İnbâbî'nin hayatı, eserleri ve Arap dilindeki yeri

Abstract

Şemsuddîn Muhammed b. Muhammed b. Hüseyn el-İnbâbî, hicri XII-XIII. asırları arasında Kahire'de yaşamış büyük âlimlerden biridir. İlk dini eğitimini aldıktan sonra 1837'de henüz 12 yaşındayken Ezher Üniversitesi'ne girmiş, burada İbrâhim el-Bâcûrî, Muhammed 'Abdülkuddûs el-Küleybî, Hasan el-Kuveysinî, İbrâhim es-Sekka ve Mustafa ez-Zehebî gibi âlimlerden ders almıştır. Eğitimini tamamladıktan sonra 1851'de Ezher'de ders vermeye başlamış ardından iki kez "Ezher Şeyhi" unvanına sahip olan ender kişilerden olmuştur. el-İnbâbî, Arap belagatı alanında takrir ve haşiye türünde bir çok değerli eser kaleme alarak Arap dili ve belagatine önemli katkılar sunmuştur. Bu çalışmada Mısırlı âlim el-İnbâbî'nin eğitimle iç içe geçmiş hayatı, sağlıklı kaynaklardan kronolojik olarak tespit edilmiştir. Hocaları ve Mısır'ın önemli ilim adamları arasında yer alan öğrencileri hakkında kısa bilgiler verilmiştir. Yazdığı eserler, muhteva bakımından incelenmiş ve türlerine göre tasnif edilerek haklarında içeriklerini doğru bir şekilde yansıtacak kısa ve öz bilgiler verilmiştir. Yazdığı eserlerden Arap dili ve belagatı ile ilgili olanlar temel alınıp incelenerek onun, Arap dilinin alt birimleri olan sarf, nahiv ve belagat alanına yaptığı katkıları ayrı ayrı tespit edilerek örneklerle sunulmuştur. Çalışma esnasında el-İnbâbî'nin bağlı olduğu dil ekolu göz önünde bulundurulmuş ve yer yer el-İnbâbî ile başka ilim adamlarının aynı konuya yaklaşımları karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir.

Shamsuddin Muhammad ibn Muhammad ibn Husayn al-Inbabi is one of the great scholars who lived in Cairo, Egypt between the XII-XIII centuries of the Hegira. Having received his first religious education, al-Inbabi made his way into Al-Azhar University in 1837 when he was only 12 and received education from the scholars such as Ibrahim al-Bajuri, Muhammad 'Abdul Quddus al-Quleyb, Hasan al-Quweysini, Ibrahim es-Seqqa and Mustafa az-Zahabi. Having completed his education, al-Inbabi started teaching at Al-Azhar in 1851 and subsequently became one of the rare people to assume the title of "Sheikh ul-Azhar". Al-Inbabi made significant contributions to Arabic Language and rhetoric with his many precious works of elocution and annotation kind in Arabic literature. In this study, the life of the Egyptian scholar al-Inbabi, which was intertwined with education, was chronologically ascertained through reliable sources. Short pieces of information were provided about his students and teachers. As a matter of fact, the students al-Inbabi trained took their places among the important scholars of Egypt. The contents of the works he created were analyzed and classified by genre and short and succinct information that would properly reflect their contents was provided. Out of the works al-Inbabi created, the ones about Arabic language and Rhetoric were taken as a basis and analyzed, the contributions he made to the field of sarf (morphology), nahw (syntax) and balagha (rhetoric),which are the sub-units of Arabic Language, were separately determined and exemplified. During the course of the study, the language school which al-Inbabi was a member of was also taken into consideration. The approaches of al-Inbabi and other scholars to the same subject were comparatively evaluated wherever necessary.