Yaşlılarda eş kaybı, kayıp sonrası başa çıkma stratejileri ve gelecek beklentileri üzerine nitel bir araştırma

Abstract

Bu çalışma ile yaşlılık döneminde önemli etkileri olan eş kaybı hakkında, özellikle yaşlılara sağlık, bakım, psikolojik danışma gibi hizmet veren ilgi gruplarına veri sunulması maçlanmıştır. Çalışma kapsamında; (1) yaşlılarda eş kaybetmenin yarattığı duygusal, bilişsel, sosyal ve fiziksel etkilerin (2) yaşlıların eş kaybıyla baş etmede kullandıkları stratejilerin ve (3) yaşlılarda eş kaybı sonrası geleceğe ilişkin beklentilerin neler olduğu alt amaçlar olarak incelenmiştir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden fenomenolojik yaklaşım kullanılmıştır. Belirlenen amaçlar doğrultusunda 65 yaş ve üzeri eşini kaybetmiş ve bakım evinde olmayan on katılımcı (5 erkek, 5 kadın) ile yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerde toplanan veriler frekans analizi ve kategorisel analiz yöntemleri kullanılarak incelenmiştir. Yapılan analizler sonucunda “yaşlılarda eş kaybetmenin bilişsel, sosyal, duygusal ve fiziksel etkileri”, “eş kaybıyla baş etmede kullanılan stratejiler”, “geleceğe ilişkin beklentiler”, “eş kaybına ilişkin söylemler” ve “diğer ifadeler” şeklinde sıralanan beş genel alan kategorisi oluşturulmuştur. Yaşlılarda eş kaybetmenin yarattığı etkilere ilişkin ifadeler incelendiğinde en sık “bilişsel etkilerden” en az ise, “fiziksel etkilerden” bahsedildiği görülmüştür. Bununla birlikte yaşlıların eş kaybı ve bu kaybın ortaya çıkardığı durumlarla baş etmede en sık “yaşam alışkanlıkları” en az da “uzmandan destek alma” alt alanına ilişkin söylemleri olduğu belirlenmiştir. Yaşlıların geleceğe ilişkin beklentilerine yönelik söylemleri incelendiğinde en sık “beklentiler, planlar ve hedefler” alt alanına ilişkin ifadelerin yer aldığı görülmüştür. Çalışmanın bulguları alan yazındaki bilgilerle karşılaştırılarak tartışılmış, bulgular doğrultusunda psikolojik danışma ve rehberlik alanında yaşlılara verilecek hizmetler çerçevesinde öneriler sunulmuştur.