İmparator Traıanus'un Euphrates (Fırat) Ötesindeki Doğu Politikası

Abstract

Bu tezde Roma İmparatorluğu'nu doğuda en geniş sınırlara ulaştırarak Roma'ya 'Altın Çağ'ını yaşatan, en iyi beş imparatordan biri olarak kabul edilen Optimus ve Parthicus ünvanlarına sahip Marcus Ulpius Traianus'un, Euphrates (Fırat) Nehri'nin ötesindeki politikaları incelenmektedir. Traianus'un doğu politikalarını oluşturan temel unsur, Parthlarla yapmış olduğu mücadelelerdir. İmparatorluğun Parth Krallığı'na karşı yürüttüğü seferler arasında belki de en büyük, en başarılı ve en kötü kaydedilmiş olanı Traianus'un seferleri olduğu söylenebilir. İmparator Traianus'un bu seferleri, hangi amaçla ve ne şekilde gerçekleştirdiği belirsizliğini korumaktadır. Bu çalışmayla, söz konusu belirsizliklerin ortadan kaldırılması amaçlanmaktadır. Çalışmanın kapsamı, Traianus'un 113-117 yılları arasında gerçekleştirdiği büyük doğu seferleriyle ilgili olsa da araştırma dört yıl ile sınırlandırılmamaktadır. Çalışmada Traianus Dönemi'nin iyi anlaşılabilmesini sağlamak amacıyla imparatorluğun Augustus ile başlayan emperyal stratejisi, Traianus'tan önceki Romalı yöneticilerin doğudaki savaşları ile Nebati Krallığı'nın 106 yılındaki ilhakına da yer verilmektedir. Yine bu kapsamda, Traianus'un Yahudilere ve Hristiyanlara karşı tutumu da incelenmeye çalışılmaktadır. Tezde, birincil kaynaklar olarak Antik Çağ yazarlarının aktardıklarıyla birlikte modern tarihçilerin çalışmaları sentezlenerek epigrafik, arkeolojik ve nümizmatik kanıtlardan yararlanılmaktadır. Son yıllarda Türkçe olarak Roma İmparatorluğu üzerine çok sayıda kitap ve makale yayınlansa da doğrudan Traianus'un yaşam öyküsü ve Euphrates Nehri ötesindeki faaliyetleri kapsamlı bir çalışmada ele alınmamaktadır. Bu bağlamda doktora tezi, yapılan ilk özgün çalışma olma özelliğine sahiptir. Italia dışında doğan ilk imparator olan Traianus, Mezopotamya'yı boyunduruk altına alan ve Roma'nın doğudaki en güçlü rakibi konumundaki Parth Krallığı'nın kışlık başkenti Ctesiphon'u ele geçiren ilk Romalı olmuştu. Nihayetinde Büyük İskender'den bu yana doğuda böylesine büyük fetihleri gerçekleştirme başarısı gösteren ilk imparator olan Traianus, seleflerinin kurduğu hayali gerçeğe dönüştürmüştü. Bununla birlikte çalışma, imparatorun Yahudilere karşı Roma'nın emperyal uygulamalarını sürdürdüğünü ve farkında olmadan Hristiyanlığa büyüme özgürlüğü verdiğini de ortaya koymaktadır. Yaklaşık dört yıl süren doğu seferlerinde yalnızca Hatra kuşatmasında başarısız olan Traianus, askeri kayıplarının artıp hastalığının da ilerlemesi nedeniyle 117'de Antiochia'ya geri çekilmek zorunda kalmış ve Roma'ya dönüş yolunda hayatını kaybederek Italia dışında ölen ilk imparator olarak da tarihe geçecektir.In this thesis the policies of Marcus Ulpius Traianus, who brought the Roman Empire to its widest extent in the East and initiated Rome's 'Golden Age' was considered one of the five best emperors with the titles of Optimus and Parthicus. His activities beyond the Euphrates River are analysed in this dissertation. Trajan's eastern policies were dominated by his struggles with the Parthians. Among the campaigns undertaken by the Empire against the Parthian Kingdom, Trajan's campaigns were perhaps the most extensive and successful but also the worst recorded. For what purpose and in what manner Trajan conducted these campaings remains unclear. This study aims to contribute to eliminating these uncertainties. Although the scope of the study is related to Trajan's great Eastern campaigns between 113-117, the research is not limited to these four years. The imperial strategy of the empire beginning with Augustus, the wars of the Roman emperors before Trajan in the East, and the annexation of the Nabataean Kingdom in 106 are also included in order to better understand the Trajan period. Within the scope of the study, Trajan's attitude towards Jews and Christians is also analysed. In this thesis, epigraphic, archaeological and numismatic evidence is used as primary source material, synthesising the works of modern historians with the accounts of ancient writers. Although many books and articles on the Roman Empire have been published in Turkish in recent years, Trajan's life story and his activities beyond the Euphrates River have not been directly analysed in a comprehensive study. In this context, this doctoral thesis is the first original study. Trajan, the first emperor born outside of Italia, was the first Roman to subjugate Mesopotamia and capture Ctesiphon, the winter capital of the Parthian Kingdom, Rome's most powerful rival in the East. In the end, Trajan, the first emperor since Alexander the Great to achieve such major conquests in the East, realised the dream of his predecessors. The study also reveals that the emperor continued the policy of the Roman imperial government against the Jews and that unwittingly gave Christianity the freedom to grow. Having failed only at the siege of Hatra in his nearly four-year campaign in the East, Trajan was forced to retreat to Antiochia in 117 due to mounting military losses and the progression of his illness, and he died on his way back to Rome, becoming the first emperor to die outside Italy.