Man's Accountability for Deeds in Islam: Shari'ah vs. Theology

Abstract

God has created Man and honored him, and one manifestation of this honoring is that God has commissioned Man and made him responsible for his actions. This commissioning or accountability, in fact, brings nothing to Man but happiness in this life and the hereafter. However, God has commissioned Man according to Man's mental ability, physical strength, and financial capacity, as evidenced by many texts from the Quran and Sunnah. Nevertheless, Al-Ash'ari believed that Man's accountability could exceed his capacity, and some others followed him in this belief. So, what stands beyond this peculiar belief, which is totally counters the known ease of Shariah? Does it have any historical or philosophical background? Before answering these questions, the paper attempts to define, according to theologians, the theory of accountability beyond human capacity, and it touches on its relation to attaching unbecoming things to God. The paper also attempts to discover any example that might support such belief.

Yüce Tanrı insanı yaratmış ve ona değer vermiştir. Değer vermenin bir boyutu da, Yüce Tanrı'nın gerek kendisinin gerekse ebna-i cinsinin dünya ve ahirette mutlu olabilmesi için, insana sorumluluk emanetini yüklemesi ve onu yaptıklarından dolayı sorumlu kılmasıdır. Tanrı; sorumluluğun akli, fiziki ve mali kapasitesiyle uyumlu olmasını dilemiştir. Bu hususa gerek Kur'an'dan, gerekse sünnetten birçok metin işaret etmektedir. Bununla birlikte Eş'arî, güçleri nispetinde kullarına zor sorumluluklar yükleyebileceğini söylemektedir. Dindeki kolaylık ilkesine rağmen bu görüş nasıl ortaya çıkmıştır, bunun tarihi ve felsefi gerekçeleri nelerdir, kelamcılar arasında 'teklif-i malayutak/güç yetirilmesi zor sorumluluk' tam olarak ne kastedilmektedir? Yüce Tanrı'nın bütün kusurlardan münezzeh olduğu anlayışının, söz konusu görüşün kelamcılar arasında yayılmasındaki etkisi nedir? Bu bağlamda, acaba bu görüşe işaret eden güncel birtakım fıkhi kavramlar var mıdır? İşte sözü edilen soruların cevapları, bu çalışmanın ana merkezini oluşturmaktadır.