Filistin'de Sömürgeciliğin Arkeolojik Boyutu: Filistin Araştırma Fonu'nun Kuruluşu ve Siyonizm Üzerindeki Etkileri

Abstract

Arkeoloji, toprakta saklı olan geçmişi gün yüzüne çıkarıp bulgular üzerinden geçmişi yorumlama bilimi olarak tanımlanmaktadır. Bunlar çoğu zaman bulguyu elde eden kişinin, bağlı olduğu kuruluşun ve bilhassa mensubiyeti bulunan devletin inisiyatifindedir. İnisiyatif sahiplerinin gözünde; ideoloji, dini inançlar ve dönemin koşulları gibi önemli unsurlar etkilidir. Geleceğin inşasında geçmişin saklı bilgisinin gayelere uygun haliyle dönüştürülmesi gerektiğini düşünen devletler için arkeoloji, etkili bir araç olarak kullanılmaktadır. Tarihte bunun kayda değer bir örneği 1865 yılında kurulan ve kısa adı PEF olan Filistin Araştırma Fonu (Palestine Exploration Fund)'nda görülmektedir. İngiltere merkezli bir kuruluş olan Filistin Araştırma Fonu, arkeoloji bilimini kullanarak Filistin'de sömürgeleştirmeye giden yolda büyük adımlar attı. Edindiği bilgilerle savaşlarda İngiliz ordusunun stratejilerine önemli katkılar sağladı. Bunun yanında, yaptığı çalışmalarda emperyalist içgüdü ile hareket ederek Filistin'de geçmişten gelen aidiyet iddiasını kanıtlamayı ve bölgede meşruiyetini sağlamayı amaçladı. Bu çalışmada öncelikle Filistin Araştırma Fonu'nun kuruluşundaki ideolojik altyapı incelenecektir. Daha sonra fon sağlanan önemli kişiler ve arkeolojik kazılar aktarılarak, elde edilen bulguların kullanılma biçimleri tartışılacaktır. Filistin Araştırma Fonu'nun, kuruluşundan I. Dünya Savaşı'na kadar geçen süreçteki faaliyetleri ele alınacaktır. Modern dönemde Filistin bölgesinin şekillenmesinde önemli bir yer tutması nedeniyle I. Dünya Savaşı'na kadar olan süreç çalışmanın sınırı olacaktır. Çalışmada amaç, Filistin Araştırma Fonu gibi önemli bir kuruluşun, bölge şekillenirken gerçekleştirdiği faaliyetlerle bu süreçteki rolünü ortaya koymak ve arkeoloji biliminin politik biçimde kullanımına bir örnek sunmaktır. Buna ek olarak kuruluşun Siyonizm üzerindeki etkisi aktarılarak İsrail Devleti'nin; sömürgeciliğin mirasçısı olarak Filistin'de kurulduğu ve varlığını sürdürdüğü ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Archaeology is defined as the science of uncovering the past hidden in the soil and interpreting the past through the findings. These are often at the initiative of the person who obtained the findings, the organisation to which he/she is affiliated and especially the state to which he/she belongs. In the eyes of the initiative holders; important factors such as ideology, religious beliefs and the conditions of the period are effective. Archaeology is used as an effective tool for states that believe that the hidden knowledge of the past should be transformed into a form suitable for their purposes in the construction of the future. A notable example of this in history can be seen in the Palestine Exploration Fund (PEF), founded in 1865. The Palestine Exploration Fund, a British-based organisation, took great steps towards colonisation in Palestine by using the science of archaeology. It made important contributions to the strategies of the British army during the wars with the information it obtained. In addition, by acting with an imperialist instinct in its studies, it aimed to prove its claim of belonging to Palestine from the past and to ensure its legitimacy in the region. In this study, firstly, the ideological background of the establishment of the Palestine Research Fund will be examined. Then, important individuals and archaeological excavations funded by the fund will be presented and the ways in which the findings are used will be discussed. The activities of the Palestine Research Fund from its establishment until World War I will be discussed. The period until the World War I will be the limit of the study since it has an important place in the shaping of the Palestinian region in the modern period. The aim of the study is to reveal the role of an important organisation such as the Palestine Research Fund in the shaping of the region through its activities and to provide an example of the political use of archaeological science. In addition to this, the impact of the organisation on Zionism will be conveyed and it will be tried to reveal that the State of Israel; as the inheritor of colonialism; was established and maintained its existence in Palestine.