinin, eserleri üzerindeki izlerinin sürülmesi, eser–anlam ilişkisinin soruşturulmasıdır. İlk aşamada Turgut Cansever mimarlığının anlamsal çerçevesini oluşturan “mekân hiyerarşileri, bütünlük-varlık telakkileri” gibi kavramlar üzerinde durulmaktadır. Benzer şekilde, Louis Kahn’ın ‘’mekân organizasyonu, biçimin doğası’’ kavramları incelenmekte ve Kahn'ın mimariye dair düşüncesi ortaya konulmaktadır. İkinci aşamada, bahsi geçen mimarların söylemleri çalışmanın ana yapısını oluşturan “Malzeme, Tektonik-Atektonik, Materyal-İmmateryal, Tezyînîlik, Süs, Tekrar, Parça-Bütün, Kümülatif Bütünlük” ve son olarak da “Tabiat-Varoluş, Nesne-Anlam” şeklindeki altı kategoride incelenmektedir. Üçüncü aşamada ise Cansever ve Kahn’ın bahsi geçen eserleri “Biçim, İşlev, Yapı” ve “Anlam” kategorizasyonu bağlamında değerlendirilmektedir. Çalışmanın son bölümü olan dördüncü aşamada ise bahsi geçen eserler Üst Yüzey, Yan Yüzey, Zemin ve Detay bağlamında karşılaştırmalı olarak incelenmektedir. Mekânsal analizleri yapılan bu eserler arasındaki benzerlikler ve farklılıklar ortaya konarak bir değerlendirme yapılmaktadır. Turgut Cansever ve Louis I. Kahn farklı kültürel değerlere ve inançlara sahip, dünyanın farklı coğrafyalarında yaşayan iki önemli 20.yy mimarıdır. Bu değerlendirmeye göre bahsi geçen mimarların, tüm bu farklılıklara rağmen; kültür, inanç, gelenek, tarihi süreci değerlendirme ve kişisel karakterleri bağlamında ortaya koydukları mimari düşünce ve eserleri, kendi içinde bir bütünlük arz etmektedir. Cansever ve Kahn’ın kişisel karakterlerinin ve böylece sanatsal ifadenin belirgin olarak öne çıktığı Bodrum Sualtı Arkeoloji Enstitüsü ve Kimbell Sanat Müzesi bu bakımdan değerlendirildiğinde, “üst yüzey”, “yan yüzey”, “zemin” ve “detay” açısından benzerlik göstermekte, anlamsal açıdan yakın bir arka plana dayanmaktadır. Sonuç olarak benzerlik teşkil eden bu iki eser, Cansever ve Kahn’ın kozmolojik bir viii aşkınlığı, düşünce ve mimari yaklaşımlarındaki girift ilişkilerinde yansıtma ve özellikle sanatsal duyumu öne çıkarma çabalarının bir ürünüdür