Muhammed Hulusî Usturumcavî’nin Bilinmeyen Bir Risalesi: Risâletü'l-Esmâü'l-İsnâ 'Aşere-Dâ'iretü’l Beyne'l-Celvetîyye

Abstract

Tasavvuf, İslam’ın ruh hayatı ve İslam peygamberinin şahsında temsil ettiği manevi otoritenin kurumsallaşmış ve günümüze kadar yaygınlaşarak gelmiş şeklidir. Konusu marifetullah, gayesi sâlikleri ‘ihsan’ denilen ve Allah’ı görüyormuşçasına yapılan kulluk şuuruna erdirmek ve Kur’an’ı Allah Resulü’nün yaşadığı gibi yaşamaya çalışmaktır (Haksever 2017: 18). Mutasavvıflar tasavvufun kaynağını doğrudan doğruya Kur’an ve sünnete bağlamaktadırlar. İslam’ın şer’î ve zahirî hükümlerinin yanında sufîler, tasavvuf adı altında ilm-i ledûna talip olmuşlar ve riyazet, mücahede gibi usullerle insan-ı kâmil olmayı ve Hakk’ın rızasını kazanmayı amaç edinmişlerdir. Tasavvufî hayatın kurumsal teşekkülleri olan tarikatlar, müntesiplerinin bu gayeye ulaşmalarında önemli rol oynamaktadır. Her tarikatın pîri ve kurucusu kabul edilen şeyh, kendisinden sonra gelecek olan mürîd ve sâlikler için o tarikatın âdâb ve erkânını ihtiva eden eserler kalem almışlardır. Bu eserler kuşaktan kuşağa o tarikatın müntesipleri arasında okunmuş, şerhleri edilmiş, kimi zaman da farklı dillere çevirilileri yapılmıştır. Bu çalışmada 18. yy. Celvetî şeyhlerinden ve İsmail Hakkı Bursevî’nin halifelerinden olan Muhammed Hulûsî Usturumcavî‘nin Arapça kaleme aldığı “Risâletü'l-Esmâi'l-İsnâ 'Aşere-Dâ'iratü’l Beyne'l-Celvetîyye” adlı risalesinin tarafımızdan tercüme edilen metni ve metnin incelemesi ele alınacaktır. Çalışma, üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde müellifin hayatı ve intisap ettiği Celvetî tarikatı hakkında kısa bilgiler verilecek, ikinci bölümde eserin muhtevası ve eserde geçen kavramların kısa açıklamaları yapılacak, üçüncü bölümde ise eserin Arapçadan Türkçeye çevrilen metni verilecektir. Müellif hakkında bilgi edinebildiğimiz tek kaynak Bursalı Mehmet Tahir’in Osmanlı Müellifleri adlı eseridir. Çevirisini ve incelemesini yaptığımız “Risâletü'l-Esmâi'l-İsnâ 'Aşere-Dâ'iretüi’l Beyne'l-Celvetîyye” adlı risale Mehmet Tahir’in, Usturumcavî’nın eserlerini tanıttığı bölümde yer almamaktadır. Bundan dolayı makale “Muhammed Hulusî Usturumcavî’nin Bilinmeyen Bir Risalesi” başlığı ile isimlendirilerek müellifin bilinmeyen bir eserini tanıtmayı amaçlamaktadır. Usturumcavî’nin hayatı ve Celvetî tarikatı ile irtibatı noktasında kaynak olarak başvurulan Mehmet Tahir’in Osmanlı Müellifleri’nin yanında yine Usturumcavî’nin kalem aldığı Divançe’si olmuştur. “Balkan Şairi Muhammed Hulûsî Usturumcavî ve Dîvânçesi” başlığı ile Burçin Özdemir tarafından yayımlanan makale, Usturumcavî’nın hayatı ve tasavvufi yönü hakkında başvurulan çalışmalar arasındadır. Usturumcavî’nın intisap ettiği ve şeyhlik makamına ulaştığı Celvetî tarikatı hakkında, tarikatın kurucu şeyhlerinin kaleme aldıkları ilk el kaynaklardan istifade edilmiş ve Celvetî tarikatının tarihçesi, tarikat silsilesi ve âdâb ve erkânı hakkında kısa bilgiler verilmiştir. Bu çalışmalar arasında Celvetîyye tarikatının âdâb ve erkânını belirtmesi açısından İsmail Hakkı Bursevi`nin, Kitabu’s-silsileti’l-celvetiyye’si ve Şerh-i Ecvibet-i Haci Bayram-i Veli adlı eserleri; Aziz Mahmud Hüdayî’nin Vâkıât-ı Üftâde ve Ecvibe-i Mutasavvıfane adlı eserleri önem arz etmektir.