Makarnalık yerel buğday genotiplerinin (Tr. durum L.) bazı tarımsal özellikler bakımından karakterizasyonu

Abstract

Bu çalışma, 2019-20 buğday yetiştirme sezonunda Mardin ili Artuklu İlçesi yağışa dayalı şartlarında Augmented Deneme Desenine göre planlanarak Güneydoğu Anadolu Bölgesine özgü 80 adet yerel makarnalık ve 10 adet standart çeşit kullanılarak yürütülmüştür. Güneydoğu Anadolu Bölgesine özgü bu yerel makarnalık çeşitlerin karakterizasyonunun amaçlandığı çalışmada; yerel buğday çeşitlerinin ve kontrol çeşitlerinin alınan gözlemleri sırasıyla tane verimi 229 g/parsel- 371 g/parsel; biyolojik verimleri 1313 g/parsel –1218 g/parsel; bin tane ağırlıkları 42.9 g – 40.15 g, başaklanma gün sayısı 117.8 gün-111 gün; protein oranı % 18.02 - % 14.94 olarak tespit edilmiştir. Elde edilen verilere göre, yerel buğday çeşitlerinin bitki boyu, biyolojik verim, tanede protein oranı bakımından kontrol çeşitlerinden daha yüksek değerlere sahip olduğu tespit edilirken, tane verimi bakımından ise kontrol çeşitlerin daha yüksek değerlere sahip olduğu tespit edilmiştir. Yerel çeşitlerin, modern ıslah çeşitlerine göre daha geç başaklandığı ve yeşil kalma süresinin daha uzun olduğu gözlemlendiği çalışmada, yerel çeşitlerin daha çok kışlık gelişme tabiatına sahip özellikler taşıdığı, özellikle tanede protein oranın ve biyolojik verimin artırılması çalışmalarında genitör olarak kullanılabilecek çok sayıda potansiyel yerel çeşit olduğu tespit edilmiştir. İncelenen özellikler bakımından geniş bir varyasyona sahip olduğu tespit edilen bu yerel çeşitlerinin korunması ve gelecek kuşaklara aktarılması konusunun önemli olduğu tespit edilmiştir.This researh was conducted in 2019-20 wheat growing season under rainfall condition of Mardin - Artuklu province. 80 durum wheat landraces originated from Southeast Anatolia and 10 registarted durum wheat cultivars were evaluated acording to Augmented Trail Design. We determined large variations in durum wheat landraces for obrserved traits. Results indicated that mean of observed tarits of landraces and variaties were ranged between 229 g/parsel - 371 g/parsel for grain yield; 1313 g/plot – 1218 g/plot for biomass, 18.02 % - 14.94 % for grain protein content. Mean thousand kernel weight of landraces and standart varieties changed between 42.9 g and 40.15 g; heading days ranged from 117.8 to 111 days respectively. According to observed data, landraces had longer heading days and grain stage and also higher grain protein content and biomass compare to standart varieties. Results of this study showed that landraces has huge poential to increase biommas and grain protein content and they can be used as a genitor in wheat breeding programs to improving desirable durum wheat genotypes. We also recommed landraces should be preserved for sustainable agriculture activities specially for marginal areas.